De Grote of Sint-Clemenskerk in Steenwijk heeft een geschiedenis die meer dan duizend jaar teruggaat. Eeuwenlang veranderde er bijna niets aan de trots van het vestingstadje in de Kop van Overijssel, totdat onlangs een aanzienlijke modernisering werd gerealiseerd. Daarbij mocht de monumentale status van de kerk niet worden aangetast. Het verduurzamen van de kerk, door Breman Utiliteit Zwolle, gaf de nodige uitdagingen, vertelt projectleider Erwin van der Wal.

De  ‘Sint-Clemens’ staat vooral bekend om de bijna negentig meter hoge kerktoren, een van de hogere kerktorens in Nederland. Deze protestantse kerk heeft in de loop der eeuwen diverse verbouwingen ondergaan, maar de indeling bleef sinds de zestiende eeuw onveranderd. Dit jaar is echter in de zuidbeuk van de kerk een compact zalencomplex gebouwd, compleet met receptie en horecakeuken. Verbouwen in een monumentaal pand is niet zo eenvoudig, maar daar werd een slimme oplossing voor gevonden: een losstaand houten gebouw in die zuidbeuk.

Pontificaal en niet te missen, bezit de kerk nu een extra unit van twee verdiepingen met verschillende ruimten. Breman Utiliteit Zwolle zorgde daarbij voor de volledige E- en W-installaties: van warmtepompen tot aan de luchtbehandelingsinstallatie, sanitaire voorzieningen, verlichting en brandmeldinstallatie.

Warmtepomp

Alle installaties samen kunnen voor veel geluidsoverlast zorgen en dat moest dus tot een minimum worden beperkt. Met Al-Ko Luchttechniek is er daarom een luchtbehandelingskast ontworpen, die weinig geluid produceert. Van binnen naar buiten en van buiten naar binnen.
“We hebben hier gekozen voor een warmtepomp”, weet Erwin van der Wal, “om toch wat duurzamer bezig te zijn. Hiermee kunnen ze de ruimtes verwarmen en koelen. In eerste instantie wilde de opdrachtgever alleen een cv-ketel en koeling, maar vanwege de gasprijzen hebben ze toch voor een warmtepomp gekozen. Verder moest de unit ook zo gebouwd worden, dat deze in z’n geheel gedemonteerd kan worden, zonder de monumentale waarde van de kerk te beschadigen. Want je weet niet welke bestemming de kerk later nog krijgt.”

Vanwege het monumentale karakter van het pand moesten de installaties ook zoveel mogelijk uit het zicht worden gehouden. Van der Wal: “Zoals de leidingen en de luchtkanalen op het dak van de unit. Samen met de architect en de bouwkundig aannemer hebben we hiervoor een oplossing gevonden, door de opstanden van de buitenwanden te verhogen. Verder moesten de waterleidingen en het elektra langs het orgel. Dus we konden niet overal zomaar een schroef in draaien, omdat je de monumentale elementen niet wilt beschadigen.”

Maatwerk

“De ledverlichting”, vervolgt Van der Wal, “gaat via een Dali-sturing op het gebouwbeheerssysteem. Dat is een systeem waarmee je op afstand de verlichting kunt aan- en uitdoen, dimmen en ook voorprogrammeren. In de unit bevinden zich meerdere ruimtes met schuifwanden, waardoor je alles los van elkaar kunt in- en uitschakelen. Via hetzelfde systeem wordt in elke ruimte het CO₂-gehalte gemeten. Op basis daarvan wordt er in de ruimtes geventileerd.”

“Op deze manier is er continu veel aandacht geweest voor de werktekeningen, bouwkundige constructies, geluiden en trillingsgeluiden. Een oud pand is niet rechttoe rechtaan en dat bleek in de praktijk ook wel. Want ter plekke zagen de uitvoerende collega’s dat de oude trekstangen in de kerk erg krom waren. Hierdoor kreeg de luchtbehandelingskast een iets andere plaats. Ook met het monteren van de luchtkanalen moesten ze hier omheen werken. Zo pasten we echt maatwerk toe, ondanks de uitgebreide voorbereidingen op papier.”

Uitdagingen

Van der Wal houdt wel van het werken in oudere gebouwen met verouderde installaties. “Daar krijg ik veel energie van.” Sinds drie jaar werkt hij nu als projectleider voor Breman, nadat hij ooit begon als stagiair bij een lokale installateur, ‘gewoon’ op de bouw. Intern is Van der Wal verder opgeleid tot projectleider, maar na een aantal jaren zocht hij toch meer uitdaging in zijn werk. Bij Breman Utiliteit Zwolle krijgt hij die zeker, met bijzondere projecten en grotere installaties.

“Elke dag is weer anders”, vervolgt Van der Wal. “De complexiteit van deze installaties is anders dan bij woningen. Dat brengt meer uitdagingen met zich mee. Hiervoor deed ik alleen woningen en villa’s en werkte ik voor de particuliere markt. Nu dus alleen maar voor de zakelijke markt en dan kom je regelmatig bijzondere gebouwen tegen. Het blijft elke keer weer een uitdaging om samen met mijn projectteam hiervoor passende oplossingen te bedenken.”

Prettig en gezellig

Plezierig kunnen werken vindt Van der Wal het belangrijkste wat er is. Waar hij verder energie van krijgt? “Ik denk over het algemeen: de gezelligheid met je collega’s en als er binnen het budget weer een klus is geklaard. En als de klant tevreden is en er beperkt overlast is geweest. Dan hebben we het met z’n allen goed voor elkaar. Je bent dan wel een zakelijk partner, maar je kunt met opdrachtgevers heel sociaal en open zijn. Dat is ook erg prettig.”

Bekijk ook de reportage die TV Oost maakte over de verbouwing:

Tekst en foto’s: Breman Utiliteit Zwolle
Luchtfoto: Vincent Kleingeerts