“De Buurt Bouwdoos Warmtetransitie is een heel mooi concept dat we graag in heel Nederland  benut willen zien. Dit kan echt héél nuttig zijn voor ontzettend veel projecten overal in het land.” Aldus Urgenda-directeur Marjan Minnesma, tevens juryvoorzitter van de Expeditie Warmte van de gemeente Utrecht.

Utrecht heeft de ambitie om voor 2030 ongeveer veertigduizend bestaande woningen van het gas af te koppelen en aan te sluiten op duurzame warmtebronnen. Met de Expeditie Warmte heeft de gemeente ideeën opgehaald om dit op gang te krijgen. Hierbij worden marktpartijen aan wijken en buurten gekoppeld om samen slimme én uitvoerbare plannen te ontwikkelen voor de inzet van lage temperatuur warmtebronnen. Het gaat de gemeente zowel om de business case en de techniek waarmee je lokale oplossingen tot stand brengt, als om de noodzakelijke betrokkenheid van bewoners en huiseigenaren.

Invloed

De Buurt Bouwdoos Warmtetransitie, ontwikkeld door de ingenieurs en adviseurs van WSP en warmtebedrijf Ennatuurlijk, behoort volgens de jury tot de drie meest veelbelovende initiatieven in deze expeditie.  De combinatie WSP en Ennatuurlijk ontwikkelde het concept in samenwerking met buurtinitiatief Warm Tuindorp. Key accountmanager Barry Scholten werkt namens Ennatuurlijk mee aan de ontwikkeling. “We hebben we ons de vraag gesteld”, vertelt Scholten, “hoe we zelf als woningeigenaren tegen de warmtetransitie aankijken. Zouden wij zelf bijvoorbeeld blij zijn als de overheid of een marktpartij langskomt met een warmteplan waar we zelf geen invloed op hebben gehad. En waar je wél voor moet betalen?”

De Buurt Bouwdoos Warmtetransitie neemt bewoners en hun woningen als startpunt. Naarmate bewoners hun woning geschikter weten te maken voor verwarming met lage temperatuur, neemt het aantal opties om lage temperatuur warmtebronnen uit de wijk in te zetten exponentieel toe. Daarmee neemt de keuzevrijheid van bewoners toe én kan er een efficiënt, sociaal en duurzaam systeem ontstaan.

Warmtespel

Marko Kruithof, manager energietransitie bij WSP, licht de inhoud van de Buurt Bouwdoos Warmtetransitie toe. “Het concept combineert technische expertise, een met de buurt te spelen Warmtespel en communicatie ten dienste van de buurt. Lokale initiatiefnemers, zoals Warm Tuindorp, krijgen hiermee het gereedschap in handen waarmee ze zinvol en overtuigend werk kunnen maken van de warmtetransitie in hun omgeving.”

Als huiseigenaar krijg je met behulp van een slim enquêteformulier, de ‘woningconfigurator’, in beeld waar jouw huis staat als het gaat om de warmtetransitie. Welke isolerende maatregelen heb je getroffen, heb je zonnepanelen, zijn je radiotoren op leeftijd? De antwoorden geven inzicht aan jou als eigenaar. Vervolgens kun je als buurt of wijk deze data samenvoegen voor de hele straat of buurt. Met deskundige ondersteuning is het dan mogelijk te bekijken welke vorm van duurzame lokale warmte haalbaar is en wat er eventueel moet gebeuren om zo’n oplossing haalbaar te maken.

Met behulp van een serious game - het Warmtespel - ga je als buurt vervolgens experimenteren met verschillende scenario’s, zodat iedereen helder inzicht krijgt in de invloed die verschillende keuzes maken op een goed eindresultaat: een comfortabel, duurzaam én betaalbaar verwarmd huis voor zoveel mogelijk bewoners. De ‘spelers’ worden hierbij ondersteund door factsheets, waarin de verschillende warmteopties voor de wijk heel helder worden uitgelegd.

Alle buurtbewoners houden een voor dit doel ontwikkeld Huishoudboekje bij, waarmee ze hun eigen situatie en opties voor de toekomst steeds goed in kaart hebben. Door dit proces steeds met nieuwe groepen buurtbewoners te doorlopen, ontstaat begrip en breed draagvlak voor oplossingen die haalbaar en aantrekkelijk blijken voor de meeste bewoners van de buurt. Dan kan er een keuze gemaakt worden voor realisatie.

Samen

Alle elementen van de Buurt Bouwdoos Warmtetransitie zijn ontwikkeld met de bewoners van de Utrechtse jaren 30-wijk Tuindorp. Kruithof vervolgt: “De samenwerking met Warm Tuindorp, een geweldige groep mensen met enorme passie, betrokkenheid en ook veel inhoudelijke kennis, is hierbij van enorme waarde. Het schuurde de eerste paar sessies, maar dat maakte het proces erna glanzend en versnellend. Het heeft ons gezamenlijke motto nog eens onderstreept: ‘Alleen ga je harder, samen kom je verder’.”

Frank Wubbolt, lid van Warm Tuindorp, heeft gesteund door de ervaringen met Buurt Bouwdoos, een manifest opgesteld, waarmee voor de buurt de komende jaren de weg wordt gewezen naar een toekomst met duurzame warmte. Uitgangspunten zijn comfort, duurzaamheid, betaalbaarheid en behoud van het aangezicht en karakter van de wijk. Het buurtinitiatief gaat nu een vereniging oprichten die de gestelde doelen gezamenlijk, met zoveel mogelijk buurtbewoners, dichterbij gaat brengen. Het einde van de expeditie is daarmee nadrukkelijk het begin van een nieuwe fase in de verduurzaming van de wijk.

Rioolgemaal

Tijdens de expeditie is de Buurt Bouwdoos Warmtetransitie van begin tot eind gebruikt en er ligt dan ook al een eerste concept warmteplan, inclusief een duidelijk beeld van de maandlasten, de benodigde aanpassingen aan de woning én de winst voor milieu en klimaat. Scholten: “Een warmtenet met duurzame warmte is een realistisch verduurzamingsscenario voor Tuindorp in Utrecht. Daarbij wordt onder andere gebruikgemaakt van de warmte uit het rioolgemaal in de wijk en een centrale warmtepomp. De benodigde aanpassingen aan de woningen blijven in dit scenario beperkt en de maandlasten ten opzichte van verwarmen met een gasketel zijn vergelijkbaar. Het is echter aan de buurt zelf om nader onderzoek te doen en uiteindelijk een keuze te maken.”

WSP en Ennatuurlijk gaan de Buurt Bouwdoos Warmtetransitie doorontwikkelen en inzetten in andere wijken, mogelijk in Utrecht, maar ook in andere gemeenten. Zo hopen ze de warmtetransitie extra energie te geven. Ennatuurlijk-CEO Ernst Japikse is overtuigd van het nut en de noodzaak: “Het lukt alleen om de energietransitie te versnellen als we er in slagen de burgers méér te betrekken. We verwachten dat door de Buurt Bouwdoos veel meer mensen begrijpen dat er écht wat te kiezen valt.”

Bron: Ennatuurlijk
Foto boven: Tuindorp Utrecht (Shutterstock)