Met het recente uitstel van de invoering van de Omgevingswet krijgen heel wat gemeenten enige lucht in de organisatie. Het Midden-Limburgse Roerdalen was echter net op stoom gekomen en wil dat momentum niet verliezen. Aan adviesbureau Kragten de taak het tempo erin te houden.

Op het gemeentehuis in Sint Odiliënberg ontmoeten projectleider Omgevingsvisie Sjoerd van Eck en Kragten-adviseur Stan Rademakers elkaar voor het eerst sinds het begin van de coronacrisis. Samen werken ze aan het opstellen van de Omgevingsvisie van Roerdalen. Van Eck: “In eerste instantie zouden ambtenaren zelf de Omgevingsvisie schrijven, maar andere dossiers kregen na 2017 toch voorrang. Daarom hebben we vorig jaar de keuze gemaakt om een adviesbureau in te schakelen.

Het kon echter niet zo zijn dat een bureau vanaf een kantoor een visie zit te schrijven, zegt Van Eck: “De input moet natuurlijk wel van onszelf komen. Daarom is Rademakers een dag per week op het gemeentehuis aanwezig om snel te kunnen sparren en ook zelf te proeven wat er hier leeft. Wij zijn een redelijk kleine organisatie met korte lijntjes en hebben minder specialisten in huis dan een grote gemeente. Hier doe je als ambtenaar bijna alles en zo kijken wij samen al heel integraal naar ruimtelijke vraagstukken. Het werken in de geest van de Omgevingswet zit hier wel goed.”

Kragten paste goed in dat plaatje, stelt Rademakers. “Als bureau met 180 collega’s zijn we groot genoeg voor het behappen van integrale en complexe vraagstukken. Tegelijkertijd zorgt deze schaal er ook voor dat we elkaar en elkaars kwaliteiten goed kennen en dat maakt het gemakkelijk schakelen. Integraal werken beheersen wij als organisatie daarom goed. Kragten heeft mensen die sterk zijn in het faciliteren van processen en mensen die inhoudelijke expertise leveren. Een combinatie die goed aansloot bij wat Roerdalen zocht, waar verschillende afdelingen goed samenwerken en er ook een informele sfeer is.”

Participatie

De gemeenteraad van Roerdalen wilde aanvankelijk geen uitgebreid participatietraject inrichten. Er waren net dorpsgesprekken geweest, resulterend in veel nieuw beleid. Wel is er een rondje langs de velden gemaakt, aldus Van Eck, met gesprekken met alle ketenpartners en stakeholders. “We hebben verder”, vervolgt Rademakers, “een analyse gemaakt van het beleid, gekeken naar de ontwikkelingen en ook hoe de maatschappelijke opgaves hier landen. Nu zijn we de koers aan het bepalen en de ambities aan het scherpstellen. Het is zaak niet alleen de ambtelijke organisatie en een werkgroep van raadsleden hierbij te betrekken, maar ook bewoners en bedrijven. Er zijn wat dat betreft al stappen gemaakt, ondanks de coronacrisis, waarin fysieke bijeenkomsten niet mogelijk waren.”

Roerdalen is een landelijke gemeente met zes kernen en veel natuur- en agrarische gebieden. Die waarden staan hoog aangeschreven en staan niet ter discussie. “Onze visie”, aldus Van Eck, “is dat we ook op de lange termijn een mooie, groene, duurzame gemeente blijven. We worden geconfronteerd met een aantal opgaves die vertaald moeten worden naar lokale en concrete oplossingen. Hoe gaan we om met de energietransitie, met ontwikkelingen in de agrarische sector én met de effecten van demografische ontwikkelingen? We zoeken nu oplossingen die door iedereen in de gemeenschap worden gedragen. In dat proces zijn we nu informatie aan het ophalen bij onze bevolking.

Kragten heeft daarvoor een digitale enquête gemaakt met vragen als ‘Waar ben je trots op en wat kan beter?”. We gaan alles ook delen met B&W en aan hen vragen wat zij belangrijk vinden.” Rademakers hierover: “De bevindingen uit het participatietraject gebruiken we als input voor de visie. In ieder proces stuur je op procestevredenheid en kijk je naar de stakeholders, hun belangen en de relatie met het brede speelveld. Hoewel je altijd toewerkt naar het bereiken van mijlpalen, vraagt ieder proces om maatwerk. Met de inzet van specifieke instrumenten om mensen te bereiken.

Het gaat daarbij ook over politieke spanningsvelden. Wat zijn de belangen van B&W en de raad? Hoe neem je hen mee? Je kunt dat niet altijd vooraf voorzien. Vijf voor twaalf kan er toch nog iets gebeuren, waardoor een proces aanzienlijk verandert. Wat we in ieder geval proberen, is de mensen stapsgewijs in het proces meenemen. Bij de omgevingsvisie voor Roerdalen gaan we daarom eerst met elkaar vaststellen wat de stip op de horizon is en daarna kijken we hoe we daar gaan komen.”

Energievraagstuk

Ook het energievraagstuk krijgt daarin een plaats. Van Eck: “Dat wordt een van de spannendste vraagstukken. De vraag is hoe je omgaat met de ruimteclaims van zonneweiden en windmolens. Uiteindelijk komen er dan wellicht zoekgebieden, die wij vertalen in onze Omgevingsvisie. Pas daarna worden in het Omgevingsplan concrete locaties uitgewerkt en aangewezen.” Verder ligt de focus bij de andere, nieuwe thema’s van de Omgevingswet. Naast duurzaamheid zijn dat veiligheid en gezondheid, zegt Van Eck.

“Het thema veiligheid betreft bij ons vooral de brandveiligheid, zeker na grote natuurbranden hier in Nationaal Park De Meinweg. Dan heb je het over de bereikbaarheid en aanrijtijden voor hulpdiensten. Het thema gezondheid in het kader van ruimtelijk beleid betreft vooral ‘positieve gezondheid’. Met zaken als het voorzieningenniveau, de juiste woningen, het kunnen bewegen in de omgeving en het voorkomen van hittestress.”

“We moeten nu, na het uitstel van de invoering van de Omgevingswet, zien te voorkomen dat we het momentum verliezen. Het is onze taak iedereen erbij betrokken te houden”, aldus Van Eck. Rademakers voegt tot slot toe: “Een Omgevingsvisie is vaak wat abstract en voor veel mensen wat ‘hoog over’ en dat geeft een risico. Een veel gehoorde kreet is dat je er alle kanten mee uit kunt; dus ook ‘geen enkele kant’. We zijn er allebei kien op dat dat hier niet gaat gebeuren. We streven naar een helder kader met concrete handvatten om invulling te geven aan waar het echt om draait: de ontwikkeling van de fysieke leefomgeving in Roerdalen.”

Tekst: Ysbrand Visser
Foto (boven): Nationaal Park De Meinweg (Shutterstock)

Dit artikel verscheen eind juni in Duurzaam Gebouwd #47; lees nu gratis het complete magazine Duurzaam Gebouwd #47