De leveringszekerheid voor onze industrie van kritieke grondstoffen en (half)producten is essentieel voor economie en welvaart. Maar een compleet overzicht van risico’s en handelingsperspectief ontbreekt. Daarom is het Nederlands Materialen Observatorium (NMO) gestart om dit in kaart te brengen en te monitoren.

Een lijst met 34 kritieke grondstoffen van groot economisch belang is in kaart gebracht, zoals lithium, iridium en kobalt. Als de aanvoer hiervan stokt, zijn de risico’s het grootst. Daarvan zijn 17 grondstoffen als strategisch aangemerkt. Ze zijn cruciaal voor de energie- en digitaliseringtransitie, voor gezondheid, veiligheid, de defensie- en ruimtevaartsectoren.

Monitoring van ketens

Het NMO zorgt in samenwerking met kennisinstellingen, buitenlandse observatoria en het bedrijfsleven voor monitoring van de ketens van kritieke grondstoffen. Ook ontwikkelt de organisatie analyses om de kwetsbaarheid van de waardeketen per kritieke grondstof te beoordelen. Tot slot heeft het NMO een waarschuwingsfunctie richting bedrijven en overheid als er verstoringen in grondstoffen(ketens) dreigen of zich al voordoen.

Minister Dirk Beljaarts van Economische Zaken: “Het observatorium doet relevant werk, bijvoorbeeld door uit te zoeken waar we te afhankelijk van zijn, maar ook wat de alternatieven zijn. Zoals afname uit andere landen of hergebruik. Nu is ons beeld nog incompleet en kunnen we niet snel genoeg handelen wanneer het nodig is bij leveringsrisico’s.”

De minister vervolgt: “Nederland neemt haar verantwoordelijkheid om Europese risicovolle afhankelijkheden aan te pakken. We hebben zelf weinig kritieke grondstoffen in de bodem, maar kunnen bijvoorbeeld een verwerkende schakel in de raffinage zijn. We zijn immers een belangrijk in- en doorvoerland met onze havens en achterlandverbindingen. Door bovendien in te zetten op innovatie of circulariteit van producten, creëren we minder schaarse alternatieven en nieuwe economische waarde.”

Wereldproductie domineren

Voldoende leveringszekerheid van diverse kritieke grondstoffen, zoals lithium, iridium en kobalt, is nodig voor bijvoorbeeld batterijen, windmolens, halfgeleiders, waterstofproductie, zonnepanelen, ledverlichting, defensietoepassingen maar ook bijvoorbeeld mobiele telefoons. Voor sommige kritieke grondstoffen zijn we momenteel afhankelijk van landen van buiten Europa die 90 procent van de wereldproductie bezitten.

Voor 2030 is daarom het streven om 10 procent van de jaarlijkse Europese consumptie van deze strategische grondstoffen in de EU te winnen, 40 procent in de EU te raffineren en 25 procent in de EU te recyclen. Bovendien mag de EU voor maximaal 65 procent afhankelijk zijn van één enkel land voor de toelevering van een strategische grondstof. Binnen de Nationale Grondstoffenstrategie zet het kabinet in op het verhogen van de leveringszekerheid voor Nederland door bijvoorbeeld risicovolle afhankelijkheden in kaart te brengen, gericht te kijken naar mogelijkheden voor voorraadvorming en verwerking in Nederland. Maar ook door circulair gebruik van kritieke grondstoffen te ontwikkelen.

De Geologische Dienst Nederland – een onderdeel van kennisinstelling TNO - voert het NMO uit in samenwerking met het bedrijfsleven, brancheorganisaties en onderzoekers in opdracht van het ministerie van Economische Zaken.