We ontmoeten Suze Gehem, winnares van de ABN AMRO Duurzame 50 - 2023, op een zonovergoten dag in het kennisinstituut KIT te Amsterdam. Hier, bij de standplaats van De Groene Grachten, blikt ze terug naar de oprichting en kijkt ze vooruit naar de toekomst. Springplanken van de afgelopen jaren komen voorbij, evenals de impact die ze de komende jaren wil maken met een team verduurzamers dat alsmaar groeit.

Jouw passie voor duurzaamheid is je met de paplepel ingegoten. Waar is dat duurzame zaadje geplant?

Dat is mijn opa, Edy Korthals Altes, die zich niet alleen sterk maakte voor vrede en veiligheid, maar ook duurzaamheid. Hij liet me nadenken over hoe we onze planeet zo groen en gezond mogelijk houden. Ik denk nog graag terug aan de zomers in Italië, bij opa en oma op bezoek, wandelend door de bossen en bergen. Daar voelde ik me onderdeel van de natuur. Als je een rolmodel hebt die je op vroege leeftijd laat nadenken over wat zingeving voor jou betekent en voorleeft hoe je een betekenisvolle bijdrage levert aan de maatschappij, dan neem je dat altijd met je mee. Daarom was het voor mij, na mijn studie Industrieel Ontwerpen aan de TU Delft een zoektocht. Want: waarmee maak ik nu de grootste impact? Mijn vader is architect, dus ook de bouwwereld was mij bekend. En toen studeerde ik af in Delft, en kwam alles bij elkaar.

Als we naar de oprichting van De Groene Grachten kijken, moeten we inmiddels al meer dan een decennium terug, naar 2012. Toen trok jij samen met Wubbo Ockels de stoute schoenen aan. Hoe ontmoette je Wubbo?

Dat was eigenlijk per toeval: ik werd door een vriendin aan hem geïntroduceerd. Wubbo zocht iemand om De Groene Grachten mee op te zetten. We hadden meteen een enorme klik en waren ervan overtuigd dat we eigenaren van monumenten konden helpen om deze – vaak energieslurpende – gebouwen naar een moderne standaard te brengen. Het vertrouwen van Wubbo in mij om hier handen en voeten aan te geven, was voor mij een echte springplank. Ik denk achteraf dat zijn vertrouwen essentieel voor mij is geweest, in die beginfase. Het vertrouwen dat ik beslissingen mocht nemen en ook fouten mocht maken. We werkten vanuit een heldere missie: want ‘Als verduurzamen in een eeuwenoud pand kan, dan kan het overal’.

Het allereerste project was het verduurzamen van een rij van zes grachtenpanden. Hoe verliep dat en hoe ging het met De Groene Grachten in de periode daarna?

Aan de Nieuwe Prinsengracht mochten we als pilot zes eeuwenoude panden van Stadsherstel Amsterdam toekomstbestendig maken. Het ging om volledige renovaties. Een vuurdoop, die ons hielp om veel kennis te verzamelen over het verduurzamingsproces en eventuele hobbels die daarmee gepaard gaan.

Die kennis was weer belangrijk om op te schalen en andere gebouweigenaren te activeren om hier ook mee aan de slag te gaan. Een van de eerste wapenfeiten was dan ook platform ‘De Groene Menukaart’, waarvan we de eerste versie in 2014 lanceerden: een menu van ruim 150 technische dingen die je kunt doen om je (historische) gebouw te verduurzamen, compleet met voorbeelden, regelgeving en financieringsmogelijkheden. Inmiddels is het platform flink gegroeid met 55 aangesloten gemeenten, een ‘Zelfscan’ tool voor eigenaren. En komend jaar worden de platforms in Spanje, Italië en Portugal uitgerold. Er zijn 15 soorten menukaarten, van boerderijen, jaren dertig woningen en theaters, tot buitenplaatsen en musea.

Hoe verliep de groei van De Groene Grachten na deze eerste mijlpalen?

We gingen van enkele, naar tientallen en nu honderden projecten per jaar, waar we duurzaam advies en uitvoerbegeleiding geven. Ik zie best een paar verschillen in onze aanpak van die eerste jaren, als ik het vergelijk met de huidige realiteit. Destijds waren we vooral bezig om eigenaren inzicht geven in hoe ze hun gebouwen toekomstbestendig konden maken. Uitleggen dat het wél kan. De absolute koplopers pakten toen door met een verduurzaming.

Maar het peloton moest nog komen. Als ik kijk naar hoe dat nu gaat, dan werken we met partijen die het liefst zo snel mogelijk aan de uitvoering beginnen, met een sterkere visie op duurzaamheid. Beleggers en grotere vastgoedeigenaren hebben de shift gemaakt van een aanpak van ‘pand voor pand’ en kiezen nu vaak voor een integrale routekaart voor de hele portefeuille. Daar werken we graag aan mee.

We zien dus een verandering in eigenaarschap en doortastendheid. Waar ik voorheen nog wel eens bedenkingen hoorde over de haalbaarheid van het verduurzamen van een monumentaal gebouw, is er nu genoeg bewijslast, stimulans en ondersteuning om een renderende renovatie voor elkaar te krijgen. We voeren dus andere gesprekken dan tien jaar geleden. En gelukkig maar.

Hoe ziet een gemiddeld verduurzamingstraject eruit en hoe is dat geëvolueerd in de jaren?

Het begint allemaal bij inzicht verkrijgen. Met De Groene Menukaart en de Zelfscan kan iedereen zelf aan de slag met het maken van een plan. Daarna wordt het maatwerk. Dan helpen wij om alle technische, financiële en juridische puzzelstukken bij elkaar te brengen, zodat de eigenaar een weloverwogen keuze kan maken. We maken scenario’s voor verduurzaming, onderzoeken of er subsidies zijn. Ook belichten we de vergunningseisen en laten we zien wat een investering doet op de korte en lange termijn. Een goede kick-off is essentieel om de ambities scherp te krijgen, de contouren en scope van het project vorm te geven en duurzame samenwerkingen op te zetten.

We richten ons op een totaalplan voor een pandeigenaar. En daarna begeleiden we de uitvoering. Dan organiseren we de werkzaamheden, helpen bij het aanvragen van vergunningen en subsidies en doen kwaliteitscontroles. Verder organiseren we bewonersavonden, workshops, lezingen en inloopspreekuren. Daarnaast werken we gebiedsaanpakken uit, voor buurten en gebouweigenaren, eventueel als collectief. In plaats van per gebouw zoeken naar mogelijkheden, stellen we nu vaak de vraag: ‘Kunnen we dit ook als ecosysteem aanpakken?’

Door te onderzoeken hoe meerdere gebouwen en eigenaren gezamenlijk kunnen optrekken in het verduurzamen. Dit kan bijvoorbeeld door een collectief energiesysteem te ontwerpen, zoals we nu voor de gemeente Amersfoort uitwerken. Dan ontdek je hoe je de beschikbare energiebronnen - zoals water, bodem, lucht en zon - op een veel slimmere manier kunt inzetten om een heel gebied te verduurzamen. Dan gaat de impact-teller ook meteen veel harder lopen.

Lees het volledige artikel in het Duurzaam Gebouwd Magazine, via deze link. Of lees het volledige artikel hieronder.