Een goede bewonerscommunicatie speelt een belangrijke rol in het opschalen van toekomstbestendige woningen. De manieren waarop corporaties bewoners enthousiasmeren voor verduurzamingsingrepen, stonden afgelopen maand centraal tijdens de seminarreeks van Duurzaam Gebouwd Corporaties.

“Wij stellen ons steeds de vraag: Hoe krijgen we onze bewoners zover dat ze met duurzaamheid aan de slag willen?”, vertelt districtsmanager Rob Bogaarts van Woonbedrijf. “Eindhoven moet in 2035 energieneutraal zijn. Daaraan willen wij een grote bijdrage leveren. Daarom hebben we een eigen menukaart ontwikkeld, zodat we stapsgewijs de woningen kunnen aanpakken.” Moderator John Bouwman van Nieman Raadgevende Ingenieurs inventariseert bij Bogaarts of Woonbedrijf meedoet aan de Stroomversnelling. “We haakten aan bij de Stroomversnelling en hebben er veel van geleerd. Toch is dit voor ons nu geen toepasbare methodiek. De bouwende partijen hebben niet het niveau behaald wat we hadden verwacht.”

Ervaring met technische innovaties

Hoewel de aantal gerenoveerde woningen binnen de Stroomversnelling achterblijven, deden leveranciers, bouwers en andere ketenpartners ervaring op met technische innovaties. Zo realiseerde de dakraamleverancier Fakro in Groevenbeek-Noord een succesvol Nul op de Meter-project met tevreden bewoners. “Daar horen we positieve geluiden”, laat sales manager Bart Peters van Fakro Nederland weten. “In deze wijk hebben we gekozen voor slimmeoplossingen en energie-efficiënte maatregelen. Met een paneel krijgen bewoners meer controle over hun huis en kunnen ze bijvoorbeeld de zonwering bedienen en het klimaat aanpassen."

Koele zomers in plaats van Rc-waarden

Met tastbare oplossingen en begrijpelijke taal krijgen bewoners eerder gevoel voor verduurzaming. “Denk aan een eigen bedieningspaneel”, verduidelijkt Peters. “Noem geen Rc-waardes, maar praat over koele zomers en warme voeten gedurende de winter. Zo creëer je ambassadeurs en dat is essentieel om anderen warm te krijgen en een toekomstbestendige woning te wensen. Het delen van de juiste informatie met je bewoners zorgt dat zij dit weer verder verspreiden.”

Ook het uitwisselen van ervaringen en informatie onder projectpartners verdient een aanbeveling. Dat lijkt gemeengoed, maar volgens BIK Challenge-deelnemers Mark Swaanen en Aart van der Vlist is dit niet doordrongen in de markt. “Als informatie niet gedeeld wordt, riskeer je dat projecten mislukken”, legt Swaanen uit. “Om regisserend opdrachtgeverschap te bereiken, heb je van iedere partij data nodig.” Voordat je als corporatie data verzamelt, komt het erop aan dat je inzichtelijk hebt waarvoor je de gegevens gaat gebruiken. “Denk na over wat je wilt beheren om je core kerntaak goed uit te voeren”, adviseert Van Der Vlist. “De grootste waarde van data is dat je elkaars werk niet overdoet. De arbeid die je verricht, voer je met de juiste data efficiënt uit.”

Tijdens de pauze en na het inhoudelijke deel van het seminar was er voldoende tijd om te netwerken

Verplaatsbare woningen, uitneembare gevels

Een concreet voorbeeld van een efficiënt uitgevoerd project zagen de seminardeelnemers in het appartementencomplex De Klomphof in Wierden. “Vitaliteit, flexibiliteit, esthetiek en spaarzaam vormen de 4 pijlers waarop onze visie gestoeld is”, legt architect Jeroen Haverkate van Beltman Architecten uit. “Spaarzaam wordt het vaakst genoemd, terwijl de andere drie net zo belangrijk zijn.” Daarom stelde dit architectenbureau zich de taak om een complex te realiseren, waarin alle elementen verwerkt zijn. “De woningen zijn verplaatsbaar, evenals de balkons. De gevels en het leidingwerk is uitneembaar. Dit alles moet een bijdrage leveren aan flexibiliteit.” Hij ziet een warme jas en opwekking van duurzame energie als vanzelfsprekendheid. “We gaan uit van het all-electricprincipe: opwekking door pv-panelen en een goede isolatie in de schil.”

Andere businesscase door salderingsregeling

Daar sluit adviseur Theo Verhagen van Alklima / Mitsubishi Electric zich bij aan. “De transitie naar all-electric is in volle gang. Liander geeft al aan dat cv-ketels uit het huis verdwijnen”, schetst hij. “Met onze warmtepompen halen we 80% van de benodigde energie uit de omgeving en 20% uit het elektriciteitsnet. Het deel dat we uit het net halen, wordt duurzaam opgewekt.” Alklima werkt met diverse partijen samen om te komen tot technische en sociale innovatie. “We gaan met andere partijen om tafel om tot een integraal product te komen. Zo kunnen we een warmtepomp, balansventilatie en omvormelektronica voor pv-systemen in één leveren: dat verhoogt het gemak en de bouwsnelheid.” Dit versnelde proces van installeren staat hoog op de wensenlijst van corporaties. “Om de renovatieopgave in Nederland de baas te kunnen, is die snelheid in isolatie, bouw en installatie onontbeerlijk.”

Deze volledig elektrische en duurzame toekomst is vooral interessant voor corporaties als de salderingsregeling blijft bestaan. “Door de regeling wordt elektriciteit, die aan het net wordt terug geleverd, per jaar in mindering gebracht op de elektriciteit die van het net wordt afgenomen”, vertelt adviseur Menno Schokker van Merosch. “Een aanpassing van de regeling is van kracht na 2020, maar we achten een afschaffing onwaarschijnlijk.” Desalniettemin verandert de businesscase van Nul-op-de-Meterwoningen voor corporaties aanzienlijk. “In je business moet je nu al rekening gaan houden met € 18 tot € 40 per maand minder Energieprestatievergoeding (EPV) die je van de huurder kunt vragen.”

Woonconcepten laten meeverhuizen

Een ander aandachtspunt is de minimale samenwerking tussen bouwpartijen. “Gelukkig kunnen we veel leren van andere sectoren, zoals het geïndustrialiseerde en gestandaardiseerde productieproces van de auto-industrie”, vindt Jeroen Troost van PLEKvoor.“ Het is voor mij een raadsel waarom we niet meer woningen in de fabriek maken.” De sector wordt de komende jaren gedwongen om kostenefficiënter woningen te fabriceren, prefab en slim. “Daarnaast accepteren consumenten lelijke woningen niet meer; ze moeten er gelikt uitzien. Verder is het cruciaal dat we woonconcepten maken, die met de consument meeveranderen als het daarvoor tijd is. Om de snelheid van technologie bij te benen is het essentieel om gebouwen te maken die eenvoudig zijn aan te passen."

Het Duurzaam Gebouwd Corporaties-seminar op 29 juni werd beoordeeld met een 7,5 voor de totaalimpressie en een 7,9 voor de locatie. Bekijk de terugblikpagina’s, waarin u onder andere de foto impressie en de volledige factsheet vindt.