Een watertoren die transformeert tot kantoorgebouw. En hoe: het duurzaamste kantoorgebouw van Nederland dateert deels uit 1897, heeft een wachtlijst in plaats van een bord ‘te huur’ en staat op loopafstand van NS-station Bussum. Een nieuwbouw van kantoren kan toch bijdragen aan een levende stad.

Die nieuwbouw staat niet op zichzelf, maar draagt bij aan de financiële haalbaarheid van herontwikkeling van de markante Watertoren Bussum. Dit pand verloor begin jaren negentig zijn oorspronkelijke functie, maar de opbouw was al in 1967 voorzien van een nieuwe ommanteling vanwege instortingsgevaar. Door de modernistische architectuur van deze toevoeging doopten cabaretiers Van Kooten en De Bie de toren om tot ‘horlogeknopje van Nederland’.

Adoptie en herontwikkeling

Michiel Haas, NIBE-directeur en Duurzaam Gebouwd-expert, besloot de markante toren een nieuw leven te gunnen en kocht het pand in 1997. Om de renovatie te bekostigen bood herontwikkeling van de toren als zelfstandig object onvoldoende basis. Onder meer de gunstige ligging nabij NS-station Bussum maakte het bijbouwen van zo’n 3.000 m² aan kantoorruimte tot een duurzame keuze. Het nieuwe bouwvolume is zo in het glooiende landschap gepositioneerd, dat de onderste bouwlaag met parkeer- en machineruimte bijna onzichtbaar is vanaf de weg. De gebruiksruimten op de verdiepingen profiteren daarentegen optimaal van uitzicht en daglicht.

De toren werd met respect voor oorspronkelijke details gerenoveerd tot representatieve vergader- en werkruimte. Dankzij de toepassing van prefab-elementen nam de bouwplaats weinig ruimte in en bleven de omringende bomen gespaard. De nieuwe opbouw van de toren werd op een belendend perceel gemonteerd en als een geheel op zijn plaats gehesen.

Windturbine op het dak en gesloten waterkringloop

De lijst van ingrepen om dit pand duurzaam te herontwikkelen en te gebruiken is lang en uitputtend. Alle processen zijn tegen het licht gehouden en waar mogelijk verduurzaamd. Dan gaat het niet alleen om het ingenieuze energiesysteem met zonnepanelen en de markante windturbine op het dak van de toren. Het gaat ook om warmte en koeling, met betonkernactivering en een warmte-koude opslagsysteem met warmetpompen, gevoed vanuit een eigen waterbron. Ook de gesloten waterkringloop met helofytenfilter op het dak van de machineruimte is een mooie duurzaamheidsmaatregel. Hierdoor wordt het toiletspoelwater volledig ter plaatse gezuiverd en hergebruikt.

Van de reeks oplaadpunten voor elektrische auto’s met bijbehorend wagenpark, tot aan de vloerbedekking, de schoonmaakmiddelen en de koffie- en theeproducten toe is er bewust ingekocht en wordt duurzame consumptie gestimuleerd. Letterlijk hoogtepunt hierin is de productie van ‘watertorenhoning’, afkomstig van de bijenvolken op het groene dak van de kantoren. De potjes doen het uitstekend als relatiegeschenk met een eigen duurzaamheidsverhaal. 

Watertoren als inspiratiebron

Een niet-aflatende ambitie van alle betrokken partijen zorgt voor continue duurzaamheid, juist ook in de gebruiksfase. De ontwikkelaar is huurder geworden, het pand als geheel is reeds vóór aanvang van de bouwwerkzaamheden verkocht aan hoofdgebruiker MTH accountants en adviseurs. Zo blijven de ontwikkelende stakeholders belang houden bij een duurzame toekomst van het pand. Dat uit zich ook in het enthousiasme waarmee MTH toelichtingen geeft over dit unieke herontwikkelingsproject. Het verhaal draagt bij aan de bewustwording van de medewerkers van het accountantskantoor en vele andere bezoekers van het gebouw. De combinatie van al deze factoren maakt de watertoren van Bussum tot inspiratiebron voor de Levende Stad.

Auteur: Elma van Beek-Vlaanderen Oldenzeel, directeur van Stichting de Levende Stad en BNSP-bestuurslid, met dank aan Stefan van den Bos