Als je iemand met technische knowhow een vastgoedportefeuille laat beheren, kan voor hem in de warmtetransitie de pret niet op. Henk Tuinstra is er al geruime tijd mee bezig en werd zo groot fan van doorstromers.

Voor wie ze nog niet kent: doorstromers zijn elektrische apparaatjes die koud leidingwater verwarmen tot warm tap- en douchewater. Je plaatst ze idealiter vlak bij de mengkraan in de keuken of in de badkamer. Je kunt ze in elk huishouden toepassen, zodat je makkelijker van het aardgas afstapt.

Die keuze van gasloos naar elektrisch maakt Henk Tuinstra van Baarsma Beheer ook graag. Naast bedrijfsgebouwen en horecapanden beheert hij tal van appartementen. “Wij zijn zeer behoudend”, begint Tuinstra. “We geven niet graag geld uit dat we niet kunnen missen en dat heeft ons goed door zwaardere tijden geholpen.” Een andere eigenschap van Tuinstra is de wil om graag kennis te delen. Bijvoorbeeld over het leveren van warm water op een goedkope, simpele en duurzame manier.

Pionieren

Tuinstra kent doorstromers al heel lang vanuit Oost-Europa en Duitsland. “Daar zijn ze heel normaal, maar in Nederland roepen doorstromers nog steeds vragen op. Als techneut die ook niet alles weet, houd ik wel van pionieren. Vroeger lagen er bij mij altijd al slangen op het dak of plastic boven een zwembadje om water te verwarmen. Mede door mijn technische achtergrond, vanuit de scheepsbouw, wilden we in 2012 op de gasloze toer gaan.”

Het ging toen om een goed geïsoleerd gebouw met een laag energieverbruik. Tuinstra (foto rechts): “Daarom kozen we voor elektrische convectoren voor de verwarming en voor doorstroomtoestellen voor het warm water. Dat we voor elektrisch gingen, heeft met de installaties te maken. Met centrale verwarming moesten er op drie verdiepingen acht ketels komen te hangen, inclusief overal waterleidingen. Dat betekent ook weer acht pijpen die het dak uitkomen en acht cv-ketels die allemaal onderhouden moeten worden. Aan zo’n project zijn dus veel kosten verbonden, terwijl we ze misschien nu alweer hadden moeten vervangen. Daarbovenop heb je elk jaar ook nog de servicekosten.”

Onderhoudskosten

Preventief onderhoud is één van de stokpaardjes van Tuinstra. “Als er bijvoorbeeld een appartement leegkomt, halen we de convectoren van de muur en maken we die helemaal schoon en stofvrij. Die laten we niet aan hun lot over. Ook zorgen we voor nieuwe batterijtjes in de bediening van de luchtafvoer. Daar moet je consequent in zijn. Zo bereik je ook weinig tot geen onderhoudskosten voor de installaties.”

“We wilden dus geen cv, ook geen gedoe met kooktoestellen en al helemaal geen boiler. Die staat de hele dag aan de stroom en kent heel veel verborgen stilstandsverlies. Zeker als je dat toepast in appartementen, met een keukenmengkraan, een douchekraan en geen bad. De doorstromers die ons zijn aanbevolen, van CLAGE, bevallen ontzettend goed. Daar hoefden we geen rekensommetjes voor te maken. Het is gewoon een combinatie van kennis, ervaring en gevoel. Lang geleden hoefden we die sommetjes helemaal niet te maken. In onze eerste woning gebruikten we nog 3000 kuub gas à 12 cent. Dat hoge verbruik maakte niks uit, daar werd je niet bang van.”

Lange termijn

De tijden zijn inmiddels veranderd, beaamt Tuinstra. “Natuurlijk zijn wij ook gaan rekenen. Willen we steeds dat gedoe met centrale verwarming op gas? Is dat het waard of kan het heel eenvoudig met een stopcontact in de muur en mooie elektrische convectoren. Die bovendien makkelijk vervangbaar zijn. Als zo’n ding kapot is, kost het je maar € 110. Dat scheelt niet alleen veel in de aanschafkosten, maar op de lange termijn nog veel meer. Natuurlijk kunnen we de serviceonderhoudscontracten van een cv-ketel wel doorbelasten aan de huurders, maar op een gegeven moment is daar de rek ook uit.” Met de keuze voor all-electric zijn de extra onderhoudskosten juist minimaal. “Zo verdien je weer geld terug. Je winst begint al bij de inkoop.”

Naast de financiële vragen is het natuurlijk ook de vraag wat de eindgebruikers van de doorstromers vinden. Tuinstra: “Wanneer we onze huurders niet horen, is het goed. Hier horen we ze helemaal niet over. Ik vertel het ze wel, maar dat gaat het ene oor in en het andere oor uit. Ze willen gewoon warm water en dat krijgen ze. Per appartement betalen ze slechts 50 euro per maand voor verwarming en warm tapwater. Er is per appartement wel onderscheid in het gebruik, daar moeten we nog verder naar kijken, maar dat zit ’m ook in hoekpanden met een extra buitengevel. Verder worden convectoren, door het hogere vermogen van een doorstromer, automatisch even uitgeschakeld als je de kraan openzet. Een cv-ketel doet echter hetzelfde en daar merk je ook niets van.”

Gelijktijdigheid

Zo nodig, stipt Tuinstra aan, kun je gebruikmaken van de loze leiding die in elk huis is aangebracht van de meterkast naar de keuken en de badkamer. De gelijktijdigheid (hoeveel vermogen trekken de installaties in de woning tegelijk) is verder geen probleem. Met een reguliere doorstromer van 11 of 13,5 kW ben je veilig bij een huisaansluiting van 3 keer 25 Ampère. Bij grotere projecten zoals verzorgingshuizen geldt een gelijktijdigheidsfactor, die afhankelijk van het aantal doorstromers varieert van 32% tot 4%. Hoe meer doorstromers, hoe lager de gelijktijdigheid.

Bij het gebruik van één doorstromer kun je die het beste in de keuken plaatsen, omdat je daar veel vaker warm water gebruikt dan in de douche. Bij een doorstromer in de badkamer ben je vooral leidingen richting de keuken aan het verwarmen. Tuinstra: “Het voordeel van doorstromers is dat ze gelijk heet water leveren en daar wil je dan ook niet te lang op wachten. In de douche iets langer wachten is minder erg.” Ideaal is natuurlijk een situatie met twee decentrale doorstromers, zodat het water warm wordt op de plaats waar je het gebruikt.

Afhankelijk van installateur

Bij alle genoemde voordelen lukt het Tuinstra toch niet altijd om voor zijn projecten te kiezen voor all-electric met doorstromers. Onbekend maakt onbemind. Tuinstra: “De keuze is meestal afhankelijk van de installateur. Vaak is hij het die het bepaalt. Laatst ging er toch nog één keer gas in een complex. Dat mocht nog en we hadden daar geen invloed meer op. De keuze was voor de bouw al voorgekauwd. Het was al aanbesteed en vergund en het lukte me niet om er doorstromers in te krijgen. Ja, het kon wel, maar dan verdubbelde de prijs, terwijl die eigenlijk juist had moeten halveren. Maar door het loslaten van de ketel en erin brengen van de doorstromers kostte het meer geld. Dat begrijp ik dan niet. Waar het kan, ben ik er heel erg van overtuigd dat je het moet doen.”

Tuinstra wil daarom graag dat het verhaal over doorstromers breder wordt verspreid en weet ook bij wie hij wil beginnen: “In mijn beleving is de koploper in de markt de man die de schroefjes vastdraait, de monteur.” En ook de installatiebedrijven mogen niet worden vergeten. Uit cijfers van AB Sales & Trade, de leverancier van CLAGE, blijkt dat 40 tot 50% van de installateurs niet bekend is met het product. Tuinstra pleit daarom voor een betere scholing in de sector.

Airco verwarmt

Tuinstra houdt zelf kantoor in Landhuis Veenwijk, een monumentaal pand in het Friese Oudeschoot. Daar spelen weer heel andere overwegingen. “Als een pand goed geïsoleerd is”, vervolgt Tuinstra, “dus met de bouwnormen van de laatste twintig jaar, kun je prima elektrische verwarming toepassen en kiezen voor doorstromers. Dit pand is een rijksmonument en dus vrij van labels, maar we doen er wel veel aan. Er zit een gebouwbeheersysteem in waarmee we de verwarming kunnen monitoren en sturen. Hetzelfde geldt voor de airco. Die hebben we nu omgeschakeld, zodat we die bij een buitentemperatuur onder de 12 graden kunnen gebruiken als verwarming. Dan krijg je een COP van wel 5 of 6. Heel gunstig als je goedkoop energie kunt inkopen. We willen op de parkeerplaats ook nog zonnepanelen gaan plaatsen, boven de auto’s.”

En zo innoveert Tuinstra door, waarbij hij ook realistisch blijft. “Op dit moment is hybride het beste, want als je met een warmtepomp onder een bepaalde temperatuur komt, loop je heel snel leeg. Twee dagen gaat het nog, maar niet als het twintig dagen heel erg koud is.” Hoe dan het warme tapwater uit de kraan komt, laat zich niet meer raden: via de doorstromer.

Tekst: Ysbrand Visser
Foto onder: Doorstromer in appartement Weeshuisgang (gerenoveerd magazijn Groningen).