Succesvolle bewonersinitiatieven in de energietransitie

timer1 min
Succesvolle bewonersinitiatieven in de energietransitie

Overheden die de energietransitie graag een handje helpen, hoeven er niet op te rekenen dat ze lokale bewonersinitiatieven kunnen afdwingen. De succesverhalen komen vooral uit de dorpen en wijken zelf, zo was donderdag 8 oktober te beluisteren tijdens een webinar hierover van de adviseurs van Tauw.

Als eerste werd bovenstaande ‘les’ beaamd door Merel Ooms (Platform31), die er ook onderzoeken bij haalde om dat te onderschrijven. De basis om bewoners überhaupt actief te krijgen ligt meestal bij de stimulansen van andere bewoners. Met naast de gebruikelijke koplopers en ambassadeurs, daken vol zonnepanelen in de buurt. Voor een gemeente die een bewonersinitiatief wil omarmen, is het vooral zaak om de juiste verbinding met die bewoners te vinden. Een lastige zaak, want daar zijn overheden helemaal niet op ingericht en er zijn helaas ook geen protocollen voor.

Een succesvol initiatief, aldus Ooms, gebruikt bestaande sociale netwerken en zorgt dat men weet wat er leeft bij bewoners. Ook zijn ze goed in staat gebruik te maken van hulpbronnen. Ooms: “Interessant is dat je daarbij ziet dat de initiatieven professioneler worden. Ze stellen concrete doelen, hebben websites en gebruiken sociale media. Als de betrokken bewoners ook nog goede contacten hebben met gevestigde partijen, zoals gemeenten of bedrijven in de omgeving, draagt dat bij aan het succesvoller worden van het initiatief.”

Succesvolle bewonersinitiatieven in de energietransitie

De omvang van een initiatief maakt verder niet veel uit. Ooms: “Als een kleiner initiatief goed is ingebed in de gemeenschap kan dat meer opleveren, ook op het gebied van gemeenschapszin en ondernemerschap.”

Legitimiteit

Na Ooms putte Beau Warbroek (onderzoeker Universiteit Twente) uit zijn proefschrift over energiecoöperaties in Friesland. Die organisaties zijn er in tal van variaties, met diverse soorten succesfactoren. Zo bereik je met een warm netwerk meer resultaten, van extra deelnemers tot serieuze investeerders. Warbroek: “In de opstartfase leggen die succesvolle coöperaties vaak al snel contact met dorpsraden of een wijkpanel, om de ideeën beter te toetsen en te kijken of die in goede aarde vallen. Daarmee groeit de legitimiteit.”

Het werkt ook beter wanneer bewonersinitiatieven op de juiste schaal acteren. Grijp dus niet te hoog, anders verlies je verbinding met de achterban en daarmee ook draagvlak. Dat bereik je wel als je voor een lokaal probleem, zoals het ontbreken van een busverbinding, zoekt naar slimme alternatieven als deelauto’s.

De gemeente is er vooral om goed te faciliteren en richting te geven. Dat kan variëren van het helpen bij subsidieaanvragen tot het verlagen van de onroerendezaakbelasting of leges voor vergunningen. Warbroek: “Het effect daarvan hangt wel vaak af van de inzet binnen de gemeente. Is er een ambtenaar of wethouder die zijn nek wil uitsteken? Pas verder op dat je door de samenwerking tussen de usual suspects van beide partijen de verbinding met de achterban dreigt te missen.”

Succesvolle bewonersinitiatieven in de energietransitie

Geen procedures

Na deze twee presentaties ontstond onder leiding van Donald van den Akker (Platform31) een levendige discussie over diverse invalshoeken en stellingen. Zo kwam Peter Engbers aan het woord, vrijwillig actief bij de Stichting Duurzame Energie Merenwijk in Leiden. De wijk wil al in 2035 van het gas af, zo vertelde Engbers, en huurde met een subsidie van de provincie Tauw in. Normaal gesproken werkt Tauw juist voor gemeenten aan dit onderwerp, lichtte Mirjam Pronk (Tauw) toe. Ook zij benadrukte het belang van het faciliteren door de gemeente, en het niet te veel vastleggen van die ondersteuning in procedures. Maatwerk is dus vereist.

Ook Jaap Drooglever (Programma Aardgasvrije Wijken, ministerie van BZK) betoogde dat het stimuleren van bewonersinitiatieven door de overheid niet goed werkt. Bewoners moeten zelf beslissen of ze actief willen worden. Drooglever: “Vraag je wel af hoe je de eigen organisatie kunt inrichten om de vragen uit de gemeenschap te kunnen beantwoorden. Calculeer daarbij ook weerstand in. Dat is een essentieel onderdeel van het geheel en ga daar positief mee om. Op basis daarvan begrijp je beter wat er leeft in een wijk. Zorg er verder wel voor dat bewoners het eigenaarschap kunnen pakken.”

Niet in de kou zitten

Dat laatste aspect kwam ook nog uitgebreid aan de orde: kan een bewonersinitiatief dat uiteindelijk energie gaat leveren - bewoners worden prosumenten: energie producerende consumenten - leiden tot professionele organisaties? Dan ontstaat er zelfs een markt, met een coöperatie als concurrent van bestaande leveranciers.

“Dat is fantastisch”, aldus Drooglever tot slot, “maar je moet wel oppassen als de energiecoöperatie de enige aanbieder in een gebied wordt en dus de monopolist is. Hoe is dan bijvoorbeeld de situatie voor niet-leden van die coöperatie? Let verder ook op de kwaliteitseisen die je aan zo’n initiatief stelt. Want wat gebeurt er als bijvoorbeeld een warmtenet van die energiecoöperatie niet functioneert? Niemand wil gedemocratiseerd in de kou zitten.”

Tekst: Ysbrand Visser

Zoek verder binnen deze onderwerpen

Gerelateerde artikelen, events & downloads

c21 c41 c225 c243
“Oplossingen voor verduurzamen binnen netcongestie zijn er al lang”

“Oplossingen voor verduurzamen binnen ...

Netcongestie: is dat een obstakel, of een kans? Dat laatste, als het aan Duurzaam Gebouwd ligt. We zoeken vooral naar oplossingen om de energietransitie nú ...

Lees verder

c21 c162 c225 c243
Bouwpoort: verhelderend perspectief op netcongestie
feb20

Bouwpoort: verhelderend perspectief op netcongestie

Netcongestie is een groeiend probleem in Nederland. Hoe zorgen we ervoor dat we in de maatschappelijke behoeften kunnen voorzien, zoals woningbouw en verduurzaming. ...

Lees verder

c21 c184 c225 c243
'Fundamenteel verkeerde keuzes in warmtetransitie'

'Fundamenteel verkeerde keuzes in warmtetransitie'

“Om netcongestie te voorkomen zien netbeheerders het warmtenet als beter alternatief voor de individuele warmtepomp. Warmtepompen zijn echter niet de veroorzakers ...

Lees verder

c21 c184 c225 c243
Mijlpalen van een decennium De Groene Grachten

Mijlpalen van een decennium De Groene Grachten

We ontmoeten Suze Gehem, winnares van de ABN AMRO Duurzame 50 - 2023, op een zonovergoten dag in het kennisinstituut KIT te Amsterdam. Hier, bij de standplaats ...

Lees verder

c21 c185 c225 c237 c243
Ultieme duurzaamheid is beter benutten wat we nu al hebben 

Ultieme duurzaamheid is beter benutten wat we ...

Ze is al bijna een decennium Duurzaam Gebouwd-expert, deelt kennis tijdens rondetafelgesprekken én is een veelgevraagd spreker voor het podium. Ook laat ...

Lees verder

c21 c225 c243 c265
Kijkje in de keuken bij verduurzaming industrie

Kijkje in de keuken bij verduurzaming industrie

Met de klimaatdoelstellingen en forse ambities voor verduurzaming van ons kikkerlandje in het achterhoofd, is kennisdeling onontbeerlijk. Dat houdt niet op bij ...

Lees verder

c21 c225 c243
Leren over gedragsverandering in de energietransitie 

Leren over gedragsverandering in de energietransitie 

De opleiding Basiscertificaat Energietransitie Gebouwde Omgeving (B.E.G.O.) voegde de modules ‘Weerstand wegnemen’ en ‘Gedragsverandering in de ...

Lees verder

c21 c41 c143 c185 c225 c237 c243
De toekomst van schoolverduurzaming in e-zine Duurzame Scholen

De toekomst van schoolverduurzaming in e-zine ...

De onderwerpen CO2-reductie, energiebesparing en de toepassing van secundaire materialen zijn niet alleen prangend in de woningbouw. Integendeel: uit data-analyses ...

Lees verder

c21 c41 c225 c237 c243 c265
GACS: verplichting brengt voordelen met zich mee

GACS: verplichting brengt voordelen met zich ...

Als je een gebouw met verwarmings- of airconditioningsysteem hebt met een nominaal vermogen van 290 kW, heb je wellicht een nieuwe verplichting voorbij zien komen. ...

Lees verder

c21 c225 c243
“In energietransitie verder kijken dan standaard hybridesysteem”

“In energietransitie verder kijken dan ...

Dat kabinet Schoof de verplichte installatie van een warmtepomp vanaf 2026 heeft afgeschaft, vindt Michel Swart van ATAG Verwarming enerzijds jammer maar eigenlijk ...

Lees verder

c21 c225 c243
“Modulair bouwen is sneller én duurzamer”

“Modulair bouwen is sneller én ...

De tijd dat modulaire bouw bestaat uit gestapelde zeecontainers met minimale afwerking is al lang voorbij. Tegenwoordig zijn de meeste modulaire woningen bijna ...

Lees verder

c21 c185 c225 c237 c243
CO2-besparingspotentieel ontginnen met circulair meerjaren onderhoudsplan

CO2-besparingspotentieel ontginnen met circulair ...

Met de Nederlandse doelstellingen om tegen 2050 een volledig circulaire economie te bereiken en de nieuwe eisen van de Corporate Sustainability Reporting Directive ...

Lees verder

Reactie plaatsen

keyboard_arrow_up