Regelmatig worden energieneutrale woningen opgeleverd die niet het comfort leveren dat beoogd was in het ontwerp. Terwijl er ruimschoots hoogwaardige en betaalbare technieken zijn om gebouwen optimaal te isoleren en conditioneren. De toepassing van die technieken leidt nu vaak nog tot stevige kostenverhoging. Technische systeemintegratie is een forse stimulans voor het succes van betaalbaar energieneutraal bouwen.

Op de foto: Aan het EU-project AZEB doen 8 partijen mee uit 6 EU-landen. Tijdens deze partnermeeting zitten 5 nationaliteiten om tafel.

Een slimme aanpak kan geld schelen bij de ontwikkeling van een energieneutraal gebouw. Het Europese project AZEB (Affordable Zero Energy Buildings) verzamelt de beste beschikbare oplossingen voor BENG gebouwen en integreert deze in de nieuwe AZEB-methodiek. Er werken 8 partijen aan mee uit 6 EU-landen. Nederlandse partner en projectleider is vereniging DNA in de bouw. Dit artikel is geschreven door 2 van de Nederlandse teamleden.

Geïntegreerde kennis en vakmanschap vereist

Technische systeemintegratie zal het succes van energieneutraal bouwen fors stimuleren. Veel beschikbare systemen leveren één of twee van de functies van de woning: hetzij isolatie, ventilatie, verwarming enzovoort. Leveranciers hebben hun eigen ontwikkelafdelingen, productiesystemen en afzetkanalen om via hun product deze functies te leveren.

Vervolgens ligt de uitdaging bij de architect, de energieadviseur, de bouwer én de gebruiker om deze systemen in een energieneutraal gebouw optimaal op elkaar te laten aansluiten. Hoge isolatiewaarde en luchtdichtheid stellen hoge eisen aan de ventilatie. Het gedrag van de gebruiker heeft ook invloed op deze parameters. De vereiste hoogwaardige, multidisciplinaire en integrale kennis en vakmanschap zijn nu veelal versnipperd over partijen.

Afhankelijkheid geeft extra werk en kosten

Deze onderlinge afhankelijkheid leidt regelmatig tot extra werk (en kosten) om deze tijdens en na de bouw op elkaar af te stemmen en zo in te regelen dat het beoogde klimaat, comfort en energieverbruik bereikt wordt.

Bovendien kan in deze constructie geen van de leveranciers verantwoordelijk gesteld worden voor het eindresultaat van het totale systeem. Zelfs met garantie, zal de servicemonteur zich slechts richten op de werking van van het apparaat en zich niet branden aan de samenhang met de andere apparaten in het energiesysteem. Leveranciers geven dus alleen garantie op de werking van de losse apparaten en niet op de eigenlijke waarde voor de gebruiker: de prestaties van het geheel.

Huivering voor prestatiegarantie

Dus huiveren ontwikkelaars en bouwers voor de prestatiegarantie op het gehele gebouw, omdat ze met veel leveranciers te maken hebben, wiens doelstellingen niet geïntegreerd zijn en wiens kennis vaak niet verder reikt dan het eigen product.

Het project AZEB, ‘Affordable Zero Energy Buildings’, wordt gefinancierd door de Europese Unie via het Horizon 2020 programma. Met het programma is bijna 2 miljoen euro gemoeid. Meer informatie is te vinden op: www.azeb.eu.

Onnodige gestapelde kosten

Bovendien, de consument betaalt veel onnodige kosten: de systemen van de producenten vragen immers om productie, overhead, transport, advies, marketing. Dat wordt omgerekend in de prijs per product. Meerdere onafhankelijke systemen toepassen om een ontwerp de noodzakelijke functionaliteit voor de gebruiker mee te geven, stapelt deze kosten. Geen wonder dat energieneutraal bouwen duur wordt gevonden.

Eén product met meerdere functies

Wat nu als er producten zijn die meerdere functies vervullen in één systeem? Een apparaat dat bijvoorbeeld tegelijk warmtepomp is, voorziet in verwarming, koeling en warm water, ventilatie en luchtreiniging? Of een gevelisolatiesysteem waarin de benodigde ventilatiesystemen al verwerkt zijn?

Een systeem of apparaat dat meerdere functies combineert kan door één partij of een samenwerkingsverband ontwikkeld worden, en hoeft slechts één productielijn te kennen, heeft maar 1x kosten voor de behuizing van het systeem, verpakkingsmateriaal, transportkosten, overhead en marketingkosten. Dat betekent dat er geen kosten onnodig gestapeld worden, maar juist slim geïntegreerd, waardoor de totaalkosten voor de consument lager uitvallen.

Verantwoordelijk voor prestaties

Bovendien kan de leverancier dan ook verantwoordelijkheid nemen voor de prestatie in de gecombineerde functies en zo een zinvoller aanspreekpunt zijn voor architect, bouwer en gebruiker. Een partij die meedenkt en als resultaat van zijn werk concrete leefwaarde biedt aan de klant, in plaats van techniek alleen.

Naar een andere manier van samenwerken

Technische systeemintegratie is een veelbelovende richting voor significante kostenreductie in de energieneutrale bouw. Maar dit vraagt om meer dan alleen een idee. Het stelt ook andere eisen aan onze manier van samenwerken. Eilandjes verlaten en integraal optrekken. Kennisdelen en nieuwe bedrijfsmodellen verkennen. Durven we dat? Willen we daarin investeren? Die vraag mag iedereen zich in de bouwwereld zeer nadrukkelijk stellen als reactie op de snelle ontwikkelingen in het verduurzamen van onze maatschappij.

Eerste versie AZEB-methodiek beschikbaar

AZEB loopt tot eind 2019, voor een korte preview van de inhoudelijke componenten: Set of solutions for Affordable Zero Energy Buildings. De eerste versie van de AZEB methodiek is vanaf deze zomer beschikbaar. Wie daarmee al wil kennismaken en proefdraaien kan meedoen aan de AZEB summerschool die DNA in de bouw op 28 en 29 augustus organiseert.

Tekst: Joyce van den Hoek Ostende en Clarence Rose, NL-team AZEB