‘Innoveren in de bouw moet zonder tunnelvisie’

timer6 min
‘Innoveren in de bouw moet zonder tunnelvisie’

In Amsterdam verrijst de eerste houten woontoren van heel Nederland. Hoewel de naam doet vermoeden dat deze 73 meter hoge constructie geheel van hout is, betreft het een samenspel van verschillende materialen. Bouwen in dergelijke hybride constructies is een goede manier om hout als bouwmateriaal voort te stuwen in complexe projecten, gelooft Do Janne Vermeulen. Lees wat de architect-directeur van Team V Architectuur en ontwerper van de woontoren HAUT vindt van de kansen en valkuilen van houtbouw.

De woontoren HAUT past uitstekend in de klimaatdoelstellingen van de gemeente Amsterdam. Mede dankzij het materiaalgebruik behaalde het gebouw een BREEAM Outstanding certificaat. De keuze voor hout werd al vroeg in het ontwerpproces gemaakt door het team van Lingotto, Team V Architectuur en ARUP, mede door de internationale ervaringen die ARUP al met het materiaal had opgedaan. Daarmee vinkte het team meerdere hokjes aan: duurzaamheid, flexibiliteit en een fraaie architectonische uitstraling.

Essentie van architectuur

‘Innoveren in de bouw moet zonder tunnelvisie’Voor Team V Architectuur was het een primeur om met een dusdanige massieve houten hoofddraagconstructie te werken. De belangrijkste les die Vermeulen (foto rechts) daaruit trok: “Niet alles aan een gebouw wordt anders als je bouwt in hout. Voor veel soorten gebouwen kun je bijvoorbeeld een voorlopig ontwerp maken en, als je met enkele factoren rekening houdt, later beslissen in welk materiaal je het gaat uitvoeren.” Vermeulen geeft aan dat deze getrapte wijze van nadenken belangrijk is om de ‘sprong in het diepe te verkleinen’.

Waar hout als bouwmateriaal aan de ene kant van het spectrum nog ietwat onbemind is, is het aan de andere kant in opkomst. Vermeulen legt uit: “Er hangt een verhaal aan een houten gebouw en dat heeft een aantrekkingskracht op bewoners die achter het innovatieve of duurzame aspect staan.”
Die aantrekkingskracht zorgt ook voor een stuwend effect voor houtbouw, gelooft de architect. “Ik spreek misschien uit optimisme, maar biobased materialen zoals hout, winnen op veel vlakken aan waarde. Veel ontwikkelaars en beleggers kunnen ook niet meer verantwoord aan een gebouw beginnen zonder hoge duurzaamheidsscore. Voor architecten is dat natuurlijk erg leuk. Materiaalgebruik is toch een soort essentie van ons vak.”

Voordelen van houtbouw

‘Innoveren in de bouw moet zonder tunnelvisie’De concrete voordelen van hout zijn intussen evident: het materiaal slaat langdurig CO2 op, het is licht van gewicht en door prefabricatie bouw je sneller on site. Bij hoogbouw worden die voordelen uitvergroot. Vermeulen legt uit: “Bij hoogbouw is demontabel bouwen veel minder relevant dan bijvoorbeeld bij een huis of schoolgebouw. Je bouwt hoogbouw echt voor een heel lange termijn.”

Op het vlak van efficiënt bouwen ziet Vermeulen dat hout zich nog meer kan bewijzen: “Het bouwvoordeel van het lichte gewicht moet zich ook vertalen naar een minder zware fundering van hoge torens.” Door hout kon de toren ook flexibeler worden ingedeeld. Zo wijken de plattegronden van de verdiepingen veel van elkaar af, wat zorgt voor een meer divers aanbod van woningen.
“Hout is minder afhankelijk van een mal, want het wordt gefreesd en gezaagd”, vertelt Vermeulen. Daar plaatst ze wel een kanttekening bij: “Constructief gezien is het lastiger om het hout goed stijf te krijgen. Er moet dus zeer precies worden geëngineerd en je kunt niet oneindig blijven aanpassen.”

Leuk aandachtspunt in HAUT is dat de houten plafonds in zicht blijven. Ook hier is de esthetische waarde van het materiaal overduidelijk, legt Vermeulen uit: “Het voelt, ruikt en klinkt anders. Ik loop regelmatig over de bouwplaats, waar JP van Eesteren hard aan het bouwen is, en dan merk je dat echt.”

Misverstand

Ondanks al deze plussen is Vermeulen voorzichtig. Kennis van zaken is ontzettend belangrijk, stipt zij aan: “Het is een goed iets om op verschillende plekken te pionieren, maar uiteindelijk moet een gebouw er met zo min mogelijk problemen staan. Anders wordt de associatie [met de innovatie, red.] negatief. Zorg dus dat je je extreem goed informeert. Zeker voor hoge torens helpt het als je samenwerkt met iemand die al ervaring heeft.”

Dat geldt ook voor een eventueel misverstand over hout als bouwmateriaal, zoals de brandwerende of de isolerende eigenschappen. “Dat zijn risico’s die je eruit ontwerpt.” Volgens Vermeulen zijn er bijvoorbeeld veel manieren om de brandwerendheid in een houten gebouw op orde te krijgen. In het geval van HAUT zijn de wanden ingepakt in gips, zodat ze niet blootgesteld kunnen worden aan brand. “Bovendien hebben we een sprinklersysteem ingebouwd, ook al was dat niet strikt noodzakelijk voor de regelgeving. Maar in zo’n innovatief traject is het prettig om het extra goed te doen.”

Akoestisch gezien isoleert hout minder dan beton, dus dat vroeg om extra aandacht in de woontoren. “Uiteindelijk hebben we gekozen voor een combinatievloer: het onderste deel is CLT en daarbovenop ligt een constructief laagje beton. Dat beton vormt ook de nok bij de oplegging van de wanden.”

Hybride constructies

HAUT heeft Vermeulens visie op hout als bouwmateriaal aangescherpt: “Ik vind het belangrijk om zoveel mogelijk hout te gebruiken. Bij de complexe projecten die wij leuk vinden, vind ik het interessant om dat te doen in een hybride constructie, waarin ieder materiaal doet waar het goed in is.” Volgens de architect stimuleert dit ook de transitie naar het duurzame materiaal. “Door met hout gewerkt te hebben, kan ik beter adviseren en dus gemakkelijker risico’s uit een project halen. Ik denk dat dit anderen sneller overtuigt omook hout te gebruiken.”

Geheel in hout bouwen is volgens Vermeulen dan ook niet zozeer het doel bij hoogbouw. “Ik denk dat helemaal in hout bouwen op meer dan honderd meter hoogte, zonder dat een ander constructief materiaal de hoofddraagconstructie stabiliseert, altijd moeilijk en misschien wel onmogelijk is”, zegt ze. “Je kunt op die hoogte niet alleen maar blokken stapelen. De windbelasting moet opgevangen worden en dat is per definitie heel moeilijk met hout. Belangrijker is dat we het doel van de architectuur niet uit het oog verliezen: een kwaliteit creëren die ‘aren- of eeuwenlang wordt gewaardeerd. Duurzaamheid in materialen is belangrijk, maar een gebouw dat over vijftig jaar nog steeds gewaardeerd wordt, is ook duurzaamheid.”

Flexibiliteit in ons denken

Dat brengt de architect op de overkoepelende kwestie: zo efficiënt mogelijk de markt verduurzamen. Volgens Vermeulen doe je dat niet door halsoverkop in innovaties te duiken, maar realistisch te werk te gaan. “Bouwen is een kwestie van geen tunnelvisie hebben”, zegt ze. “Als we echt willen verduurzamen in de bouw, moeten we kijken naar hergebruik van materialen en casco-constructies die er nu zijn, liefst in bestaande vorm. Recyclen van staal en beton wordt ook steeds beter mogelijk. In die zin kun je redelijk gesloten cycli maken.”

Bekijk hieronder het filmpje over de bouw van HAUT:

Nieuw hoofdkwartier van hout voor DPG Media in Amsterdam

‘Innoveren in de bouw moet zonder tunnelvisie’

Nog voor de oplevering van HAUT begint de bouw van een nieuw houten hybride gebouw, ontworpen door Team V Architectuur. Het nieuwe Nederlandse hoofkantoor voor DPG Media op het Amstel Business Park in Amsterdam wordt met een oppervlakte van in totaal 46.000 m2 een van de grootste houten hybride kantoorgebouwen ter wereld. Groen typeert de ontwikkeling op diverse niveaus en vormt een van de schakels om het gebouw en de omgeving gezond en natuurinclusief te maken. De start van de bouw staat gepland voor begin 2021.

Dit verhaal is recent verschenen in de Innovatiecatalogus 2021, een co-productie van Duurzaam Gebouwd en Stedebouw & Architectuur.

Tekst: Reinoud Schaatsbergen
Foto's HAUT: Zwartlicht
Foto DPG Media: Proloog

Zoek verder binnen deze onderwerpen

Gerelateerde artikelen, events & downloads

c21 c225 c260
“Wij laten zien wat er al mogelijk is”

“Wij laten zien wat er al mogelijk is”

Om een versnelde opschaling van het gebruik van biogrondstoffen in de bouwsector te realiseren, is Building Balance vorig jaar gestart met de uitvoering van de ...

Lees verder

c21 c225 c260 c286
Boer zoekt Bouw #8: Carbon Credits en wet- en regelgeving

Boer zoekt Bouw #8: Carbon Credits en wet- en ...

Het is alweer tijd voor de achtste editie van Boer zoekt Bouw. Inge Diepman gaat in deze aflevering samen met Vincent Bakker van Ballast Nedam Development en Peter ...

Lees verder

c21 c41 c225 c260 c286
Boer zoekt Bouw #7: Biobased bouwen verlangt cultuuromslag

Boer zoekt Bouw #7: Biobased bouwen verlangt ...

In deze nieuwste aflevering van Boer zoekt Bouw (aflevering 7) praat Inge Diepman met wethouder Pouwel Inberg van gemeente Brummen en Ronald Schilt van adviesbureau ...

Lees verder

c21 c225 c260
“Inblaasstro maakt snelle opschaling mogelijk”

“Inblaasstro maakt snelle opschaling mogelijk”

Op 12 en 13 november aanstaande vinden er cursussen plaats voor het ontwerpen met biobased inblaasisolatie en een praktische training voor biobased inblaasisolatie. ...

Lees verder

c21 c40 c185 c225 c260
“Naar eenduidigheid in duurzaamheid”

“Naar eenduidigheid in duurzaamheid”

De verduurzamingsslag in de bouwsector vertraagt door een gebrek aan eenduidigheid en een gebrek aan een gedegen wetgeving. Op beide gebieden kan Het Nieuwe Normaal ...

Lees verder

c21 c41 c225 c260
Boer zoekt Bouw 4: Kansen van vezelteelt

Boer zoekt Bouw 4: Kansen van vezelteelt

Tijdens deze aflevering gaan we op bezoek bij Jan Versluis, een enthousiaste boer die werkt in de vezelteelt. Inge Diepman bezoekt hem op zijn erf en land om meer ...

Lees verder

c21 c40 c225 c260
“Carbon credits-pilot aanbesteding zorgt voor omzetzekerheid”

“Carbon credits-pilot aanbesteding zorgt ...

Het WeGrow Congres 2024 stond in het teken van het creëren van nieuwe verdienmodellen voor bouwers en boeren én het scheppen van een gezonde biobased ...

Lees verder

c21 c40 c225 c260
Boer zoekt Bouw aflevering 3: verbouwen van vezelhennep

Boer zoekt Bouw aflevering 3: verbouwen van ...

Het is tijd voor de derde aflevering van Boer zoekt Bouw. In de podcastreeks neemt een boer een bouwer mee naar een erf en gaat een boer met de bouwer mee naar ...

Lees verder

c21 c40 c185 c225 c260
GPR Materiaal gevalideerd door NMD voor A2-dataset

GPR Materiaal gevalideerd door NMD voor A2-dataset

De stichting NMD heeft GPR Materiaal gevalideerd voor het rekenen met A1 én A2-data. Vanaf nu kunnen alle licentiehouders vertrouwd worden met de nieuwe ...

Lees verder

c21 c185 c225 c260
Drie grote uitdagingen bij circulair en biobased bouwen

Drie grote uitdagingen bij circulair en biobased ...

Bij circulair en biobased bouwen zijn er volgens Duurzaam Gebouwd-expert Gerhard Hospers drie grote uitdagingen: kennis en kennisoverdracht, het toepassen van gebruikte ...

Lees verder

c21 c225 c260
Boer zoekt Bouw: aflevering 1

Boer zoekt Bouw: aflevering 1

In de eerste aflevering van de podcastreeks Boer zoekt Bouw gaan partijen bij elkaar op bezoek. Om biobased bouwen een succes te maken, moeten Boer en Bouw elkaar ...

Lees verder

c21 c41 c225 c260
Win jij de WeGrow Award?

Win jij de WeGrow Award?

Om mee te dingen naar de WeGrow Award kun je je aanmelden tot 5 september aanstaande. De WeGrow Award is een stimulans en beloning voor het innovatief ...

Lees verder

Reacties

Gefeliciteerd met dit prachtige HAUT-gebouw, ook een voorbeeld van de nieuwe hybride bouwwijze. Dit is weer een mooie variant op de oplossingen die Ursem Modulaire BouwSystemen toepast, voor permanente husvesting, als: - hotel Jakarta met betonvloeren en CLT-wanden - diverse hotel-/woongebouwen , ook 70M woontorens in beton/HSB-combinatie Hybride is ook de perfecte combinatie om de voordelen voor het materialenpaspoort, BENG en wooncomfort samen te bereiken. Dan Modulair 3D gerealiseerd, het toppunt van circulariteit !

Reactie plaatsen

keyboard_arrow_up