De energietransitie in de gebouwde omgeving is in volle gang en in veel gemeenten zijn warmtetransitieplannen in de maak. Hoe gaan aardgasvrije en klimaatneutrale woningen, gebouwen, wijken en regio's er straks uitzien? Drie eyecatchers in Amsterdam zetten de toon.

Drie nieuwe landmarks uit Amsterdam beloven een voorbeeld voor de toekomstige gebouwde omgeving in Nederland te worden. De woningbouwprojecten zijn niet alleen aardgasvrij, maar maken ook gebruik van duurzame warmte-oplossingen én slim design.

1. Pontsteiger: verwarming en comfortkoeling uit het IJ

Aan de rand van het IJ, in de klimaatneutralewijk Houthaven, torent de bijzondere gevel van het negentig meter hoge Pontsteigergebouw boven de stad uit. Het gebouw, dat in 2018 is opgeleverd, huisvest 365 koop- en huurappartementen. Eerder besteedde Duurzaam Gebouwd al uitgebreid aandacht aan het imposante gebouw en de duurzaamheidseigenschappen van het project. 

"Westpoort Warmte levert hier zowel warmte afkomstig van de afvalenergiecentrale AEB Amsterdam als koude afkomstig uit het IJ", vertelt Martin Buijck, operationeel directeur bij Westpoort Warmte. Dit samenwerkingsverband tussen AEB Amsterdam en Vattenfall gebruikt de restwarmte van de afvalenergiecentrale voor het verwarmen van woningen en kantoorruimten in Amsterdam-Noord en -West. De lokale CO₂-reductie kwam vorig jaar uit op 58 procent in vergelijking met gasgestookte cv-ketels.

De Houthaven wordt volledig aangesloten op het warmtenet, vertelt Buijck. "In 2022 zal het gebied zijn voltooid met in totaal zo’n 2.700 woningen. De ontwikkelaars wilden graag zoveel mogelijk klimaatneutraal bouwen. Aangezien 70 procent van de energievraag van deze wijk warmte- en koudegerelateerd is, betekende de keuze voor stadswarmte en -koude een enorme stap vooruit qua duurzaamheid." 

Amsterdam Pontsteigergebouw overzicht, foto Sia Windig 

2. Community Campus Amsterdam: duurzame en betaalbare huisvesting voor studenten en starters

Amstel III, een gebied tussen het Amsterdams Medisch Centrum (AMC) en de Johan Cruijff ArenA in Amsterdam Zuidoost, transformeert de komende jaren tot een stadswijk met alle openbare voorzieningen, infrastructuur en recreatiemogelijkheden die daarbij horen. Op dit moment wordt er druk gewerkt aan onder andere de Community Campus Amsterdam (ook wel bekend onder de naam OurDomain Amsterdam South East). Na oplevering in 2020 zullen hier ruim 1.550 woningen staan. Voor studenten komen 1.000 kamers beschikbaar. Wanneer zij afstuderen en aan het werk gaan, kunnen zij doorstromen naar een van de circa 600 goedkope vrijesectorwoningen. Op deze manier biedt de Community Campus een duurzaam concept waarbij Amsterdammers in de regio kunnen blijven wonen.

Voor het realiseren van een aardgasvrije warmtevoorziening onderzocht projectontwikkelaar Blauwhoed een warmte- en koudeopslagsysteem (WKO) en stadswarmte. Vanwege de betrouwbaarheid en duurzaamheid koos de ontwikkelaar uiteindelijk voor een aansluiting op het warmtenet. Anders dan het net van Westpoort Warmte wordt het warmtenet in Amsterdam-Zuid en -Zuidoost gevoed door restwarmte van hoge temperatuur uit de elektriciteitscentrale van Vattenfall in Diemen.

In Amstel III vormen datacenters bovendien een toekomstige, duurzame bron voor het warmtenet. Naar verwachting wordt een deel van het warmtenet in Amsterdam-Zuidoost vanaf 2021 gevoed met restwarmte uit datacenters.

Community Campus Amsterdam Blok A

3. Ricardo Residences: aardgasvrije transformatie

Het Schinkelkwartier is een van de andere Amsterdamse wijken die de komende jaren worden herontwikkeld met oog voor betaalbare en duurzame woningen. De transformatie van het oude IBM-kantoor in Amsterdam-West tot 365 vrijesectorwoningen, die straks onder de noemer Ricardo Residences op de markt komen, vormt hiervan de aftrap.

Omdat de locatie buiten het bestaande leveringsgebied van Westpoort Warmte valt, wordt er over een lengte van zo’n anderhalve kilometer een nieuwe transportbuis aangelegd. Als projectleider warmte bij AEB Amsterdam is Jannis van Zanten nauw betrokken bij deze operatie. "Rond het Schinkelkwartier, in het gebied nabij de A4, bevindt zich een intensief gebruikt kantorenterrein. Daarom zorgen we ervoor dat de transportbuizen die we aanleggen een slag groter zijn, zodat we hier op een later moment makkelijk nieuwe gebruikers aan kunnen koppelen." Door nu al leidingen aan te leggen in gebieden waar mogelijk op een later moment nieuwbouw gaat plaatsvinden, zorgt Westpoort Warmte er bovendien voor dat stadswarmte een aantrekkelijk alternatief is voor warmte- en koudeopslag (WKO). 

Ook op het vlak van duurzaamheid biedt stadswarmte veel voordelen. Van Zanten: "Het net van Westpoort Warmte levert gemiddeld 70 procent CO₂-reductie ten opzichte van verwarming met gasgestookte cv-ketels. In 2040 willen we 100 procent duurzaamheid hebben bereikt." De gemeente Amsterdam heeft de ambitie om in 2040 aardgasvrij te zijn. Grote delen van de stad zullen hiervoor op collectieve netten worden aangesloten. Dankzij de ruim beschikbare restwarmte uit de stad en regio worden de groeiende netten straks voorzien van lokale, duurzame bronnen. Daarmee wordt stadsverwarming een betrouwbaar en toekomstbestendig onderdeel te worden van de energie- en warmtetransitie, in Amsterdam en daarbuiten.

Ricardo Residences, foto door MX Apeldoorn

Tekst: Nadine Huiskes