Circulair bouwen: stel een demontageplan verplicht bij aanvang

timer8 min
Circulair bouwen: stel een demontageplan verplicht bij aanvang

Terwijl we weten dat het eigenlijk niet meer anders mag en kan, bouwt nog niet iedereen circulair. Welke partijen in het bouwproces kunnen ervoor zorgen dat demontabel bouwen de standaard wordt en welke roadmap kunnen we opstellen? Op die vragen zocht Duurzaam Gebouwd een antwoord, tijdens een rondetafelgesprek met experts in The Green House te Utrecht.

Ook wel bekend als het meest circulaire gebouw van Nederland vormt The Green House in hartje Utrecht een bijzonder podium voor het gesprek. In een zaal aangrenzend aan een kas genieten de experts eerst van een lunch, die – hoe kan het ook anders – duurzaam is. Daarna start de discussie, met als uitgangspunt een lijst met do’s & dont’s om de complete sector te laten versnellen in circulair bouwen.

Eerst werd er met het vingertje gewezen. Op een positieve manier weliswaar: moderator Wietse Walinga van Duurzaam Gebouwd vroeg de experts om partijen aan te wijzen die volgens hen het voortouw moeten nemen in circulaire realisaties. Dat leverde nogal wat verschil in visie op. Zo vond kwartiermaker en projectontwikkelaar Rogier Joosten van The Green House dat de bal vooral bij de opdrachtgevers ligt. “Intrinsiek gemotiveerde opdrachtgevers kunnen het verschil maken voor een circulaire ontwikkeling”, overtuigde hij. Daar was adviseur bouwconcepten Peter Musters van VBI het mee eens, met een toevoeging. “De opdrachtgever moet geadviseerd worden door zijn directe omgeving. Een samenspel is randvoorwaardelijk voor een ambitieverhoging.”

De onderbelichte zachte kant

Die integrale aanpak, waarbij alle stakeholders intensief met elkaar optrekken, lijkt favoriet. Daar voegt communitymanager Niels van Ommen van het Bouwgenootschap een belangrijke sleutel aan toe. “Houding, gedrag en cultuur zijn de bepalende kernwaarden voor die beoogde nauwere samenwerking. De zachte kant van project- en procesmanagement is in dit opzicht nog onderbelicht, maar hier bevindt zich wel de kantelingsmogelijkheid.” Dat sluit aan bij de visies van Vice President ING Sustainable Finance Mayke Geradts en Strategy Consultant Jurriaan Coomans van Accenture Strategy. “Een ketenaanpak is vereist om de circulaire economie te realiseren, inclusief klanten en ook de financiers”, vindt Geradts. Adviseur technische marketing Cindy Vissering van Betonhuis sluit zich aan bij meer nadruk op de ‘zachte kant’. “We moeten afspraken maken over de principes van de circulaire economie en hoe we die willen beoordelen op effectiviteit en duurzaamheid. Bedrijven hebben een verantwoordelijkheid naar hun werknemers om het bestaan van het bedrijf te garanderen. Daarom moeten investeringen op basis van een perspectief gemaakt worden waarbij zij een businesscase kunnen vormen.” Dat is niet het enige vlak waar een verandering mag plaatsvinden. Ook op het gebied van bewustmaking moet er nog het een en ander veranderen. “Dat begint bij kennis van circulariteit”, vindt netwerkmanager Mark Kemna van FSC Nederland.

Circulair bouwen: stel een demontageplan verplicht bij aanvang

Bekijk de pdf met alle deelnemers

Akkoord met rigiditeit?

Nog altijd zijn er aanbestedingen die op de traditionele wijze in de markt komen. Zonder circulaire ambities, met blauwdrukken voor gebouwen die over enkele decennia alweer ouderwets zijn. Waarom blijven sommigen akkoord gaan met rigiditeit? “Wat is er nodig om dit stigma te doorbreken?”, wil wethouder duurzaamheid John Nederstigt van gemeente Haarlemmermeer weten. In zijn gemeente wordt al langere tijd ingezet op circulariteit, met onder andere Park 20|20 als stervoorbeeld van een Cradle to Cradle-geoptimaliseerde werkomgeving.

Vanuit de leveranciershonk reageert manager circular economy Rick Veenendaal van Gispen. “Op dit moment omarmen we nog een hybride model, waarin we zowel circulaire innovaties als reguliere oplossingen aanbieden. Dat moet, want de helft van onze klanten kopen circulair in. Ze richten zich dan ook nog vaak op nieuw materiaal in plaats van hergebruikt.” Dat beeld herkent technical sales manager Guido Rockx van Armstrong. “Natuurlijk hebben we oplossingen om alle projecten circulair met C2C-materiaal in te vullen. Maar de uitvraag naar C2C-producten met de bijbehorende recycling is nog onvoldoende.” Daarbij bemerkt key accountmanager Ronald Geukema van Tarkett dat leveranciers zelf het voortouw moeten nemen. “Het is aan ons om opdrachtgevers zo goed mogelijk richting volledige circulariteit te adviseren. Grondstoffen worden steeds kostbaarder en dat stimuleert hergebruik.”

Circulair bouwen: stel een demontageplan verplicht bij aanvang

Tegelijkertijd is er een fors gebrek aan arbeidskracht. In de sector is het op dit moment jagen naar geschikte professionals om bouwopgaves in te vullen. Prefab en remontabel bouwen kunnen de uitkomst bieden voor het gebrek aan handen. “Daarom moeten we sturen op producten en innovaties die we opnieuw kunnen inzetten in toekomstige projecten. In het ontwerpproces is het belangrijk om al rekening te houden met het loskoppelen van elementen. Als opdrachtgever is er vooral winst te halen door te sturen op een demontageplan.” Dat is exact wat Ronald Schleurholts van Cepezed beoogde bij de bouw van The Green House. “Dit gebouw is ontworpen om over 15 jaar te demonteren en te monteren op een nieuwe bestemming. Veel materialen zijn hergebruikt uit de voormalige Knoop Kazerne. Voor ons was het logisch om te ontwerpen voor demontage. Dat hebben wij kunnen overdragen aan het ontwikkelende consortium, waarna zij met veel enthousiasme alle ketenpartners in dit principe hebben meegenomen. Ze waren overtuigd van de winst. Vraag je opdrachtgever dus altijd om een demontageplan op te stellen.” Daar ziet manager circulariteit Marije Kamphuis een belangrijke stap. “Toch is het niet altijd zo dat die circulaire ambities daadwerkelijk worden ingevuld. Dat kan verschillende redenen hebben, waaronder beperkingen van geld en tijd. Die drempels kunnen we wegnemen door in te zetten op industrieel bouwen.”

Circulaire grondafgifte

Een belangrijke stimulans voor een meer circulaire omgeving is het vertrekpunt voor gemeenten om in 2023 voor 100% circulair in te kopen. Die afspraak lezen we terug in de transitieagenda circulaire bouweconomie. Een andere ‘do’, ditmaal specifiek voor gemeenten, is toegespitst op het omvormen van het traditionele model voor gronduitgifte. “Dat moet anders kunnen”, vindt directeur Stefan van Uffelen van Madaster. “Is het mogelijk om de gronduitgifte circulair te regelen, zodat je beter kunt inspelen op tijdelijkheid?” Het grootste deel van de deelnemers ziet de kansen die samenhangen met die innovatieve vorm van grond uitgeven. Inclusief Nederstigt. “Dit wordt een belangrijke stimulans. We willen een stuk grond weer kunnen terugbrengen naar de functie die het hiervoor had of het een nieuwe functie toebedelen. We werken eraan om tijdelijk gebruik van grond mogelijk te maken. Onze overtuiging is dat je een veranderende vraag eenvoudig moet kunnen faciliteren.”

Een circulaire gronduitgifte stimuleert het ontwerpen voor demontage en het op zijn minst nadenken over hergebruik bij opdrachtgevers. De al eerdere aangekaarte bewustwording over het onderwerp verdient nog aandacht. “Kunnen we dat bijvoorbeeld met certificeringen voor elkaar krijgen?”, vraagt Walinga zich af. Als voormalig directeur van DGBC weet Van Uffelen alles over certificeringsmethodieken en wat ze kunnen betekenen voor de broodnodige awareness. “Een certificering als BREEAM geeft houvast, maar het is een middel en geen doel. Vanuit Madaster stellen we ons de vraag of we standaarden moeten geven of dit juist aan de markt moeten overlaten.” Volgens Kemna schuilt de waarde van certificaten vooral in het definiëren van duurzaamheid en circulariteit. “Certificeringen geven duidelijkheid over wat er wel of niet nodig is. Tegelijkertijd kan het ook ambities afremmen.” Dat onderkent Musters. “Voor koplopers is dat zo, maar voor het peloton is het handig om tools te hebben om snel te klimmen.”

Circulair bouwen: stel een demontageplan verplicht bij aanvang

vlnr: Mark Kemna, Ronald Geukema, Jurriaan Coomans, Mayke Geradts 

Naslagwerk voor restwaardeberekeningen

Geen definitieve do of don’t dus als het gaat om een certificeringen. Circulariteit hoeft niet per se opgenomen te staan in regelementen en gidslijnen. “Ik zie liever dat we zelf manieren bedenken om circulariteit als uitgangspunt te bedenken”, vindt Schleurholts. “Maak bijvoorbeeld een BIM met een overzicht van alle materialen. Door in een vroeg stadium hierop in te zetten heb je in de toekomst een fijn naslagwerk waar je aan kunt refereren, onder andere voor restwaardeberekeningen.”

Daar voelt partner Jim Teunizen van Alba Concepts veel voor. “Die data vormt de sleutel voor het volledige bouwteam én voor taxateurs en financiers. De bewijslast voor restwaarde is voor iedereen een belangrijke issue en hoe sneller we onderbouwing hebben van deze waarde, hoe eenvoudiger we een business en value case kunnen opstellen. Het laatste wat we willen is achteraf een rekensom maken, dus ga hier tijdig mee aan de slag.” Geradts ziet hier ook een rol weggelegd voor de financiers. Daarmee is ze zelf in de praktijk al aan de slag gegaan. “Hierbij gaat het om de strategische dialoog te voeren met klanten die circulaire ambities hebben en samen circulaire businessmodellen in kaart te brengen voor deze bedrijven."

Conclusie – do’s en dont’s voor Circulair Bouwen

1.            Verplicht een demontageplan bij ontwerp van het project. Doe dit niet alleen voor de architect en bouwer, maar ook voor je huurder

2.            Verbind geldstromen met restwaarde

3.            Verander gronduitgifte naar een vorm van erfpacht, zoals Bodemwende van Thomas Rau.

4.            Combineer circulair bouwen altijd met de energietransitie-opgave. Het ene wel doen en het andere niet is een gemiste kans.

5.            Gebruik zo weinig mogelijk en zo licht mogelijk materiaal (refuse en reduce)

6.            Certificering is een middel maar nooit een doel op zich

7.            Vraag aan je leveranciers naar zijn 100% circulaire planning

8.            Deel de kennis en de goede succesvolle voorbeelden

9.            De opleiding bouwtechniek moet een nieuw leven krijgen

10.          Betrek taxateurs nu al bij het circulair bouwen

11.          Werk samen met je ketenpartners

Zoek verder binnen deze onderwerpen

Gerelateerde artikelen, events & downloads

c21 c185 c225 c237 c243
Ultieme duurzaamheid is beter benutten wat we nu al hebben 

Ultieme duurzaamheid is beter benutten wat we ...

Ze is al bijna een decennium Duurzaam Gebouwd-expert, deelt kennis tijdens rondetafelgesprekken én is een veelgevraagd spreker voor het podium. Ook laat ...

Lees verder

c185 c223
Whitepaper: De voordelen van herbruikbare gevelstenen voor architecten

Whitepaper: De voordelen van herbruikbare gevelstenen ...

Hoe combineer je als architect esthetiek en duurzaamheid in je projecten? En hoe voeg je karakter toe als circulair bouwen centraal  staat in ...
c21 c185 c225 c237 c261
Het jaar van de waarheid

Het jaar van de waarheid

2050 is hét jaar. Dan moet de gebouwde omgeving klimaatneutraal, circulair én klimaatadaptief zijn. Terwijl onze sector anno 2024 vooral kijkt naar ...

Lees verder

c21 c185 c225
Opschaling nieuw leven voor oude gevelstenen

Opschaling nieuw leven voor oude gevelstenen

De bedrijven Rebrick en het Duitse Klinker Historika, gespcialiseerd in het aanbieden van herwonnen gevelstenen, slaan de handen ineen om op grotere schaal oude ...

Lees verder

c21 c185 c225 c237
Kennisdelen over regeneratieve bouw

Kennisdelen over regeneratieve bouw

Inzichten en mogelijkheden voor vandaag, morgen en overmorgen voor circulaire en regeneratieve komen naar voren op een event bij Keukenconfessies in Eindhoven op ...

Lees verder

c21 c41 c143 c185 c225 c237 c243
De toekomst van schoolverduurzaming in e-zine Duurzame Scholen

De toekomst van schoolverduurzaming in e-zine ...

De onderwerpen CO2-reductie, energiebesparing en de toepassing van secundaire materialen zijn niet alleen prangend in de woningbouw. Integendeel: uit data-analyses ...

Lees verder

c21 c40 c185 c225 c260
“Naar eenduidigheid in duurzaamheid”

“Naar eenduidigheid in duurzaamheid”

De verduurzamingsslag in de bouwsector vertraagt door een gebrek aan eenduidigheid en een gebrek aan een gedegen wetgeving. Op beide gebieden kan Het Nieuwe Normaal ...

Lees verder

c21 c185 c225 c237 c243
CO2-besparingspotentieel ontginnen met circulair meerjaren onderhoudsplan

CO2-besparingspotentieel ontginnen met circulair ...

Met de Nederlandse doelstellingen om tegen 2050 een volledig circulaire economie te bereiken en de nieuwe eisen van de Corporate Sustainability Reporting Directive ...

Lees verder

c21 c40 c185 c225 c260
GPR Materiaal gevalideerd door NMD voor A2-dataset

GPR Materiaal gevalideerd door NMD voor A2-dataset

De stichting NMD heeft GPR Materiaal gevalideerd voor het rekenen met A1 én A2-data. Vanaf nu kunnen alle licentiehouders vertrouwd worden met de nieuwe ...

Lees verder

c21 c185 c225 c260
Drie grote uitdagingen bij circulair en biobased bouwen

Drie grote uitdagingen bij circulair en biobased ...

Bij circulair en biobased bouwen zijn er volgens Duurzaam Gebouwd-expert Gerhard Hospers drie grote uitdagingen: kennis en kennisoverdracht, het toepassen van gebruikte ...

Lees verder

c21 c185 c225
Kickstart en handen uit de mouwen voor circulair bouwen

Kickstart en handen uit de mouwen voor circulair ...

Op donderdag 26 september aanstaande vindt het kennisevent Circulair Bouwen Handen uit de mouwen plaats in Den Haag. DGMR en bba binnenmilieu bieden een ...

Lees verder

c21 c41 c185 c225 c261
Digitale transformatie belangrijk bij duurzaamheid in de bouw

Digitale transformatie belangrijk bij duurzaamheid ...

Nu in de bouwsector duurzaamheid in het algemeen en circulariteit in het bijzonder steeds belangrijker worden, ziet de sector steeds meer in, dat een digitale transformatie ...

Lees verder

Reactie plaatsen

keyboard_arrow_up