Heb jij het kerstcadeautje van Hugo de Jonge al uitgepakt? Waarschijnlijk niet, want de strik gaat er pas in 2025 vanaf. Dan gaan de nieuwe eisen in over de CO₂-uitstoot van bouwmaterialen. Ontdek nu welke maatregelen het kabinet voorstelt om veel milieuvriendelijker te gaan bouwen.

Normaal gesproken gaat het om slecht nieuws, als het kabinet pal voor een reces nieuwe plannen openbaart. Dit keer stuurde Hugo de Jonge (minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening) op vrijdag 23 december een veel positiever bericht de wereld in. Samen met minister Piet Adema van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en staatssecretaris Vivianne Heijnen van Infrastructuur en Waterstaat stuurde hij een brief naar de Tweede Kamer met daarin de 'Beleidsagenda normeren en stimuleren circulair bouwen'. Wat al eerder in 2022 werd aangekondigd, krijgt nu echt gestalte: een impuls voor het biobased bouwen, zodat de grote hoeveelheid CO₂ die de bouwsector uitstoot daadwerkelijk omlaag kan gaan.

Verbetering milieuprestatie

In de Kamerbrief schrijft De Jonge dat “er in de gebouwde omgeving sprake is van CO₂-uitstoot door de verwarming van woningen en andere gebouwen. In het Programma versnelling verduurzaming gebouwde omgeving (PVGO; red.) heb ik beschreven hoe het kabinet deze CO₂-uitstoot in de gebruiksfase wil terugbrengen: vooral door te sturen op de verbetering van de energieprestatie van woningen en andere gebouwen. Naast deze ambitie heb ik in het PVGO ook beknopt aangegeven hoe ik de milieuprestatie van gebouwen wil verbeteren.

De milieuprestatie geeft aan wat de milieubelasting is van de toegepaste bouwmaterialen en -producten (inclusief gebouwinstallaties) in het gebouw. Deze milieubelasting is berekend over de hele levenscyclus: van winning en productie, transport en bouwproces, gebruiksfase, tot aan de
sloopfase en de afvalfase, inclusief eventuele recycling en hergebruik.”

Om die milieuprestaties te gaan verbeteren, pleit De Jonge voor deze methoden:

• het gebruik van hernieuwbare materialen zoals biogrondstoffen en het verminderen van het gebruik van primaire grondstoffen;
• het recyclen of hergebruiken van bouwmaterialen;
• het verminderen van de milieubelasting bij de productie van bouwmaterialen.

Het daadwerkelijk kunnen aanpakken van deze kwesties, om de milieubelasting door de gebouwde omgeving verder in te dammen, wil De Jonge afdwingen met deze maatregelen:

• het aanscherpen en verbreden van de milieuprestatie-eis voor nieuwe gebouwen;
• het introduceren van normering voor de CO₂-emissie van het materiaalgebruik in gebouwen;
• het stimuleren van bouwen met biobased grondstoffen.

Impact

Voor de beoogde nieuwe eisen zal De Jonge een impactstudie laten uitvoeren. Daarbij gaat hij ook kijken naar nieuwe ontwikkelingen op het gebied van duurzaam bouwen, naar beschikbare marktvolumes van bouwproducten (nieuw en verduurzaamd) en naar de schaalmogelijkheden van conceptueel en industrieel bouwen.

Verschillende koplopers in de bouw, stelt De Jonge, werken hard aan de verduurzaming van de bouw. Hij benoemt bijvoorbeeld kansrijke innovaties in de beton- en staalindustrie, maar ook de biobased bouwmaterialenindustrie en de ontwikkeling van nieuwe ontwerp- en bouwmethoden (foto boven).
De Jonge: “Al die ontwikkelingen zijn hard nodig én leiden tot de mogelijkheid om te komen tot een reële, ambitieuze normering om de milieudruk te verlagen. De praktische bruikbare kennis en ervaringen in de diverse koploperprojecten zal ik meenemen bij de uitwerking.”

Ten aanzien van het conceptueel bouwen stelt De Jonge: “Uitgangspunt is dat aangescherpte ambities op het terrein van duurzaamheid landelijk uniform zijn en dat zij meerjarig vaststaan en voorspelbaar zijn. Mijn inzet is om met landelijk uniforme eisen op hoog ambitieniveau standaardisatie en continue bouwstromen mogelijk te maken. Op deze wijze draag ik ook bij aan betaalbare woningbouw.”

Concreet

Concreet wil De Jonge de MPG voor nieuwe woningen en kantoren omlaag brengen naar 0,5 (in 2025) en die norm ook gaan toepassen in het onderwijs, de gezondheidszorg en bij verbouw. Het toepassen van biobased isolatiematerialen kan al vanaf 1 januari 2024 rekenen op extra subsidie (ISDE).

Nog belangrijker is dit voorstel van De Jonge en zijn collega’s: “Ik ben voornemens om een nieuwe eis te introduceren voor de CO₂-emissie die wordt veroorzaakt door de toepassing van bouwmateriaal. In die eis wordt ook de CO₂ gewaardeerd van de koolstof die is vastgelegd in biobased materialen. Met zo’n nieuwe eis is meer gerichte sturing mogelijk op de bijdrage van circulair bouwen aan de klimaatambities van het kabinet.” Hiermee wordt dus een nieuw onderscheid gemaakt tussen bijvoorbeeld beton en hout, met als effect een impuls voor het milieuvriendelijkste materiaal.

Levenscyclus gebouw

De Jonge maakt nog wel het volgende voorbehoud: “Ik wil voorkomen dat een te snel en streng gestelde eis het tempo van de woningbouw onnodig gaat vertragen. Een punt van aandacht bij de uitwerking van een nieuwe CO₂-eis is nog of het nieuwe instrument betrekking moet hebben op de hele levenscyclus van het bouwwerk of alleen op de fase van de productie van de bouwmaterialen en de bouw zelf. De afweging hierbij is de balans tussen reductie van CO₂-emissie voor een bijdrage aan de klimaatambities richting 2030 en 2050 versus de toegerekende reductie van CO₂-emissie op de langere termijn waarbij ook de fase van recycling en hergebruik van materialen na de sloop of nieuwe bestemming van het bouwwerk wordt meegewogen.”

Tot slot houdt De Jonge een pleidooi voor het telen en toepassen van meer biobased grondstoffen in de bouw. De Jonge wil een verdienmodel ontwikkelen om de overstap voor akkerbouwers naar deze teelt aantrekkelijker te maken. De teelt van vezels als hennep en vlas (foto boven) levert op dit moment echter minder inkomsten op dan het verbouwen van gangbare gewassen. Meer vraag van bouwers en opdrachtgevers is daarbij een belangrijke voorwaarde, aldus De Jonge, die met een startsubsidie voor Building Balance al een stevige voorzet heeft gegeven aan deze transitie.

Reacties

Al met al is het een hoopvolle koers die is ingezet en die ook bij de koplopers op een vreugdedansje kon rekenen. Zo bestempelde Jan Willem van de Groep (Building Balance, Gideon) het aangekondigde beleid eveneens als “kerstcadeau van Hugo voor de koplopers in de bouw” en ook mede-Gideon Marjet Rutten schreef “zo fijn dat dit gelukt is”.

Gideon Norbert Schotte pleitte afgelopen jaren vaker voor veel van bovenstaande zaken, zoals in dit Manifest, en noemde de brief ook ‘goed nieuws’. Schotte: “Wat twee jaar geleden begon met een manifest, is inmiddels uitgemond in een mooi (tussen)resultaat. Ik heb de afgelopen tijd veel mooie berichten zien voorbijkomen van koplopers die al decennialang bezig zijn met biobased bouwen. Toen zij begonnen, werd er niet naar hen geluisterd. Zij waren de geitenwollensokken-figuren en werden simpelweg niet serieus genomen. Door de enorme versnelling en opschaling van biobased bouwen geeft dit aangekondigde beleid deze koplopers een blijk van waardering en een enorme boost om met een grotere groep mensen te werken aan de materialentransitie.”

Nu is het nog afwachten op de reacties uit politiek Den Haag en de rest van de bouwsector. Let alvast op de laatste dag voor het zomerreces, want Hugo de Jonge besloot de Kamerbrief met de belofte dat hij “voor het zomerreces van 2023 de Kamerleden nader zal informeren over bovenstaande voornemens en hoe hij die verder zal uitwerken in wet- en regelgeving”.

Tekst: Ysbrand Visser
Beeld: Shutterstock