Hoe stellen gemeenten een transitievisie warmte op?

timer5 min
Hoe stellen gemeenten een transitievisie warmte op?

Hoe moeten gemeenten aan bewoners het verschil uitleggen tussen een hoge en een lage temperatuur warmtenet? #VanGasLos kent vele uitdagingen.

Alle gemeenten in Nederland moeten voor eind 2021 een transitievisie warmte opstellen. Daarin wordt de routekaart uitgetekend hoe de wijken in een gemeente verduurzaamd moeten worden. Met andere woorden: hoe en wanneer wordt een wijk met welke duurzame alternatieven aardgasvrij gemaakt.
Het proces dat tot die visie moet leiden én het vervolg daarop roepen veel vragen op. Er is zelfs geen vaste inhoudsopgave bepaald. In een kennissessie tijdens Building Holland gingen Leonie van der Steen (Squarewise) en Ivo Opstelten (Stroomversnelling) dieper in op het proces en de uitdagingen. Squarewise is onder meer betrokken bij onze opleiding Basiscertificaat Aardgasvrije Gebouwde Omgeving.

De kern van het vraagstuk (‘Hoe stel je een transitievisie warmte op’) is al eerder uitgebreid toegelicht in deze expertpost en in dit artikel door de moderator van dienst, Marjet Rutten. Het gesprek op Building Holland leverde meer praktische inzichten, problemen en kansen op.

Onzekerheid reduceren

Eerder dan de transitievisie warmte moet al de regionale energie strategie (RES) opgesteld worden, maar Van der Steen stelt dat die twee samen moeten optrekken. Gemeenten moeten niet wachten op de RES en al eerder in gesprek gaan met hun bewoners. Opstelten waarschuwt echter wel voor het feit dat gemeenten niet direct belanghebbende zijn. Het vraagstuk gaat uiteindelijk over de portemonnee van de bewoners.

“De transitievisie zal de onzekerheid bij mensen gaan reduceren”, vertelt Opstelten. En dat is maar goed ook, “want zelfs koplopers wachten nu op wat er komen gaat of doen zelfs een stapje terug. Toch zullen veel mensen op het punt komen dat ze aan de slag moeten gaan met de volgende stap en daar kan de transitievisie warmte goed bij helpen.”

Makkelijk zal het opstellen van de visie niet worden, ook al is het volgens Opstelten logisch dat juist gemeenten hiermee aan de slag moeten gaan. “Zij kunnen het beste ook op wijkniveau denken en met de mensen in de wijk gaan praten. Toch wordt dit geen eenvoudig traject. Het is immers de eerste keer dat zij dit doen. Hoeveel kennis hebben gemeenten in huis? En hoe ziet hun ervaring eruit?”
In het dichten van dat gat zal ook het Nationaal Expertisecentrum Warmte (RVO) een rol kunnen spelen, aldus Van der Steen. Zodat niet alle honderden gemeenten steeds opnieuw het wiel gaan uitvinden.

Knalgroen verven

Van der Steen, specifiek actief op dit transitiegebied: “Dat gesprek met bewoners moet niet gaan over het begrip ‘energietransitie’, want daar wordt vermoedelijk niemand enthousiast van. Praat wel met bewoners over het toekomstige comfort in hun woning en de lagere energierekening. En als er dan een grote pijp door een wijk moet worden aangelegd, verf die dan knalgroen en maak er een speeltuin van. Laat altijd ruimte voor couleur locale en sta als ambtenaar klaar voor bewoners. Zorg voor veel meer voelsprieten in de wijk en vang de mensen met open armen op.”

“De grootste fout die gemeenten richting bewoners kunnen maken”, vervolgt Van der Steen, “is het op een technische manier aanvliegen van het probleem. Of dat je bijeenkomsten houdt, waar alleen blanke, mannelijke 50-plussers met technische kennis op afkomen. Dan bereik je de rest helemaal niet.” Opstelten is daar optimistischer over, want in Utrecht zijn twee jaar geleden stadsgesprekken geweest, waar zoveel mensen van diverse pluimage op afkwamen dat er geloot moest worden. En de term #vangaslos moest toen nog bedacht worden. Die mensen zijn vervolgens de ambassadeurs van de transitie.”

Nagele

Die participatie kan op allerlei niveaus plaatsvinden, aldus Van der Steen. Met als maximale variant het project in Nagele, waar bewoners zelf het initiatief hebben genomen het duurzame modeldorp van Europa te worden. “Bij die gesprekken hoef je het bovendien niet alleen over de energietransitie te hebben. Trek het breder. Wat wil je met de wijk?”

Opstelten: “Zorg zo dat je die bewoners meeneemt en creëer eigenaarschap. Maar bedenk ook dat er helemaal niet zoveel keuzes zijn. Vroeger had je twee opties, kolen of gas, en nu drie, biogas, warmtenetten of all-electric. En dan moet je bij warmtenetten nog kiezen voor hoge en lage temperatuur warmtenetten.”

Los van die keuzes stipte Opstelten een nog lastiger thema aan: weet je al hoe de wereld er in 2050 uitziet en wat je keuze van nu dan nog waard is? “Daar heb je de RES bij nodig. Is je keuze wel houdbaar tot 2050? Hoe grondig ga je aan de slag met het isoleren van je dak, als je niet weet welk warmtenet er in 2050 nog actief is? En wat snappen bewoners van deze feiten? Verbind de keuze van nu met het eindpunt en geef ze een handelingsperspectief. En begrijp dat er steeds weer die ene vraag overblijft: wie gaat dat betalen?”

Verkeerde keuzes

Verder werd ook de zorg geuit, dat er op basis van de huidige kennis, feiten en de RES verkeerde keuzes worden gemaakt. Is er bijvoorbeeld met alle nieuwe circulariteit in 2050 wel genoeg afval om in energiecentrales warmte op te wekken? Kun je misschien nu beter iets meer aan isolatie doen, zodat je een alternatief hebt als de toekomst er anders blijkt uit te zien? Of extra loze leidingen laten aanleggen, zodat je later alle kanten uit kunt?

Genoeg vraagstukken dus voor gemeenten om mee aan de slag te gaan. Wat kunnen bouwbedrijven ondertussen doen? Opstelten: “Wacht niet op de uitkomst van die transitievisie en ga nu al aan de slag. Die transitie zal zeker gaan slagen, omdat het de maatschappij meerwaarde gaat leveren. In 2021 moeten de oplossingen voor iedereen klaarliggen, maar eigenlijk moeten ze nu al van de band rollen, het liefst geïndustrialiseerd.” Ook Van der Steen had nog een laatste tip: “Het proces moet sneller gaan en kan sneller gaan. Ben je met een bepaald vraagstuk bezig? Bel daar nú iemand over die je inspireert.”

Klik ook verder voor meer info over de opleiding Basiscertificaat Aardgasvrije Gebouwde Omgeving.

Gerelateerde artikelen, events & downloads

c21 c185 c225 c237 c243
Ultieme duurzaamheid is beter benutten wat we nu al hebben 

Ultieme duurzaamheid is beter benutten wat we ...

Ze is al bijna een decennium Duurzaam Gebouwd-expert, deelt kennis tijdens rondetafelgesprekken én is een veelgevraagd spreker voor het podium. Ook laat ...

Lees verder

c21 c225 c243 c265
Kijkje in de keuken bij verduurzaming industrie

Kijkje in de keuken bij verduurzaming industrie

Met de klimaatdoelstellingen en forse ambities voor verduurzaming van ons kikkerlandje in het achterhoofd, is kennisdeling onontbeerlijk. Dat houdt niet op bij ...

Lees verder

c21 c225 c243
Leren over gedragsverandering in de energietransitie 

Leren over gedragsverandering in de energietransitie 

De opleiding Basiscertificaat Energietransitie Gebouwde Omgeving (B.E.G.O.) voegde de modules ‘Weerstand wegnemen’ en ‘Gedragsverandering in de ...

Lees verder

c21 c41 c143 c185 c225 c237 c243
De toekomst van schoolverduurzaming in e-zine Duurzame Scholen

De toekomst van schoolverduurzaming in e-zine ...

De onderwerpen CO2-reductie, energiebesparing en de toepassing van secundaire materialen zijn niet alleen prangend in de woningbouw. Integendeel: uit data-analyses ...

Lees verder

c21 c41 c225 c237 c243 c265
GACS: verplichting brengt voordelen met zich mee

GACS: verplichting brengt voordelen met zich ...

Als je een gebouw met verwarmings- of airconditioningsysteem hebt met een nominaal vermogen van 290 kW, heb je wellicht een nieuwe verplichting voorbij zien komen. ...

Lees verder

c21 c225 c243
“In energietransitie verder kijken dan standaard hybridesysteem”

“In energietransitie verder kijken dan ...

Dat kabinet Schoof de verplichte installatie van een warmtepomp vanaf 2026 heeft afgeschaft, vindt Michel Swart van ATAG Verwarming enerzijds jammer maar eigenlijk ...

Lees verder

c21 c225 c243
“Modulair bouwen is sneller én duurzamer”

“Modulair bouwen is sneller én ...

De tijd dat modulaire bouw bestaat uit gestapelde zeecontainers met minimale afwerking is al lang voorbij. Tegenwoordig zijn de meeste modulaire woningen bijna ...

Lees verder

c21 c185 c225 c237 c243
CO2-besparingspotentieel ontginnen met circulair meerjaren onderhoudsplan

CO2-besparingspotentieel ontginnen met circulair ...

Met de Nederlandse doelstellingen om tegen 2050 een volledig circulaire economie te bereiken en de nieuwe eisen van de Corporate Sustainability Reporting Directive ...

Lees verder

c21 c26 c41 c120 c243
Woningen Dordrecht gerenoveerd met behoud van al het goede

Woningen Dordrecht gerenoveerd met behoud van ...

Maar liefst 172 woningen aan onder andere de Eemkerkstraat in Dordrecht krijgen een revitalisatie dankzij duurzame verbeterwerkzaamheden. De kwaliteit van de woningen ...

Lees verder

c21 c225 c243
Drie stappen voor energie-efficiënte gebouwen

Drie stappen voor energie-efficiënte gebouwen

Om aan de EU-richtlijn voor energie-efficiëntie in gebouwen te voldoen stelde de overheid subsidies beschikbaar. Deze zijn niet alleen voor grote, maar ook ...

Lees verder

c21 c225 c243
Kennisdocument over verduurzaming woningen met netcongestie

Kennisdocument over verduurzaming woningen met ...

Een kennisdocument laat zien welke mogelijkheden er zijn om woningen te verduurzamen binnen de kaders van netcongestie. Welke kansen zijn er, als duidelijk wordt ...

Lees verder

c21 c225 c243
Samenwerkingen netbeheerder en bouwbedrijven voor netuitbreiding

Samenwerkingen netbeheerder en bouwbedrijven ...

Drie bouwbedrijven en netbeheerder TenneT sloten een overeenkomst voor de uitbreiding van het elektriciteitsnet. Een uitbreiding van het net staat op veel wensenlijsten, ...

Lees verder

Reactie plaatsen

keyboard_arrow_up