Met het natuurlijke bouwproduct kalkzandsteen kan het circulair bouwen een impuls krijgen. Ben Kruseman, van producent Calduran, zet een aantal circulaire initiatieven op een rij. “Bij Calduran neemt het milieubewustzijn een belangrijke plaats in.”

Circulariteit is een breed begrip, dat tegenwoordig steeds vaker gebruikt wordt in de bouwwereld. Een gebouw is circulair als bij de bouw en het beheer de materialen in een gesloten kringloop worden gehouden, zonder schadelijke emissies naar lucht, water en bodem (GPR Bouw, 2020). Voor (bestaande) steenachtige constructiematerialen is recyclen de beste stap om te komen tot circulariteit. Bij Calduran in Hoogersmilde wordt ook steeds bekeken welke kansen er op dit gebied zijn. Zo is het bedrijf samen met een werkgroep van TNO bezig met verschillende experimenten en onderzoeken om de circulariteit voor de toekomst te stimuleren. Het is voor Calduran belangrijk om zich bezig te houden met circulariteit en daar worden deze drie redenen voor gegeven: kalkzandsteen is al een milieuvriendelijk product, zandwinning is niet oneindig en de afvalberg moet kleiner.

Milieuvriendelijk product

Oprichter Rudolf Roelfsema ontdekte het product in 1900 op een beurs in Berlijn. Tot op de dag van vandaag wordt dit product heel veel toegepast in de bouw. Meer dan 50% van de dragende wanden in de woningbouw zijn tegenwoordig van kalkzandsteen. “Kalkzandsteen wordt al sinds de start in 1905 in Hoogersmilde geproduceerd”, vertelt Ben Kruseman, business development manager bij Calduran. “Doordat kalkzandsteen bestaat uit 95% zand, 5% kalk en water is het allereerst al een natuurlijk en milieuvriendelijk product met een zeer lage milieubelasting.”

Met dat laatste in het achterhoofd wil Calduran bij de ontwikkeling van nieuwe projecten een goede onderbouwing hebben voor een objectieve materiaalvergelijking. In dat kader is NIBE vorig jaar gevraagd om een nieuwe LCA op te stellen en die te vergelijken met de meest gangbare andere bouwmethodes. Het voor kalkzandsteen gunstige resultaat daarvan is te lezen op www.calduran.nl/duurzaamheid. Circulariteit is daarbij een mooie toevoeging (zie kader Elementen kalkzandsteen) en daarnaast probeert Calduran op verschillende manieren een zo duurzaam mogelijk bedrijf te zijn. Van dit alles zijn diverse voorbeelden te geven:

• Het reduceren van fossiele brandstoffen door middel van elektrische heftrucs;
• Een zandzuiger met elektrische motoren;
• Stikstofuitstoot op de bouwplaats verlagen door elektrische stelmachines te leveren;
• Geen afval produceren door productuitval;
• Afval hergebruiken;
• Opstellen afvalbalans en goede scheiding van bedrijfsafval om te komen tot een afvalloze fabriek;
• Het jaarlijks terugdringen van het energieverbruik door strakke meerjarenafspraken met de overheid;
• Beter gebruik maken van retourvrachten na levering en daardoor reductie van het aantal transportkilometers;
• Duurzaam beheer van zandwinlocaties in en naast natuurgebieden (Natura 2000).

"Met sloop- en amoveerbedrijven hebben we goede contacten."

Zandwinning niet oneindig

“We zijn ons ervan bewust”, vervolgt Kruseman, tevens Duurzaam Gebouwd-expert, “dat het winnen van zand uit onze eigen zandwinputten in Hoogersmilde en het Veluwemeer bij Harderwijk niet oneindig kan doorgaan. Vanuit de werkgroep TNO zijn we daarom permanent op zoek naar andere secundaire grondstoffen, afkomstig van de sloop van panden. Denk naast kalkzandsteengranulaat aan betongranulaat, en verder ook aan secundaire grondstoffen van buiten de bouwsector, zoals vervuilde grond die is gewassen. De vraag die wij vooral onderzoeken is: kunnen wij op andere manieren nieuwe en duurzame kalkzandstenen producten maken met dezelfde kwaliteit?”

Het voordeel van het baggeren in het Veluwemeer, in de nabijheid van een Natura 2000 locatie, is dat Calduran er ook aan natuuronderhoud doet. Dat zorgt ervoor dat waterschappen hiervoor geen extra geld hoeven uit te geven. In Hoogersmilde is dit niet het geval, omdat dit een eigen zandwinput is en minder groot dan het Veluwemeer. Desalniettemin is rond de zandwinning in Hoogersmilde een prachtig beschermd natuurgebied ontstaan. Vanuit het Vereniging Nederlands kalkzandsteenplatform (VNK) is Calduran lid van de TNO-werkgroep, samen met diverse sloopbedrijven, afvalverwerkers, kalkzandsteenverwerkers en een bouwbedrijf. Kruseman: “In de  praktijk komen we soms zaken tegen die nieuwe ontwikkelingen belemmeren, ook bij circulariteit.

Door samen te werken met verschillende partijen, kunnen we de verschillende opties gezamenlijk goed bekijken.” “Neem bijvoorbeeld de transportafstand, die groter wordt als slooppuin van panden wordt gebruikt. Om de grote afstanden te voorkomen, zijn we met regionale ontwikkelingen bezig. Zo levert Bork Recycling uit Stuifzand en Hoogeveen onder meer betongranulaat en levert Koers uit Hoogersmilde schoon zand dat vrijkomt bij het wassen van vervuilde grond. Deze beide experimenten leveren hoopgevende resultaten op. Ook met andere sloop- en amoveerbedrijven hebben we goede contacten. De werkgroep heeft daarom allereerst het bouwproces en de grondstofstromen in beeld gebracht. Hierbij worden knelpunten geïnventariseerd en geanalyseerd, zodat vervolgens naar een oplossing kan worden gekeken. We willen dit project eind 2020 af te sluiten met meerdere pilots.”

“Om grote afstanden te voorkomen, zijn we met regionale ontwikkelingen bezig.”

Afvalberg kleiner

Jaarlijks komen er vele tonnen sloopafval vrij. Het slooppuin, beton en metselwerk wordt momenteel voor circa 95% gerecycled als wegfundering in de wegenbouw. Door bij de sloop van gebouwen materiaal te sorteren en terug te brengen naar de leverancier, wordt voldaan aan de uitgangspunten van circulair bouwen en Cradle to Cradle. Hoe eerder de bouwmaterialen gesorteerd worden, hoe minder andere bouwmaterialen worden vervuild.

“Ook op dit punt neemt bij Calduran het milieubewustzijn een belangrijke plaats in”, aldus Kruseman. “We zijn altijd op zoek naar verbeteringen. Vanuit milieuoogpunt is het belangrijk om bij het productieproces zo min mogelijk afval te veroorzaken. Als we hieraan niet kunnen ontkomen, moeten we ervoor zorgen dat afvalstromen zo veel mogelijk hergebruikt kunnen worden. Dit kan het beste als afvalstromen worden gescheiden. De kosten die gemaakt moeten worden voor het scheiden van die afvalstromen, moeten dan wel goed in verhouding staan met de hoeveelheden.

Om dit inzichtelijk te maken wordt er door Milgro een afvalbalans opgesteld voor onze vestigingen in Harderwijk en Hoogersmilde. Per afvalstroom worden hoeveelheden en kosten in beeld gebracht, waarbij het zelfs voorkomt dat bepaalde afvalstromen geld opleveren. Op deze wijze kunnen we verantwoorde keuzes maken om te komen tot een circulaire economie. Alles om te zorgen voor een duurzame leefomgeving voor onze toekomstige generaties.”