Circulair en energieneutraal bouwen zijn beiden hot. Overal in het land komen nieuwe initiatieven op en we discussiëren ons wat af op interessante bijeenkomsten. Mooi, maar circulaire bouwers ontmoeten elkaar geregeld in andere circuits dan de pleitbezorgers van energieneutraal. Hoe kunnen we in Nederland de klimaatdoelstellingen (die zich meer richten op energieneutraal) verenigen met circulariteitsdoelstellingen in de bouw?

Het klimaatakkoord staat in Nederland prominent op de politieke agenda. Voor de bouw wordt dit thema al vrij snel vertaald naar het idee dat we van ons geliefde, maar oprakende gas af moeten, dat we onze gebouwen beter moeten isoleren en bovendien energie moeten gaan opwekken door middel van zonnepanelen en warmteboilers op onze daken. Over materialen wordt niet tot nauwelijks gesproken. Wie zijn huis bijvoorbeeld wil laten isoleren, komt terecht op vergelijkingswebsites met de voor- en nadelen van diverse isolatiematerialen, maar verneemt niets over de duurzaamheid van de materiaalkeuze. Laat staan of deze materialen een recyclingswaarde hebben.

Tegelijkertijd geeft staatssecretaris Stientje van Velthoven aan dat het klimaatakkoord mede kan worden gerealiseerd door circulariteitsdoelstellingen te behalen. Als er minder nieuwe materialen nodig zijn, wordt de CO₂-uitstoot immers vanzelf gereduceerd. De vraag is of dit altijd helemaal juist is, maar om niet al te veel af te dwalen: laten we er vanuit gaan dat deze veronderstelling klopt. Wanneer je de circulariteitsambities (dus het verminderen van onze afhankelijkheid van nieuwe grondstoffen) van de rijksoverheid vrij vertaalt naar de bouw, komen je vaak terecht in gesprekken over materialenpaspoorten, modulair bouwen en de recycling van bouwmaterialen. 

Bij het begrip circulariteit is er overigens een belangrijke toevoeging te maken. Nu circulair het woord ‘duurzaam’ langzaam aan het vervangen is in de politieke arena, blijft het van belang om goed in de gaten te houden of de juiste zaken worden gestimuleerd door slim gebruik te maken van meetinstrumenten als LCA’s (Life Cycle Analyses). Dit om te analyseren of de maatregelen die we nemen daadwerkelijk milieuwinst opleveren. Circulair behoort geen doel op zich te zijn, maar is een middel om ervoor te zorgen dat we als samenleving een lagere milieu-impact hebben op onze vitale ecosystemen. Het is dan ook belangrijk foute prikkels te voorkomen: een gemeente die zich bijvoorbeeld blind staart op een circulair product (vaak vertaalt als een goed te recyclen product), maar daarmee een product aanschaft dat het al na een korte periode moet vervangen, is niet goed bezig. Het meest circulaire product blijft natuurlijk het product dat het minste materiaal gebruikt, het langste meegaat en de laagste milieu-impact heeft!

Auteur Marjolein van Gelder

Hoe kunnen deze circulaire en energieneutrale uitgangspunten voor de bouw worden verenigd? Dit kan door in het geval van bijvoorbeeld isolatie en warmtepompen ook te kijken wat een duurzame variant is met een lage milieu-impact, een product dat lang meegaat én aan het einde van zijn of haar leven te recyclen is. Kijk bijvoorbeeld in het geval van de warmtepomp of deze gemaakt is van duurzame materialen. Bovendien is een warmtepomp een uitstekend product om te gaan leasen zodat deze eigendom blijft van de fabrikant. Dit daagt de fabrikant uit om een product te produceren dat lang meegaat, te investeren in goede schoonmaak en onderhoudscontracten en het op te halen en te recyclen aan het einde van het leven. Daarnaast zijn warmtepompen duur en is het voor consumenten interessant zo’n enorme uitgave niet in één keer te hoeven doen.

Tegelijkertijd kun je ervoor kiezen om materialen toe te passen in een gebouw die én een lage CO₂-footprint hebben én goed te recyclen of te composteren zijn aan het einde van het leven. Denk bijvoorbeeld aan het toepassen van (gecertificeerd) hout in de constructie wat een veel lagere CO₂-uitstoot heeft dan het gebruik van beton. Maar ook gerecyclede materialen hebben over het algemeen een lagere CO₂-uitstoot dan de virgin tegenhanger.

Hoog tijd dus dat kamp energieneutraal gaat nadenken over hoe en welke materialen worden toegepast in de verduurzaming van de gebouwde omgeving! Daarnaast is het noodzakelijk dat de pleitbezorgers van circulair bouwen inzichtelijk maken wat de CO₂-impact is van circulaire oplossingen. En beiden zullen zich blijvend moeten inzetten om ook werkelijk meetbare oplossingen te bedenken die onze aarde leefbaar houden.

Ga je ook aan de slag met circulariteit en duurzame materialen in vloeren? Neem dan gerust contact met mij op.

Tekst: Marjolein van Gelder