Tom Bosschaert over duurzaamheid, green washing en experts.

Op de weg terug van een bezoek aan een interessante projectontwikkelaar in het Verenigd Koninkrijk nestelde ik mij in een vliegtuigstoel met een boek. De stewardess kwam langs met iets wat op voedsel leek en op mijn vraag of het broodje vegetarisch was werd er geheel serieus geantwoord: "Ja... half."

Na een moment van verbouwereerde stilte keek ik haar aan en vroeg of ze wel eens half zwanger geweest was, maar deze opmerking kwam niet al te goed aan en zo zette ik mijn reis voort zonder broodje, half vegetarisch of niet.

Niet duurzaam genoeg
In mijn werk als ontwerper en consultant voor bewustere leefomgevingen kom ik vaak andere 'experts' op het gebied van duurzaamheid tegen. Nu vind ik dat 'expert' in den beginne al een contradictie, sinds we als mensheid hier eigenlijk pas net mee bezig zijn en zelfs zij die er veel van weten moeilijk 'experts' te noemen zijn, hoor ik steeds vaker ook hen kreten slaken als: "Dat is niet duurzaam genoeg" en "dit is veel duurzamer dan dat".

Ik word dan dan altijd een beetje wankel op mijn benen en weet nooit zo goed wat ik hiermee moet. Ook al is het woord 'duurzaamheid' net als 'sustainability' haast compleet haar betekenis verloren - vooral door hevig misbruik - kan ik er nog steeds moeilijk overheen komen, hoewel ik mijzelf ook wel eens op zo'n uitglijder zou kunnen betrappen.

Totaalbeeld
Duurzaamheid is een absoluut. Net als zwanger zijn of de dood. Het feit dat dit vaak vergeten wordt, helpt mijns inziens mee aan het probleem van een ander modewoord: 'green-washing', zelfs als er 'experts' aanwezig zijn. De ene expert zorgt dan dat er een zero-net-energy gebouw komt in het nieuwbouwproject, de volgende dat alle materialen lokaal zijn en recyclebaar, een derde zorgt voor ecologische connecties met het wildviaduct om de hoek.

Maar intussen word het totaalbeeld vergeten, en dat is nu precies wat duurzaamheid eist, een blik van totale integratie op onze maatschappij en ons handelen in het algemeen. Is het gebouw wel nodig, is er niet een oud gebouw midden in de stad dat gerenoveerd kan worden? De honderden bedrijventerreinen die liggen weg te mossen in de buitenwijken van vrijwel iedere stad?

Duurzame projecten zijn ver te zoeken
Duurzaamheid, in zijn originele betekenis van het woord, betekent dat wat we doen tot ver in de toekomst voortgezet kan worden zonder onomkeerbare schade te berokkenen aan ons, onze omgeving en toekomstige generaties. We kunnen niet doorgaan met bouwlocaties toevoegen, en veel van de duurzame nieuwbouwprojecten zijn dus helemaal niet duurzaam. Niet een beetje, of veel, maar niet.

Als we hier nu heel eerlijk over zijn, moeten we concluderen dat echt duurzame projecten ver te zoeken zijn, en heel moeilijk om te realiseren. We moeten er vooral hard aan blijven trekken, maar moeten we ook niet voorzichtig zijn met het woord, om de originele gedachte niet uit het oog te verliezen, en zo het doel met groene verf weg te schilderen?

Het gevaar is dat we ambitie en creativiteit verliezen en slachtoffer worden van dezelfde problemen die ons op dit punt hebben gebracht. Wees verstandig, eet een appel, en noem het geen peer. Ik heb vernomen dat je daar half zwanger van kan worden.

Tom Bosschaert

Except Architectuur en Consultancy