De toenemende mate van complexiteit rondom de verduurzaming van de gebouwde omgeving vraagt een andere benadering. De energietransitie leidt tot een nieuwe rangschikking van bestaande rollen en de introductie van nieuwe rollen. Maar wie gaat garanderen dat de CO₂-uitstoot reduceert?

Huidige structuur staat onder druk

De vast- en bouwkolom is georganiseerd in vaste rollen om de complexiteit te organiseren. Er is geen andere branche waar met zoveel disciplines wordt samengewerkt. Echter, met de maatschappelijke thema’s zoals de druk op CO₂-reductie, de aardgasproblematiek, het woningtekort, schaarser wordende grondstoffen en het tekort aan vakmensen, staat het huidige model onder druk. Meerdere experts hebben hier ook al over geschreven.

Van specificaties naar functionaliteit

Bovenstaand heeft ertoe geleid dat er steeds meer opdrachtgevers op basis van een, voor hen heel specifiek en uniek gemaakte Programma van Eisen met functionaliteit een marktvraag stellen. En dat de aanbiedende partijen hier moeite mee hebben om dit efficiënt organiseren en te kunnen garanderen vanwege de projectmatige werkwijze in plaats van een procesmatige aanpak. Met de opwaartse prijsdruk en het tekort aan personeel, worden alle partijen bewust dat het anders moet en kan.

Van functionaliteit naar prestaties

Met name binnen de wereld van de installaties zijn functionaliteiten vanzelfsprekend. De installateur is opgeleid om een functie te kunnen waarmaken door zelf een ontwerp te maken op basis van ontwerpnormen. De veelheid aan diversiteit van verschillende uitvragen, heeft geleid tot vrijwel evenzoveel verschillende oplossingen en, helaas, niet altijd goedwerkende installaties.

Om de CO₂-reductie echt waar te maken, zijn de laatste jaren daarom vanuit de overheid prestatieverplichtingen opgesteld. Denk bijvoorbeeld aan de minimale SPF (seasonal performance factor) voor WKO’s die in het ontwerp al afgegeven moet worden aan het bevoegd gezag, en in de beheerfase jaarlijks gerapporteerd. Indien de SPF lager uitvalt, kan de vergunning van een WKO worden ingetrokken.

Een ander voorbeeld is de EPV (energieprestatievergoeding), een bedrag dat de huurder aan de corporatie betaalt voor een energiezuinige woning. De woning dient daarbij bijvoorbeeld aantoonbaar een maximale warmtevraag van 50 kWh per m2 te hebben. De bouwkundige schil heeft hier ook een heel belangrijke rol, die dient ook aantoonbaar goed te zijn.

Van TCO naar TBO

Voor het garanderen van zulke energieprestaties zijn de laatste jaren nieuwe rollen ontstaan. Nieuwe partijen die gespecialiseerd zijn in één oplossing en deze op een industriële wijze tot perfectie brengen. Die vanaf het ontwerp al betrokken zijn en met ketenpartners zorgen voor een gestandaardiseerde propositie. Partijen die niet vanuit ‘kosten’ denken (TCO), maar vanuit de ‘waarde’ van hun oplossing (TBO), zie ook (‘Circulair denken: van TCO naar TBO’). Vanuit hun expertise kunnen zij zich als ‘owner’ gedragen en prestaties garanderen. Denk hierbij aan de ‘As a Service’ proposities. Maar ook aan exploitatiecontracten op basis van operationeel eigenaarschap.

‘Ownership’ als Leitmotiv

In alle besluiten, van ontwerp tot realisatie en van monitoren tot onderhoud, hoort het waarmaken van de afgesproken prestatie voor de eindgebruikers. Dat betekent dat je continu als ‘owner’ moet acteren en aansprakelijk bent wanneer de prestatie niet gehaald wordt. Je neemt dan ‘ownership’ om het op te lossen. En als je zelf investeert in optimalisaties, komen de winsten ook jou toe, de Total Benefit of Ownership. Een goede eigenaar beweegt ook mee als de wens of eis van de eindgebruiker verandert. Goede contracten geven ruimte om te kunnen bewegen en samen te werken. Een goed prestatiecontract is daarom als een samenwerkingscontract opgesteld.

CO2-prestaties

Als ‘Owner’ neem je dus de verantwoordelijkheid over voor de prestaties. En heb je dus de grootste invloed op de CO₂-uitstoot en op het comfort van de gebruikers. Er zullen veel van zulke nieuwe ‘Owners’ opstaan, veelal gespecialiseerd op één propositie. Samen met bestaande partijen wordt de brug geslagen tussen de maatschappelijke opgaves en de noodzakelijke CO₂-reductie. Wat een mooie tijd!

Jan-Maarten Elias, aanjager en verbinder bij Energy Bridge