De mijlpaal komt in zicht: eind 2021 moeten de warmtetransitievisies gereed zijn. Een spannende periode, onder andere voor gemeenten, ontwikkelaars en woningcorporaties, die de toekomst van wijkverduurzaming schetsen. Innovaties kunnen dat vergezicht versneld dichterbij brengen, maar zijn belanghebbenden voldoende op de hoogte van de mogelijkheden? We horen van Harmke Bekkema en Marlien Sneller van TKI Urban Energy hoe uptempo.nu wijktransities kan vergemakkelijken en versnellen.

Het belang van de toepassing van innovaties in wijktransitieprojecten is voor Bekkema duidelijk: voor iedere transitie zijn noviteiten onontbeerlijk en al helemaal voor de transitie naar volledig duurzame  energie en een circulaire economie. Ze leveren een hogere energieprestatie, snelheid, kwaliteit en zorgen voor kostprijsreductie, maar moeten soms nog voor de eerste keer gepilot worden of zijn ondertussen in verschillende projecten toegepast. Eigenlijk kun je er niet omheen om innovaties toe te passen om de ambities van het Klimaatakkoord in te vullen. Veel technologische oplossingen, zoals warmtepompen, maken nu een versnelde ontwikkeling door”, weet Bekkema.

Wijkaanpak met innovaties: complex?

Toch blijkt in de praktijk van de bouw- en vastgoedsector de toepassing van innovaties nog geen `business as usual’. Veel partijen staan open voor innovatie, echter de daadwerkelijk uitvoering vereist doorzettingsvermogen en goede lokale samenwerking. Hoe komt het dat nog niet in iedere wijk innovatief wordt verduurzaamd? “Een wijkaanpak is complex, met aspecten als ruimtelijke ordening, infrastructuur, woningen en groenvoorzieningen”, gaat Sneller verder. “Er zijn veel belanghebbenden en verschillende zienswijzen. Soms wordt het te veel om ook innovaties in het bouwproces te verwerken.” Daarnaast is het invullen van de energietransitie voor veel beslissers nieuw en is er geen ruimte om in projecten risico te lopen. “We zijn nog volop aan het leren hoe we aardgasvrije wijken moeten realiseren en daarom is de energietransitie voor sommige partijen best spannend”, geeft Bekkema aan. “Sommige gemeenten gaan voor het eerst een wijk onder handen nemen. Daarnaast is er bij wijkverduurzaming weinig ruimte voor het opvangen van financiële risico’s. Een energiesysteem moet dus de prestaties leveren die je vooraf verwacht, daar zit weinig speelruimte in.” We zien gelukkig wel dat koplopers al oplossingen gevonden hebben voor deze issues.

Om die reden onderzoekt het programma Uptempo! van TKI Urban Energy welke verbindingenmogelijk zijn tussen de vraag- en aanbodzijde van innovaties, en welke belemmeringen er spelen om die noviteiten toe te passen. “Dat kan resulteren in advies voor een nieuw beleid, of vaker in interventies zoals werksessies of maatwerkadvies”, aldus Sneller. “Daarnaast proberen we onbekendheid op te lossen, waar www.uptempo.nu een belangrijke rol speelt. Soms is het lastig om een keuze te maken uit alle innovatieve oplossingen, daar bieden we een helpende hand. Ons overzicht laat zien wat er op de markt is, door onafhankelijke experts geselecteerd. Vervolgens kun je selecteren of je op zoek bent naar innovaties voor een specifieke vastgoedtypering, die al vaker zijn toegepast of die geschikt zijn voor bijvoorbeeld huurwoningen. Als je twijfelt om met specifieke innovaties aan de slag te gaan, dan helpt uptempo.nu om een goede afweging te maken en je direct in verbinding zetten met de betrokken partij.”

Kennisdossier wijkaanpak

In een vroeg stadium afstemmen welke noviteiten je gaat onderzoeken zet de meeste zoden aan de dijk. Dan heb je nog de meeste stuurruimte om met vernieuwingen aan de slag te gaan. Om handelingsperspectief te geven aan ontwikkelende partijen is het ‘Kennisdossier wijkaanpak’ in het leven geroepen. “Alle belanghebbenden rondom een wijkaanpak kunnen hier terecht om kennis op te doen over hoe ze innovaties een plek kunnen geven in hun wijk, bijvoorbeeld woningcorporaties, gemeenten, leveranciers”, vertelt Bekkema. “Je leest hier onder meer over de why, how en what van technische innovaties en krijg je advies hoe je innovaties kunt meenemen in de verschillende fases van een wijkaanpak. Dit geeft helderheid over wanneer je welke keuzes moet maken om optimaal van innovaties gebruik te kunnen maken.” Partijen bij elkaar brengen doet TKI Urban Energy onder andere door het organiseren van ontmoetingen tussen partners in wijktransities. “Zo organiseerden we in samenwerking met het Programma Aardgasvrije Wijken (PAW) en het Expertise Centrum Warmte (ECW) drie webinars (zie onder), om handvatten te bieden om concrete stappen in de warmtetransitie te zetten”, geeft Bekkema aan.  

Uit het kennisdossier, de ontmoetingen en webinars ontstaat inzicht in hoe je de barrières doorbreekt om aan de slag te gaan met innovaties. Partijen worden met elkaar in contact gebracht om hun ervaringen en gevonden oplossingen te delen en elkaar te inspireren. “Zo zien we dat gemeenten een aanbesteding vaak nog te veel dichttimmeren. Terwijl je met een open uitvraag juist veel beter de kennis van de marktpartijen kan benutten”, gaat Bekkema verder. “We zien al dat meerdere gemeenten met een opener proces, tot innovatieve resultaten komen. Dit kan met de juiste kaders en met een voorselectie die al door uptempo.nu is uitgevoerd”, vult Sneller aan. “Daarnaast adviseren we om het gesprek met elkaar te voeren. Dat proberen we actief te stimuleren, door bijvoorbeeld gemeenten bij elkaar te brengen en van elkaars uitvragen te leren. Hoe meer open je een uitdaging maakt, hoe verrassender de opbrengst. Gemeenten hoeven echt niet direct in het diepe te springen, het kan ook in kleine stappen.”

Proeftuin aardgasvrije wijken meets innovatie: Innovatielandschap kleinschalige warmtenetten (#1)

Proeftuin aardgasvrije wijken meets innovatie: Praktijkvoorbeeld Proeftuin Nagele (#2)

Proeftuin aardgasvrije wijken meets innovatie: Praktijkvoorbeeld Proeftuin Katwijk Hoornes (#3)

Netwerk van Webbers

Een belangrijk onderdeel van Uptempo! is om doeners, wij noemen ze Webbers, bij elkaar te brengen. Zij vormen een nieuw ecosysteem waardoor er gezamenlijk geleerd wordt en er initiatieven en samenwerkingen worden opgestart. Webbers leiden multidisciplinaire samenwerkingen, waar onderwijs, bedrijfsleven en overheid samen aan de slag gaan wij de verduurzaming van wijken. Er zijn ondertussen 60 Webbers actief in de community. Webber worden of gebruikmaken van de expertises van Webbers? Kijk op de website van TKI Urban Energy.  

Versnellen met Uptempo.nu

Uptempo! is een team dat de opschaling en versnelling van innovaties in de gebouwde omgeving aanjaagt. De website uptempo.nu is een instrument waarmee vraag en aanbod bij elkaar komen. De database werd in eerste instantie gevuld met innovaties ontwikkeld binnen het ecosysteem van TKI Urban Energy, en later ook van aanbieders buiten dat netwerk. Om kennis te ontsluiten lag de focus eerst bij woningcorporaties, maar al snel werd duidelijk dat er meer doelgroepen interesse hebben. Op uptempo.nu vind je ook als bouwer een gevarieerd aanbod aan innovaties en word je geïnspireerd om te versnellen in je duurzaamheidsopgave. Ben je aanbieder van een innovatie die niet misstaat op uptempo.nu? Meld je dan kosteloos aan via deze link.