'Opnieuw sterke stijging gasprijs, nu al acht keer zo hoog als een jaar geleden', kopte een nieuwsbericht van NOS.nl op 5 oktober. Dit betekent voor u en mij niet dat de tarieven die wij betalen voor aardgas ook zo sterk stijgen. Dit als gevolg van de dempende werking die de belastingen op aardgas hebben (ca. 50% van het totaalbedrag). Het betekent wel dat ook voor particulieren de energierekening de komende maanden fors meer wordt. Ter illustratie, in het voorjaar bedroeg de gasprijs die consumenten betaalden volgens Milieu Centraal 0,79 euro per m³ aardgas. De prijs is inmiddels gestegen tot ruim boven de euro. Hiermee wordt het terugdringen van de warmtevraag van woningen nog evidenter, door het grootschalig toepassen van isolatie.

Tekst: Albert Hulshoff en Hans Cox

Nationaal isolatieprogramma

Met Prinsjesdag heeft het Kabinet contouren van een nationaal isolatieprogramma bekendgemaakt. In de komende jaren komt 514 miljoen euro beschikbaar voor het isoleren van woningen. Het programma heeft als doel om de 20% slechtst geïsoleerde huur- en koopwoningen versneld te isoleren. Woningeigenaren kunnen een tegoedbon ('voucher') aanvragen waarmee zijn isolatie van hun woning (deels) kunnen financieren. Wellicht is dit een antwoord van Den Haag op het nationaal isolatieprogramma dat een aantal milieuorganisaties dit voorjaar heeft gepresenteerd. De volgende passage in het programma van de milieuorganisaties juichen wij zeer toe (ook omdat wij al in eerdere posts hebben gewezen op effectieve aanpakken met vouchers aan de overzijde van de Noordzee):

Geïnspireerd door het Britse Green Homes Grant Scheme introduceert de Nederlandse overheid een landelijke voucherregeling voor het verduurzamen van woningen.

Op deze site van de Britse overheid is ondermeer te lezen:

Your voucher covers up to two-thirds of the cost of your chosen improvements, with a maximum government contribution of £5,000. If you, or someone in your household, receives certain benefits, your voucher may cover up to 100% of the cost of your chosen improvements. The maximum overall government contribution is £10,000.

Hiermee vergoedt de Britse overheid tot 2/3 van de kosten voor het verduurzamen van woningen in de vorm van een voucher. Minder bedeelden hebben recht op een bijdrage tot maximum £10,000 (ca. 11.700 euro). Ierland kent het vergelijkbaar National Home Retrofit Scheme.

€ 400 per woning niet voldoende

Ter vergelijking, tot op heden is de Nederlandse overheid bereid om (onder voorwaarden) 20% tot 30% van isolatiekosten van woningen te subsidiëren. Als we uitgaan van 7 miljoen woningen en van 514 miljoen euro om de 20% slechtst geïsoleerde woningen te isoleren komt er straks een kleine 400 euro extra per woning beschikbaar voor isolatie. Dit is veel te weinig. Wij roepen daarom de Nederlandse overheid op om met ruim meer geld over de brug te komen. Onze argumenten destijds voor het grootschalig en ruimhartig subsidiëren van woningisolatie - een zeer kosteneffectieve verduurzamingsmaatregel - staan nog steeds als een huis (dat niet te lijden heeft gehad van aardgaswinning). Zo schreven wij in 2017:

'Stel, we gaan een deel van de ODE-gelden in plaats van in biomassa deels investeren in het isoleren van spouwmuren. En stel we starten met 1 miljoen woningen, dan vergt dit een investering van ca. 750 miljoen euro. Dit resulteert in een jaarlijkse energiebesparing van 11 petajoule (eigen berekening) en maakt ons minder afhankelijk van Rusland. Ter vergelijking, de totale besparingsdoelstelling van Nederland voor 2020 is 100 petajoule. Op basis van deze kosten en baten blijkt dat grootschalige spouwmuurisolatie ongeveer 6 keer kosteneffectiever is dan investeren in bijstook van biomassa in kolencentrales. En draagt zo zeer effectief bij aan het behalen van de klimaatdoelstellingen.'

Over de ODE-gelden gesproken. Burgers en (in mindere mate) bedrijven dragen deze af en onze overheid subsidieert met deze regeling bedrijven ten behoeve van energiebesparing en duurzame energieopwekking. Dat kan ons inziens anders en beter. Hoe krijgen we de ODE-gelden grotendeels terug bij de ODE-afdragers, de burgers? Er is royaal door burgers afgedragen en de bestaande regelingen worden jaarlijks niet uitgeput. Overschotten vloeien in de Staatskas onder het kopje algemene middelen.

Wat is een bruikbare grondslag en tevens een impactvolle hoogte van de voucherregeling?

Hoe zouden we de voucherregeling kunnen inrichten? Eerst maar eens een paar principes op een rij waaraan de regeling zou moeten voldoen:

• het moet bijdragen aan isolatie van woningen: zowel koop- als huurwoningen
• slecht geïsoleerde woningen eerst (20% van de woningen)
• het moet aantrekkelijk zijn voor eigenaren om deel te nemen, dan ontstaat tempo
• de regeling moet uitvoerbaar zijn tegen lage apparaatskosten (geen Toeslagenherstel-toestanden, geen Groningse aardbevingschadeherstel-toestanden)

Welke grondslagen kunnen we hanteren?

• het gaat over woningen, niet over de mensen die er wonen
• het gaat om het verbeteren van de isolatie van de woningen
• de woningeigenaar is de actienemer, of je nu 1 woning bezit of 100 woningen verhuurt, dat zou niet uit moeten maken
• de regeling is adresgebonden, niet persoonsgebonden
• deze regeling is geen inkomensinstrument
• de data over de woningen moeten nu beschikbaar zijn (Kadaster, energielabel, OZB, BAG-viewer, EAN-codeboek,  gasverbruik door het jaar heen, etc.)
• de regeling moet billijk zijn; een groot vrijstaand huis in Bennekom (‘grote’ ODE afdracht) is anders als een portiekwoning in Schiedam (‘kleine’ ODE afdracht)

Biedt het energielabel soelaas voor een grondslag? Niet alle woningen hebben een afdoende energielabel. OZB als grondslag valt ook af. Hetzelfde huis is anders gewaardeerd in Oost-Groningen dan in Amstelveen.

Wat dan wel? 

Wat te denken van de jaarlijkse gasmetergegevens per adres, gecombineerd met Kadasterdata over eigenaarschap van de betreffende woning. En de subsidie is afhankelijk van het jaarverbruik voor het verwarmen van de woning (verbruik 2020). Het gasverbruik voor warmtapwaterbereiding en koken wordt afgetrokken van het totale gasverbruik. Deze correctie kan worden uitgevoerd door het zomer- en winterpatroon van het gasverbruik over elkaar heen te leggen.

Bijvoorbeeld: 1.390 m³ jaarlijks gasgebruik voor verwarming (oude middelgrote woning 2 of meer bewoners) minus 110 m³ (referentiemaand juni zomergebruik) verbruik geeft 1.280 euro op de voucher (gerekend met € 1,00 euro per m³ ‘netto’ gasgebruik; ODE-2021 € 0,0851 per m³; ongeveer 12 jaar ODE-afdracht investeren in isolatie). De exacte hoogte kan met een aantal scenario’s bepaald worden. De benodigde data zijn beschikbaar.

De vouchers worden besteed aan isolatiemaatregelen: isoleren dak, HR++ glas, isoleren spouwmuur, etc. Milieu Centraal geeft gedetailleerde en bruikbare richtprijzen voor consumenten en rekent de besparingen voor standaardwoningen voor.

De volgende stap is om een eenvoudige en kosteneffectieve uitvoering uit te denken. Misschien volstaat het om de eigenaren met een voucher deze zelf te laten besteden bij isolatiebedrijven die aangesloten zijn bij de VENIN. Als je meer wilt doen dan de voucher dekt, betaal je bij. Als je minder wilt isoleren of helemaal niet, mag je dat zelf weten en vervalt je voucher. De voucher moet binnen een jaar besteed worden. Woningen met energielabel G krijgen als eerste (jaar 1) de voucher, F label woningen in jaar 2, etc. In deze aanpak heeft de Rijksoverheid geen andere rol dan de individuele vouchers verstrekken aan woningeigenaren die daarom vragen. Dat kan Rijksdienst voor Ondernemend Nederland goed regelen. De uitvoering (treffen van isolatiemaatregelen) regelt de woningeigenaar met de markt.

Wat we nog moeten oplossen is dat de gasbesparingen voor de huurder niet teniet worden gedaan door huurverhogingen door woningverbeteringen. Huren bevriezen bij inzet van de voucher is misschien geen optie omdat eigenaren dan minder geneigd zijn om gebruik te maken van de vouchers.

Dit alles om een opzet te vinden die simpel, rechtvaardig, substantieel en robuust (minimaal fraudegevoelig en minimale uitvoeringskosten) is.

Wie denkt mee?

Wij hebben in het verleden laten zien dat wij een heldere visie hebben op belangrijke ontwikkelingen in de energietransitie in binnen- en buitenland. Wie denkt er met ons mee om een uitvoerbare voucherregeling te ontwikkelen, die 1) bijdraagt aan energiebesparing in de woningbouw, 2) zo eenvoudig en aantrekkelijk is dat burgers vrijwillig en massaal instappen en 3) de (overheids)administratie extreem simpel houdt en de uitvoeringskosten bijzonder laag?

Laat onderaan je bericht achter.