Karin Dorrepaal en Saskia Oranje van DOOR architecten stapten met hun team van 10 man sterk in een groot avontuur, met het PIT lab in Amsterdam Sloterdijk als resultaat. Onlangs kregen de founding partners een sneak preview. Een verslag van de middag.

Auteur: Frauke van Hulten, Beeld: Rob van Esch, Ruimtes in Beeld

Het PIT lab staat in de Tuin van BRET. Initiatiefnemer van deze tuin Wouter Valkenier had de droom om een duurzaam dorpje van rode zeecontainers te maken en zo de menselijke maat in Sloterdijk terug te brengen. In totaal 10 bedrijven vestigen zich in de Tuin van BRET. "De reden dat wij onderdeel willen zijn van de Tuin van BRET is met name vanwege duurzaamheid, dat iedereen hier hoog in het vaandel heeft staan", vertelt Dorrepaal. "Deze stap past bij DOOR omdat we al onze projecten benaderen vanuit een brede duurzame blik. Dat gaat verder dan materiaal, energie of natuur, het heeft ook te maken met sociale duurzaamheid. Dan moet je denken aan het versterken van relaties onderling. Door bijvoorbeeld middelen met elkaar te ruilen of door het uitwisselen van expertise."

Jeroen Verberne van Duurzaam Gebouwd-partner Alba Concepts vertelt hoe DOOR architecten met het PIT lab scoren op circulariteit: 67%. Een 6,7 is een voldoende, maar blijkt een veel hogere waardering te zijn. "Het PIT lab scoort ontzettend hoog. Een score van 100% is een utopie." Alba Concepts ontwikkelde een beoordelingsmodel dat de circulariteit van een gebouw meet: de Building Circularity Index (BCI). "De circulaire economie is in de bouw- en vastgoedsector een containerbegrip geworden en kent inmiddels vele definities. De BCI maakt het mogelijk om het circulariteitsniveau van gebouwen te bepalen. Hierin wordt onderscheid gemaakt tussen de thema's Circulariteit en Economie. Het thema Circulariteit is te vertalen in Kritische Prestatie Indicatoren (KPI's) en randvoorwaarden."

Het PIT lab scoort hoog door onder andere de toepassing van natuurlijke materialen. "Daarnaast heeft DOOR architecten bewust ingezet om zoveel mogelijk materialen te gebruiken die anders naar de sloop moesten", vervolgt Verberne. Op deze manier verleng je de functionele levensduur van materialen. Verder is er veel aandacht geweest voor de verbindingen en de type/toegankelijkheid van deze verbindingen. Door materialen zo te ontwerpen dat ze makkelijk demontabel zijn, kunnen deze in de toekomst op een hoogwaardige manier worden hergebruikt. Naast circulariteit maakt de BCI het mogelijk om duurzame randvoorwaarden mee te nemen in een ontwerp. Denk hierbij aan energie, toxiciteit, water, gezondheid en sociale verantwoordelijkheid. Kortom, DOOR mag trots zijn op deze circulaire ontwikkeling!"  

Gedurende de middag werden diverse stellingen besproken. De aanwezige partners dachten veelal hetzelfde over circulariteit. Iedereen is het erover eens dat circulariteit een omslag in het denken vergt. Het idee dat materialen nieuw moeten zijn en aan bepaalde afmetingen moeten voldoen, moet daarbij worden losgelaten. Bij de stelling 'Ik weet hoe ik circulair moet bouwen' antwoordt bijna iedereen 'Nee'. Naar voren komt dat niemand individueel de kennis in huis heeft. Daarbij is opdrachtgever tot bouwer nodig om het proces vorm te geven. Gaat circulariteit dan de complete bouwsector en businesscases omgooien? De meningen zijn daarover redelijk verdeeld. De ene helft denkt dat bedrijven die niet meegaan en hun businessmodel niet veranderen, in de toekomst geen bestaansrecht meer hebben. De andere helft is genuanceerder, circulariteit zal voor iedereen een belangrijk thema worden, maar niet voor alle partijen verandert het bedrijfsprocessen.

Na de discussieronde onder begeleiding van Noor Huitema van Copper8 volgt er een officiële opening van PIT lab: de partners planten een wilde wingerd tegen de houten gevelwand. Daarna is het tijd voor een afsluitende borrel met zicht op de wijngaard van Wijn van BRET. 

Wat vinden de founding partners van het PIT Lab? 

Corporatie Eigen Haard was de eerste partij die bij de realisatie van het PIT lab betrokken werd. "Voor een stedenbouwkundig plan waar duurzaamheid een belangrijke factor was, zochten we naar een jong architectenbureau met verfrissende ideeën", vertelt Jurgen van de Laarschot van Eigen Haard. "Dat vonden we in DOOR architecten. Ik zag in de discussie met alle partijen die op een of andere manier hebben meegewerkt aan de realisatie van PIT lab een bewustwordingsproces." Frank Meijer van Pieters Bouwtechniek vindt het interessant om co-maker te zijn bij dit project. "Duurzaamheid is nu natuurlijk een hot item, maar het gaat verder dan dat. Wij voelen ons daadwerkelijk mede-eigenaar. Niet op papier, maar in het gevoel. PIT lab is een goed voorbeeld hoe je circulair kunt bouwen, ontwerpen en samenwerken."

De rode containers waar PIT lab van gebouwd is, werden geleverd door CBOX Zeecontainers. "Onze containers zijn meerdere keren op zee gebruikt", laat Miquel Tjong-a-Hung van CBOX weten. Circulair bouwen is voor ons eigenlijk niet een thema, hoewel ons basisproduct, de zeecontainer, een circulair product is. "Het moeilijkste van circulariteit is de omslag in het denken", geeft Didier Martens van Hemubo aan. "Ik merk bij onze opdrachtgevers dat ze wel weten wat circulair bouwen is, maar ze kunnen nog niet circulair denken. Ze denken traditioneel, ze doen wat ze al jaren doen. En dat gaat goed. Ik geloof dat er uiteindelijk zo veel vraag komt naar bestaande bouwmaterialen dat er een verdienmodel in zit."

Schipper Kozijnen kreeg de vraag om kozijnen te leveren die anders afgeschreven worden. "We bekeken of de kozijnen passen in het ontwerp en of de levensduur en kwaliteit van de kozijnen nog goed was. Dat was het geval. Op dit moment bekijken we ook of we kozijnen uit een lopend project kunnen toepassen voor de kas." Betrokken als bouwer is Robuflex. " Waar we naar toe zouden moeten, is opslag", vindt Roland van de Weide. "Ik weet dat onder andere Beelen en Desko daar al mee bezig zijn." Jeroen van Nieuwland van Beelen Sloopwerken is er op zijn beurt van overtuigd dat circulair ontwerpen en bouwen de toekomst heeft. "Het is nu nog redelijk kleinschalig, maar ik geloof dat circulair bouwen uiteindelijk de norm wordt. Je ziet het nu trouwens ook al in nieuwbouw. Dat is allemaal prefab. Is het niet meer rendabel het voor een bepaalde functie te behouden, demonteer je de boel en zet je het, bijvoorbeeld in een andere vorm, op een andere plek."

Ruud van Adrichem van A3gm adviseert over circulariteit. "Wij zijn van het omdenken. Een voorbeeld: Als bij sloop 10% van de kozijnen nog goed is voor hergebruik, kijken wij juist naar die 90% die afgeschreven wordt. Wat kunnen we daar mee? Zo kwamen we samen tot een plan om de kas boven op het dak van PIT lab uit te voeren met een dubbele gevel van hergebruikte kozijnen." Duurzaam Gebouwd-partner DESKO is de buur van PIT lab. "Wij hanteren een drie keer terugkoop programma. Dat houdt in dat als een bedrijf zijn meubels wil vervangen na gebruik van bijvoorbeeld zeven jaar, wij dat terugkopen, refurbishen en weer verkopen. Daarnaast zijn wij samen met DOOR architecten bezig om ‘fit’ meubilair te ontwikkelen."

Karin Dorrepaal en Saskia Oranje van DOOR architecten: “We zijn onze founding partners ongelooflijk dankbaar dat ze samen met ons in dit avontuur zijn gestapt. Een dag als deze maakt ons optimistisch over wat er allemaal nog mogelijk is in ons werkveld op het circulaire vlak. We bevinden ons nu in een tussenfase, we zijn er van overtuigd dat het in de toekomst nauwelijks meer relevant is of iets tweede-, derde- of zoveelste hands is. Door elkaar uit te dagen, van elkaar te leren en elkaars perspectief beter te kennen, bereiken we gezamenlijk meer. We hopen dat een initiatief als PIT lab en de Tuin van BRET daarbij kan helpen.”