‘De energietransitie is voor ons de enige weg vooruit’

timer7 min
‘De energietransitie is voor ons de enige weg vooruit’

Wie weet hoe het energielandschap er in 2050 uitziet? We hebben de vraag al vaker gesteld en waren ook benieuwd naar de visie van Ernst Japikse, algemeen directeur van warmtebedrijf Ennatuurlijk. Hij houdt een krachtig betoog over diverse oplossingen, voor Ennatuurlijk én voor de maatschappij.

Een eenduidig antwoord op de vraag kan Japikse niet geven, want een succesvolle energietransitie vergt volgens hem 'dat de branche zich dertig jaar lang elk jaar opnieuw uitvindt'. In grote lijnen wil Japikse wel de belangrijkste vooruitzichten schetsen. Te beginnen met de schaal. Waar er nu nog wordt gewerkt met grote installaties, centrales en omvangrijke warmtenetten, worden de oplossingen steeds meer lokaal gevonden.
‘De energietransitie is voor ons de enige weg vooruit’ “We zijn nu gewend om grote installaties te bouwen en de joules over grote afstanden rond te pompen”, begint Japikse (foto rechts). “Dat wordt echter een lappendeken van verschillende oplossingen. Elke plek vraagt daarbij om een eigen antwoord, gedreven door wat de omgeving te bieden heeft. In Leeuwarden kun je bijvoorbeeld prima naar aardwarmte boren, in Helmond niet. Bovendien zullen burgers of eindgebruikers in 2050 veel meer eigenaar van die energiesystemen zijn. Daar ben ik enorm voorstander van, want als we niet in staat zijn om de burger te betrekken bij de energietransitie, gaan we - als samenleving - de klimaatdoelen niet op tijd halen.”

“Het managen van de diversiteit aan oplossingen en het vinden van een balans daarin, wordt misschien wel de grootste uitdaging. Op korte termijn ligt de focus op oplossingen die nodig zijn om huizen van het gas af te halen. Op de langere termijn denk ik, kijkend naar de ondergrond in Nederland, dat geothermie één van de belangrijkste nieuwe energiebronnen wordt. De kostprijs moet dan wel omlaag, zoals dat ook met windenergie gebeurde.”

Betalen voor temperatuur

Een andere ontwikkeling, met het vizier gericht op 2050, raakt ook de actualiteit. Japikse voorspelt dat er nieuwe betaalmodellen komen. “Dat heeft alles te maken met het feit dat energiebedrijven momenteel de verkeerde incentive hebben. Wie meer warmte, elektriciteit of gas verkoopt, maakt ook meer marge. Dat is eigenlijk heel raar als besparen van energie minstens zo belangrijk is als duurzaam opwekken van energie. Het model gaat daarom veranderen, waardoor je niet voor de hoeveelheden energie betaalt, maar voor het comfort. Dan spreken we met elkaar af dat wij jou een bepaalde binnentemperatuur leveren. Wij managen dan het binnencomfort en daar betaal je een vaste prijs voor. Zo krijgen energiebedrijven, ook Ennatuurlijk, een zetje in de rug om in dat huis van die eindgebruiker bijvoorbeeld ook het isoleren aan te pakken. Dan hoeven wij immers minder energie te leveren”, en scheelt het ook Ennatuurlijk geld.

Als we het toch over financiën hebben, wil Japikse wel kwijt: “Vroeger ging het over plat geld verdienen, maar dat is allang niet meer zo. Als je niet een verantwoorde maatschappelijke business draait, doe je op een gegeven moment niet meer mee. Met pensioenfonds PGGM als grootaandeelhouder hebben we een behoorlijke maatschappelijke doelstelling. Die wordt ook gevoed door onze eigen filosofie dat wij erin geloven dat de energietransitie de enige weg vooruit is om een gezond financieel bedrijf te blijven.”

Hoge gasprijs

Best lastig in een vrije markt, waar de energieprijzen op hol kunnen slaan. Japikse: “Als mijn voorspellingen uitkomen, doen die prijzen er straks minder toe. Er zit nu echter een enorme disbalans in de markt. De huidige hoge gasprijs zal, denk ik, geen incident zijn. De markt wordt volatieler, beweeglijker, dus we zullen hier vaker mee geconfronteerd worden. Ik ben altijd voorstander geweest van het betalen van de echte prijs voor producten, dus inclusief het herstel van de schade die producten veroorzaken. Dan zou de gasprijs nog hoger worden dan die nu is. Duurzaam opgewekte energie wordt zo steeds aantrekkelijk en dat wil je toch graag.”

“Ik zie veel commotie rond de gasprijs en ik begrijp dat we mensen niet aan hun lot moeten overlaten. Dat in ogenschouw nemend kan ik met de compensatie nog wel uit de voeten. Maar laten we niet vergeten dat de overheid grootverdiener is met deze hoge prijzen. De BTW-inkomsten schieten namelijk omhoog. Dat geld, en het geld dat door de hoge gasprijs overblijft in de SDE-pot, moet onmiddellijk uitgegeven worden om duurzame oplossingen verder aan te jagen. Hoe sneller we op de duurzame energie overgaan, hoe sneller we af zijn van de volatiele gasprijzen. En het is nog heel goed voor de CO2-uitstoot ook.”  

Leveringszekerheid

Is er voor die consument in 2050, bij een palet van lokale oplossingen, vrije keuze en leveringszekerheid? “In de huidige markt heb je wat betreft warmtenetten geen keuze. Het heeft iets monopolistisch, maar tegelijkertijd worden de belangen van de burgers zeer goed beschermd. En dat juich ik ook toe. Hoe dat in 2050 is, valt moeilijk te zeggen. Naar schatting zal 20 tot 25% van de huishoudens dan gebruikmaken van warmtenetten. Dat zijn in Nederland zo’n 2 miljoen huishoudens tegen 450.000 nu. Er is dus nog een lange weg te gaan.”

“Het ontwikkelen van dit soort netten is best wel een kunstje. Niet alleen van de netten zelf, maar ook van de duurzame bronnen. Het is vrijwel onmogelijk een bron zonder net te ontwikkelen en een net zonder bron. Er wordt verondersteld dat alles in de ontwikkelfase in één hand zal zitten. Te zijner tijd kunnen echter ook andere aanbieders op dat net terechtkomen, maar of dat in de praktijk gaat gebeuren, weet ik niet. Ik ben er helemaal niet tegen. Het zal met de volwassenheid van het systeem te maken hebben. De liberalisering van het gas is ook pas gekomen toen het systeem helemaal uitontwikkeld was.”

“Die leveringszekerheid is ook een van de redenen dat ik voor de komende jaren voorstander ben van het in één hand houden van zowel bron als net. Je moet te allen tijde zien te voorkomen dat mensen niet weten wie ze moeten bellen bij storingen. Besef ook dat we in Nederland best wel verwend zijn. In Frankrijk, waar ik heb gewoond, zat je na elke onweersbui in het donker. Niemand daar vond dat gek, maar probeer dat eens in Nederland. Wij zijn hier heel goed in en dat willen we graag zo houden. Zeker in een transitieperiode moet je heel goed weten wie je moet aanspreken als het niet werkt.”

Koude

Naast warmte gaat ook koude een rol spelen in het geheel, beaamt Japikse. “De vraag naar koude zal steeds groter worden en dan kom je weer terecht bij het ‘comfort concept’: je levert geen warmte of koude, maar een bepaalde binnentemperatuur. Of het nu buiten 40 graden Celsius is of -20. Als wij uiteindelijk ook koude leveren, wordt het energiesysteem stabieler en beter in balans gebracht. Dat doen ze in Frankrijk wel goed: bij elke ijsbaan ligt een zwembad in de buurt en die twee wisselen energie uit.”

“Met dat soort integrale oplossingen ga je veel beter nadenken over wat je kunt doen met restproducten. Ook de productie van groene waterstof is veel interessanter als je dat in de buurt van een warmtenet doet. Door die koppeling wordt de opwek een stuk efficiënter. Je moet dus veel beter gaan nadenken over hoe je dingen bouwt, waar je ze neerzet en waarvoor je het gebruikt. Dat is veel efficiënter en duurzamer dan dat iedereen airco’s gaat kopen. Die apparaten voeren warme lucht af naar buiten, die daar vervolgens niets doet dan de omgeving verder opwarmen. Dat is net zoiets als sneeuwkanonnen langs een skipiste. Die zorgen er versneld voor dat er steeds minder echte sneeuw gaat vallen.”

Het lokaal uitwisselen van energie gaan we steeds meer zien, volgens Japikse. Ennatuurlijk verwacht tegen 2040 aan al zijn klanten CO2-neutrale energie te kunnen leveren door steeds meer lokale (rest)bronnen op de warmtenetten aan te sluiten. “De regie over warmte komt zo steeds meer lokaal te liggen, waardoor burgers zelf meer controle, grip en sturing gaan krijgen.”

‘De energietransitie is voor ons de enige weg vooruit’

Een omvangrijk proces waarin dus ook burgers een voorname rol gaan spelen. Hoe denkt Japikse dat te bereiken? “Bewoners en eindgebruikers hebben meestal geen idee van wat ze moeten doen om hiermee te beginnen. Het verhaal is veel te moeilijk en veel te groot. Gedeeld eigenaarschap is hiervoor een mooie route en wij willen dat graag ondersteunen. Met onze Buurt Bouwdoos Warmtetransitie proberen we daar al een eerste stap in te maken. Als je de mensen er niet bij weet te betrekken, hen te boeien en het relevant voor ze te maken, kun je het vergeten. Ik kan ook met woningbouwcorporaties deals gaan maken, maar dat betreft slechts 20% van de woningen in Nederland. Daarom is het niet de vraag óf we de burger erbij moeten betrekken, maar hoe?”

Ontdek meer over de Buurt Bouwdoos Warmtetransitie in deze video:

Tekst: Ysbrand Visser
Foto boven (Shutterstock): In Utrecht is al gewerkt met de Buurt Bouwdoos Warmtetransitie.

Zoek verder binnen deze onderwerpen

Gerelateerde artikelen, events & downloads

c21 c225 c243 c265
Kijkje in de keuken bij verduurzaming industrie

Kijkje in de keuken bij verduurzaming industrie

Met de klimaatdoelstellingen en forse ambities voor verduurzaming van ons kikkerlandje in het achterhoofd, is kennisdeling onontbeerlijk. Dat houdt niet op bij ...

Lees verder

c21 c225 c243
Leren over gedragsverandering in de energietransitie 

Leren over gedragsverandering in de energietransitie 

De opleiding Basiscertificaat Energietransitie Gebouwde Omgeving (B.E.G.O.) voegde de modules ‘Weerstand wegnemen’ en ‘Gedragsverandering in de ...

Lees verder

c21 c41 c143 c185 c225 c237 c243
De toekomst van schoolverduurzaming in e-zine Duurzame Scholen

De toekomst van schoolverduurzaming in e-zine ...

De onderwerpen CO2-reductie, energiebesparing en de toepassing van secundaire materialen zijn niet alleen prangend in de woningbouw. Integendeel: uit data-analyses ...

Lees verder

c21 c41 c225 c237 c243 c265
GACS: verplichting brengt voordelen met zich mee

GACS: verplichting brengt voordelen met zich ...

Als je een gebouw met verwarmings- of airconditioningsysteem hebt met een nominaal vermogen van 290 kW, heb je wellicht een nieuwe verplichting voorbij zien komen. ...

Lees verder

c21 c225 c243
“In energietransitie verder kijken dan standaard hybridesysteem”

“In energietransitie verder kijken dan ...

Dat kabinet Schoof de verplichte installatie van een warmtepomp vanaf 2026 heeft afgeschaft, vindt Michel Swart van ATAG Verwarming enerzijds jammer maar eigenlijk ...

Lees verder

c21 c225 c243
“Modulair bouwen is sneller én duurzamer”

“Modulair bouwen is sneller én ...

De tijd dat modulaire bouw bestaat uit gestapelde zeecontainers met minimale afwerking is al lang voorbij. Tegenwoordig zijn de meeste modulaire woningen bijna ...

Lees verder

c21 c185 c225 c237 c243
CO2-besparingspotentieel ontginnen met circulair meerjaren onderhoudsplan

CO2-besparingspotentieel ontginnen met circulair ...

Met de Nederlandse doelstellingen om tegen 2050 een volledig circulaire economie te bereiken en de nieuwe eisen van de Corporate Sustainability Reporting Directive ...

Lees verder

c21 c26 c41 c120 c243
Woningen Dordrecht gerenoveerd met behoud van al het goede

Woningen Dordrecht gerenoveerd met behoud van ...

Maar liefst 172 woningen aan onder andere de Eemkerkstraat in Dordrecht krijgen een revitalisatie dankzij duurzame verbeterwerkzaamheden. De kwaliteit van de woningen ...

Lees verder

c21 c225 c243
Drie stappen voor energie-efficiënte gebouwen

Drie stappen voor energie-efficiënte gebouwen

Om aan de EU-richtlijn voor energie-efficiëntie in gebouwen te voldoen stelde de overheid subsidies beschikbaar. Deze zijn niet alleen voor grote, maar ook ...

Lees verder

c21 c225 c243
Kennisdocument over verduurzaming woningen met netcongestie

Kennisdocument over verduurzaming woningen met ...

Een kennisdocument laat zien welke mogelijkheden er zijn om woningen te verduurzamen binnen de kaders van netcongestie. Welke kansen zijn er, als duidelijk wordt ...

Lees verder

c21 c225 c243
Samenwerkingen netbeheerder en bouwbedrijven voor netuitbreiding

Samenwerkingen netbeheerder en bouwbedrijven ...

Drie bouwbedrijven en netbeheerder TenneT sloten een overeenkomst voor de uitbreiding van het elektriciteitsnet. Een uitbreiding van het net staat op veel wensenlijsten, ...

Lees verder

c21 c184 c225 c243
Hotel met hoge BREEAM-score voldoet aan GACS-eisen

Hotel met hoge BREEAM-score voldoet aan GACS-eisen

Het hotel Van der Valk Den Haag – Wassenaar werd gerenoveerd, uitgebreid en all-electric gemaakt. In 2021 werd een start gemaakt met het grootschalige renovatieproject, ...

Lees verder

Reactie plaatsen

keyboard_arrow_up