Materialenpaspoorten hebben de kracht om inzichtelijk te maken welke gebouwen écht circulair en gezond zijn. Op dit moment zijn dergelijke identiteitsbewijzen voor bouwstoffen nog niet verplicht, maar daar komt in 2020 wellicht verandering in. Reden te meer om de ‘zin en onzin’ van materialenpaspoorten te belichten, tijdens een seminar van de C2C Bouwgroep, waar diverse Duurzaam Gebouwd-partners aan zijn verbonden.

Beeld: Michel Porro Fotografie - www.michelporro.com 

Het is alweer vijf jaar geleden dat deze groep startte met zijn queeste, om het Cradle to Cradle gedachtegoed te verspreiden en te stimuleren. Inmiddels is de lijst met betrokkenen gegroeid en zijn partijen als C2C ExpoLAB, EPEA en SGS Search toegetreden. “Je kunt nu een volledig gebouw maken met alle producten van de C2C Bouwgroep”, vertelde een trotse voorzitter Kees Verweel.

De aangesloten partners knokken niet alleen voor een circulaire omgeving, maar ook voor een grotere inzet op gezondheid. In 2050 staat er een vastgoedvoorraad in Nederland die volledige herbruikbaar is, maar is deze dan wel opgebouwd uit materialen die niet giftig zijn? “Zorg daarom dat je weet waar de materialen van gemaakt zijn. We moeten nú al weten dat we geen producten gebruiken waar rotzooi in zit.”

Materialenpaspoort moet laagdrempelig zijn

Om inzichtelijk te maken wat je in je gebouwen stopt, vormen materialenpaspoorten een kans. Hierin krijgen grondstoffen een identiteit en is het aan het einde van de levensduur van een gebouw eenvoudiger om te demonteren en zijn er meer kansen om materialen op marktplaatsen te verhandelen. “Alleen als we weten wat er in de gebouwde omgeving is opgeslagen, kunnen we de circulaire economie vormgeven”, liet Rob Oomen van Madaster weten. “We willen ervoor zorgen dat het laagdrempelig is om met het materialenpaspoort aan de slag te gaan. Zo ondersteunt het Madaster Platform veel bestaande standaarden zoals BIM/IFC, Excel en API’s, om de inbedding hiervan zo eenvoudig mogelijk te maken. Vanuit het Platform kunnen via Partners andere functionaliteiten en inzichten worden gegenereerd zoals een MilieuPrestatie Gebouwen-berekening (MPG), en in de toekomst toegang tot een marktplaats voor materialen en een ingebedde CO2-berekeningstool.”

Natuurlijk spelen er ook financiële overwegingen om met een materialenpaspoort aan de slag te gaan. “We willen het voor iedereen mogelijk maken om een paspoort te maken. Er zijn een aantal fiscale regelingen, waaronder de MIA Vamil, die het maken van een paspoort dichterbij brengen.”  Hoewel het paspoort nog niet verplicht wordt gesteld, is daar wel een uitzicht op. Uiterlijk in 2020 komt daar een besluit over. “Blijf daar niet op wachten en ga vooral aan de slag. Idealiter wordt over vijf jaar bij ieder project een materialenpaspoort opgeleverd, zodat materialen altijd een identiteit houden.”

Rob Oomen van Madaster

Waarde van bouwmaterialen verhogen

Terwijl Madaster een topdown benadering aanhoudt om te bekijken wat er nu allemaal precies in een gebouw zit, doet EPEA dat van bottomup. “Je ziet in iedere industrie nadelige situaties ontstaan als je blind gaat recyclen”, vertelt Hein van Tuijl van EPEA. “Daarom is het zaak om in te zetten op gecontroleerde en gespecificeerde kringlopen. We willen de waarde van bouwmaterialen verhogen op verschillende manieren.”    

Belangrijk is om niet meer aan het einde van het proces data te verzamelen, maar dit in een vroeg stadium te doen. Daarom is er een gestandaardiseerd materialen paspoort nodig op het productniveau. Vervolgens kunnen we data gaan ‘stapelen’ tot gebouwniveau. Een van de manieren om de neuzen dezelfde kant op te krijgen, is het platform Building Material Scout. “Building Material Scout is een module die informatie verzamelt en het circulariteitspotentieel onthult. Elke leverancier kan via deze tool inzichtelijk maken wat er in zijn product zit.” Inmiddels zijn er meer dan 34.000 producten opgenomen, elk voorzien van een paspoort. “De producten komen samen in bouwelementen, die op hun beurt de basis vormen voor het complete gebouw. Op deze manier komen we tot het juiste niveau van detaillering voor het gebouwenpaspoort.” De vraag om gebouwenpaspoorten neemt snel toe in de markt, Twee lopende projecten zijn bijvoorbeeld de renovatie van WTC toren 1 en 2 in Brussel en het nieuwe hoofdkantoor van Vinci in Parijs..”

Vaak is niet het doel om iedere schroef en spijker te definiëren. Een uitgangspunt voor de gebouwgeigenaar is om vooral de materialen met de meeste impact in het paspoort onder te brengen. Bijvoorbeeld snel circulerende materialen of materialen met een gezondheidsimpact. ”Het gaat erom dat we datastromen op gang brengen die de positieve eigenschappen van materialen duiden. Dan wordt een element dat niet-giftig en gezonde eigenschappen heeft ook meer waard.” Dat geeft vervolgens een incentive voor leveranciers om verder te investeren in research en ontwikkelingen.

Verbetermogelijkheden inzichtelijk maken

Ook Roy Vercoulen van Circular IQ was overtuigd van de waarde van betrouwbare informatie over producten en hun samenstelling. “Als je meer weet over je product en wat erin zit, kun je de waarde ervan beter behouden. Een aandachtspunt bij het ophalen van data is dat de informatie die je nodig hebt om waarde te behouden, nu niet wordt geregistreerd, daardoor ontstaat afval en verliezen we onnodig geld en materialen”.

Om een passend antwoord te geven op die vragen, richt Circular IQ zich op het verzamelen van infromatie over de circulaire kenmerken van producten tijdens het inkoopproces. Daarvoor heeft Circular IQ software ontwikkeld die helpt de juiste info efficient te verzamelen.. “Verder onderbouw je de circulaire productkenmerken en maak je verbetermogelijkheden inzichtelijk.” Vercoulen brak een lans om vooral niet te blijven hangen in pilotprojecten, waar materialenpaspoorten wellicht eenmalig onderdeel zijn van de businesscase. “Het doel is opschaling, en systeemverandering en dat bereiken we alleen als we het werken met paspoorten verankeren in onze standaardprocessen.

De volledige versie van het artikel 'Materialenpaspoort moet verplicht worden in de bouw' lees je in het aankomende Duurzaam Gebouwd Magazine (#45), die in december verschijnt.