Ze maakte indruk met haar presentatie tijdens de workshop ‘De Toekomst heet Hout’ op het Duurzaam Gebouwd Congres in Assen. Eerder deed ze ferme uitspraken in de media over de noodzaak van het gebruik van natuurlijke materialen. Alle reden om door te praten met Elisabeth ter Borg, directeur van woningcorporatie Fien Wonen uit Hardinxveld-Giessendam.

Waar komt die uitgesproken duurzaamheidsfocus van Fien Wonen vandaan? 

"Tegenwoordig merken we aan alle kanten dat het klimaat aan het veranderen is. Het wordt warmer en de extreme weerssituaties komen steeds vaker voor. Grondwater komt steeds dieper te zitten, regentijden blijven uit en woestijnen rukken op. Ik denk dat wij allemaal – ik zelf dus ook – verantwoordelijk zijn voor de manier waarop wij leven en de impact die we bedoeld en onbedoeld maken. Die verantwoordelijkheid neem ik, ook in mijn werk. Het is die verantwoordelijkheid voor de externe  effecten van ons doen en laten, die we als bedrijf omarmd hebben. Dat betekent keuzes moeten maken maar vooral: gewoon doen. Wij willen de klimaatdoelstellingen van 2050 in 2035 realiseren, we gaan CO₂ vastleggen in onze gebouwen en bij nieuwbouw en herstructurering kijken we ook met een klimaat-adaptieve bril. Wij doen dit overigens zonder dat de beschikbaarheid en de betaalbaarheid in het geding komt!

Hoe zien we die ambitie terug in de praktijk?

Een flink aantal projecten linken direct aan een of meer van de genoemde ambities. Na-isolatie van woningen, PV-panelen op 1800 woningen, slimme daken, het klimaat-adaptief inrichten van de gebouwde omgeving en het experimenteren met alternatieve warmtesystemen in verschillende woningtypologieën. Daarnaast zijn we druk met het veranderen van onze nieuwbouwproductie. Belangrijk daarbij is het vastleggen van CO₂ in onze gebouwen.

Hoe reageren de bewoners op de duurzame stappen?

Er is veel waardering bij onze huurdersorganisaties. Biobased bouwen – het bouwen met natuurlijke materialen zoals hout, vlas of stro – past bij de inzet om je verantwoordelijkheid te nemen. Huurders zijn zich er erg van bewust dat verduurzaming ook scheelt in de portemonnee. Kortom een absolute win-win situatie.

Waarom bent u zo overtuigd van de inzet van biobased materialen?

Wij putten met elkaar de aarde uit. Op 29 juli 2019 was Earth Overshoot Day. Dat is de dag dat we alle natuurlijke bronnen die de aarde in een jaar kan produceren gebruikt hebben. Voor Nederland ligt die dag in 2020 op 3 mei! Kortom, na 3 mei plegen we roofbouw op de aarde. Door onze economie en ons leven niet lineair maar biobased en circulair in te richten gaan de grondstoffen na het eerste gebruik niet verloren. Zij kunnen telkens opnieuw en anders gebruikt worden.

Door gebruik te maken van natuurlijke grondstoffen slaan we bovendien CO₂ op in onze gebouwen. Het gaat om ongeveer 25 tot 40 ton CO₂ per sociale huurwoning. Dit terwijl de productie van beton juist leidt tot 12,5 ton CO₂-uitstoot! Daarnaast, door te bouwen met natuurlijke materialen kan er een nieuwe economie ontstaan rond duurzame bosbouw. Hout en natuurlijke materialen hebben als voordeel dat ze het binnenklimaat van woningen reguleren. Dat heeft een enorm positief effect op het wooncomfort. En dan heb ik het nog niet over de korte productietijd van veel houtconcepten. Dat is bijzonder efficiënt en scheelt veel overlast in de wijk. Houtbouw in zichzelf heeft tenslotte een hoge mate van flexibiliteit. Een deur is bijvoorbeeld heel eenvoudig op een andere plaats te zagen. Wij hebben onze huurders aan top staan. Houtbouw kan ons helpen om meer maatwerk in de plattegronden te krijgen.

Ziet u ook uitdagingen bij het toepassen van natuurlijke materialen?

Sommige materialen vragen echt om een andere wooncultuur. We zijn allemaal gewend om een schilderijtje op te hangen, wanden te schilderen of een zonnescherm op te hangen. Een biobased gevel is hier niet altijd geschikt voor. Dat moeten we met elkaar tackelen. Voor ons is dit geen klein vraagstuk omdat verkeerd gebruik de integriteit van de woning kan aantasten. Daarnaast geldt ook voor ons als bedrijf dat we in ons netwerk geen aannemers en ontwikkelaars hebben die ervaring hebben met biobased bouwen. Die kennis en ervaring moeten we samen of met anderen ontwikkelen. 

Wanneer gebruiken we alleen nog maar natuurlijke materialen in de bouw?

Biobased als norm verheffen vraagt een omslag in het denken en een omslag in het netwerk. Ik merk dat veel corporaties aan het experimenteren zijn met hout. Geweldig goed nieuws! Want alleen door te laten zien dat het kan, ontstaat gezamenlijke kennis en ervaring, en kan biobased uiteindelijk de norm worden. Maar dat heeft tijd nodig.

‘Biobased cruciaal in overgang naar circulaire economie’

Aldus de conclusie van de recente NIBE-studie ‘Potentie van biobased materialen in de bouw’, uitgevoerd in opdracht van RVO Nederland. Mantijn van Leeuwen, directeur van NIBE, “Om in onze behoefte naar woningen en andere gebouwen te voorzien zal nog lange tijd een grote hoeveelheid bouwmateriaal nodig zijn. Daarbij kunnen we niet blijven inzetten op primaire bouwgrondstoffen, die risico op uitputting hebben. Ook leidt het productieproces van veelgebruikte bouwmaterialen als staal en cement tot ongewenste milieuschade. Biobased materialen en dan in het bijzonder hout, mits duurzaam geproduceerd, kennen deze nadelen vaak niet of veel minder.”

Tekst: Mark Kemna, Beeld: SHeFotografie