Met de nodige verbazing volgde Duurzaam Gebouwd-expert Albert Hulshoff de afgelopen maanden het debat over het prijsplafond voor energie. De bedragen die de Rijksoverheid dit jaar gaat teruggeven aan Nederlandse huishoudens zijn van ongekende omvang. En nog belangrijker, deze uitgaven leiden niet tot een structurele verlaging van de energiekosten en CO₂-uitstoot van huishoudens. Dat geld is veel beter besteed als het Rijk aan huishoudens gericht geld verstrekt voor het verduurzamen van woningen.

Prijsplafond geen blijvende oplossing voor hoge energieprijzen

tekst: Albert Hulshoff en Hans Cox

Om onze waarnemingen te onderbouwen hebben we een berekening gemaakt op basis van de gemiddelde energietarieven die consumenten betaalden over de periode maart-december 2022 (bron: CBS):

• Minister Jetten geeft dit jaar aan ruim 8 miljoen huishoudens naar schatting 12 miljard euro terug als gevolg van het prijsplafond; gemiddeld ruim 1.500 euro per huishouden.
• Nederlandse huishoudens geven in 2023 gezamenlijk ongeveer 34 miljard euro uit aan gas en elektra. Dit is omgerekend bijna een-tiende (!) van ons netto besteedbaar inkomen.

Verregaand verduurzamen

Voor een structurele verlaging van de energiekosten van huishoudens moeten wij onze woningen verregaand gaan verduurzamen. Alle woningen energieneutraal maken vergt een investering van circa 325 miljard euro (bron: PBL). Met onze gezamenlijke uitgaven aan energie verdienen we dit bedrag binnen tien jaar terug. Om het een en ander praktisch uitvoerbaar te maken, hebben wij daarom het volgende voorstel:

• De Rijksoverheid geeft geen geld meer terug aan huishoudens, met uitzondering van de mensen die in directe financiële problemen komen als gevolg van de hoge energieprijzen. Daarentegen gaat het Rijk aan huishoudens gericht geld verstrekken voor het verduurzamen van woningen. Dit kan in de vorm van vouchers, te beginnen met de slechtst geïsoleerde huizen. In een eerdere blog op duurzaamgebouwd.nl hebben we hierover voorstellen gedaan, waarbij we ons hebben laten inspireren door de Britse Green Homes Grant Scheme en de Ierse National Home Retrofit Scheme.
• Onze ideeën sluiten goed aan op het Nationaal Isolatieprogramma van de Rijksoverheid. De bedragen die hiervoor zijn gebudgetteerd (in totaal 4 miljard tot 2030; bron: PBL), zijn echter verre van toereikend en staan in schril contrast met de voorgenomen teruggave dit jaar als gevolg van het prijsplafond.
• De bedragen die opgenomen zijn in het Nationaal Isolatieprogramma gaan uit van subsidies en niet van vouchers. Gebleken is dat het verstrekken van subsidies vooral werkt voor hoger opgeleiden. Zij weten de vaak ingewikkelde subsidiewegen met succes te bewandelen. Daarentegen hebben lager opgeleiden vaak niet de kennis, het geduld en vertrouwen in de overheid om gebruik te maken van subsidies. Jan Rotman, hoogleraar Transitiekunde bevestigt deze waarneming in een gesprek dat hij in november had met Sven Kockelmann op Radio1. Begin december heeft de Nationale Ombudsman deze waarneming bevestigd.

Toename besteedbaar inkomen

Zo is een scenario denkbaar, en in onze ogen ook haalbaar, dat over tien jaar alle huishoudens hoegenaamd niets meer betalen voor energiegebruik, want alle woning zijn dan energieneutraal. Dat betekent bovendien een toename van het netto besteedbaar inkomen van huishoudens met meer dan tien procent.

Voorts leveren de woningen dan een belangrijke bijdrage aan de nationale CO₂-reductiedoelstellingen (Klimaatakkoord Parijs: -49% in 2030 en -95% in 2050), want huishoudens (circa 20% van de huidige uitstoot) zijn dan energieneutraal. Dat betekent geen netto CO₂-uitstoot meer (-20% CO₂-uitstoot).

Ook de afhankelijkheid van (Russisch) aardgas wordt zo drastisch verminderd, want er is geen gas meer nodig voor alle Nederlandse huishoudens. Ten minste één kolencentrale kan sluiten of een nieuwe kerncentrale zal overbodig blijken (N.B. dit laatste is een aanname van ons).

Tot slot, op 6 december 2022 lazen we op NOS.nl:

Het CPB vindt het prijsplafond geen blijvende oplossing voor de hoge energieprijzen, die volgens CPB-directeur Pieter Hasekamp niet zullen verdwijnen. ‘Een structureel probleem vraagt om structurele oplossingen, het huidige prijsplafond is dat niet.’

Wij zijn het zéér eens met deze zienswijze.

Albert Hulshoff en Hans Cox