Vandaag is de opening van het gemeentehuis Bronckhorst in Hengelo. Een omschrijving van dit bijzondere gebouw.

Het Gemeentehuis Bronckhorst is 18 februari geopend door Hans Esmeijer van de provincie Gelderland officieel geopend. Het gebouw is ontworpen door atelier PRO met een total engineringsopdracht, alle adviseurs vielen onder de verantwoordelijkheid van de architect.

Het gebouw is aanbesteed op basis van het Definitief Ontwerp met een hoeveelhedenstaat en daarna heeft PRO het plan samen met de aannemer uitgewerkt tot een contract met een vaste prijsgarantie. Deze methode past atelier PRO, waar het mogelijk is, toe bij al haar werken. Er ontstaat een veel meer volwassen verhouding met de aannemer. Het werkt ook echt, het plan is in recordtijd ontworpen en aanbesteed. Ontwerpopdracht mei 2007, aanbesteed april 2008, startbouw augustus 2008, oplevering 18 december 2009. Ruim 7000 m², inclusief landschap en interieur, vaste en losse inrichting.

Passief bouwen
Het stadhuis gebruikt slechts 36 procent van de maximaal toelaatbare energie voor kantoorgebouwen volgens het Bouwbesluit van 2008; de term die daar bij hoort is een EPQ 0,36. De wettelijke eisen zijn sindsdien met circa 25% aangescherpt, maar dan nog ligt de EPQ op 0,49. MoBius consult, HE adviseurs, Cauberg Huygen en atelier Pro hebben met de principes van Passief Bouwen het energiegebruik extreem ver teruggedrongen.

De aanpak is eenvoudig, extreem goed isoleren in combinatie met een uiterst strenge aandacht voor de kierdichting en niet meer ventileren dan nodig. De beperking van de ventilatie staat daarbij niet op gespannen voet met het binnen klimaat doordat de ventilatie CO₂ -gestuurd is. Een gezond binnenklimaat is daarmee gegarandeerd.

Luiken
De luiken van 90 cm bij 2.20 m, gemaakt van vezel versterkt composiet met in de kern isolatieschuim, worden automatisch gesloten als er niemand in de ruimte is. De luiken zijn niet alleen onderdeel van de duurzame architectuur, ze zijn ook een kunstwerk. Door Jaap Drupsteen zijn landschapsfoto’s en overdrukken uit archiefstukken op de luiken gelaserd.

Met behulp van luiken wordt warmteverlies via het glasoppervlak tegengaan. Maar andersom houden de luiken in de zomer zoninstraling en dus opwarming tegen als ze gesloten zijn. De luiken staan dwars op de gevel open en zorgen ervoor dat directe zoninstraling verminderd wordt. De luiken worden op basis van aanwezigheidsdetectie aangedreven via een motor, die in de gevelspouw is weggewerkt. Het rubberen profiel van het luik sluit tegen het zetwerk met een koudebrug -onderbreking. In de berekeningen voor het warmteverlies is er niet van uitgegaan dat de luiken luchtdicht afsluiten. In de praktijk lijkt dit wel het geval te zijn zodat de prestaties nog meer kunnen verbeteren.

Binnenklimaat
Zodra iemand binnenkomt gaan de luiken open, de verlichting, voorzien van daglichtsturing, gaat aan en de ventilatie wordt geactiveerd. Per vertrek wordt de concentratie CO2 gemeten. Via volumeregelaars wordt bij toenemende concentratie CO2 meer ventilatielucht toegevoerd. Op die manier wordt de ventilatie daadwerkelijk aangepast aan de behoefte. Daarbij gaat de ventilatie binnen bedrijfstijd nooit verder terug dan tot 30% om te voorkomen dat er muffe ruimtes ontstaan.

Er is drielaags isolatieglas toegepast en in de spouw van de dichte gevel bevindt zich een zestien centimeter dik pakket pir. De gevel en het dak hebben door de isolatiediktes een zeer hoge Rc-waarde van 6,5 m2K/W.

WKO
Er wordt gebruik gemaakt van ondergrondse opslag van warmte en koude. In de winter wordt met een warmtepomp het water uit de warme bron opgewarmd en naar de verwarmingsbatterij in de luchtbehandelingkast gebracht. De ruimteverwarming wordt verzorgd door vloerverwarming aangevuld met naverwarmers in de toevoerlucht. Voor koeling wordt water uit de koude bron betrokken. De ruimtekoeling vindt plaats door vloerkoeling aangevuld met gekoelde toevoerlucht.
beperking van het elektriciteitsgebruik

In het atrium is overdag heel weinig verlichting nodig omdat er veel daglicht binnen valt. De hoge ramen in de kantoren zorgen er voor, dat er veel daglicht diep in de kantoren valt. De verlichting is daglichtafhankelijk en wordt geschakeld met bewegingsmelders. De verlichting zelf is zeer energiezuinig. Op het dak staan 400 m² pv-panelen.

Ventilatoren en pompen zijn voorzien van toerenregeling, de luchtbehandelinginstallatie is uitgevoerd met een hoogrendement aan warmteterugwinning.

Maatregelen
- Het gebouw is ontworpen volgens de principes van het ‘passieve bouwen’. Het gebouw is daarom optimaal geïsoleerd. Er is 160mm gevelisolatie toegepast en het glas is drielaags en met Argongas gevuld.

- Zoninstraling wordt vermeden door computrergestuurde luiken voor de ramen. Deze luiken zijn ook gekoppeld aan de aanwezigheidsdetectie in de kantoorruimten, als niemand in de kamer aanwezig is zijn de luiken dicht en verhogen zo de isolatiewaarde.

- Door middel van warmte- en koudeopslag (wko systeem) in de bodem, gebruikt het gebouw in de winter de warmte en in de zomer de koelte van de aarde.

- Om een gezond binnenklimaat te garanderen is de mechanische ventilatie co2 gestuurd en zijn de ramen gewoon te openen.

- De verlichting in het gebouw is energiezuinig en is voorzien van aanwezigheidsdetectie en daglicht gestuurde schakelingen in alle ruimten.

- 500 m² photovoltaische cellen zijn op het dak geplaatst. Zo levert dit stralende gebouw bij stralend weer energie!

Greencalc A+ label
Het ontwerp is tijdens de ontwerpfase getoetst met Greencalc. Op basis van de uitkomsten zijn materiaal en ontwerpkeuzes aangepast om een optimaal resultaat te bereiken.
samenvatting:
- EPQ- waarde = 0,36
- RC-waarde: 6,5 m2K/W
- Greencalc: A+ label score 235

Bouwkundig
- 160 mm isolatie
- 3-laags glas
- koudebrug onderbroken kozijnen
- koudebruggen vermijden
- geïsoleerde luiken

Installatietechnisch
- geen gasaansluiting
- WKO bodemopslag met warmtepomp
- warmteterugwinning op ventilatielucht
- toerenregeling op pompen en ventilatoren
- aanwezigheidsschakeling op CO₂-gestuurde ventilatie
- daglichtgestuurde verlichting met aanwezigheidsschakeling
- 400 m² pv-panelen
- opvang regenwaterafvoer bij wadi's

Op de luiken zijn laserprints gegraveerd van kunstenaar Jaap Drupsteen. Gesloten laten deze een collage zien van landschappen in Bronckhorst. De binnenzijde is voorzien van een verzameling bijzondere teksten en documenten uit het gemeentearchief. Enkele andere werken van Jaap Drupsteen zijn terug te vinden in vergaderruimtes en spreekkamers.

De eerste foto is van Joeri van Beek, de overige foto's zijn van Arjen Schmitz.