De enige overgebleven gevangenistoren van de voormalige Bijlmerbajes ontwikkelt zich de komende jaren tot het duurzame hart van het nieuwe Bajeskwartier in Amsterdam. Het ‘Groene Toren Living Lab’ heeft de ambitie om naast een verticaal stadspark ook een innovatieproeftuin te zijn. Bajes Kwartier Ontwikkeling C.V. – een consortium van gebiedsontwikkelaar AM, AT Capital en Cairn – en Amsterdam Institute for Advanced Metropolitan Solutions (AMS Institute) hebben hier de handen voor ineen geslagen. 

Beeld boven: Designcluster buitenzijde Bajeskwartier met groene toren zichtbaar.

Bouwkeet voor innovatie

“Het doel van de samenwerking is het testen en toepassen van nieuwe innovaties op het gebied van duurzame gebiedsontwikkeling in de nieuw te ontwikkelen groene, gezonde stadswijk Bajeskwartier. Hierbij valt onder andere te denken aan verticale stadslandbouw”, aldus Harko Kloeze, projectdirecteur Bajes Kwartier Ontwikkeling C.V. “In zekere zin kan het Groene Toren Living Lab worden gezien als een bouwkeet voor duurzame gebiedsinnovaties. Net als de metafoor van de keet, kunnen proeftuinen als deze worden ‘verplaatst’ en vervolgens bij andere grootschalige gebiedsontwikkelingen hun waarde bewijzen.”

Innovatie vereist experimenteren

Experimenten in het Groene Toren Living Lab richten zich op het verduurzamen en leefbaarder maken van de stad en gebouwde omgeving. AMS Institute geeft samen met haar onderzoekers van Wageningen University & Research (WUR) en de Technische Universiteit Delft (TU Delft) invulling aan de experimenten op het gebied van water, energie, voedsel, afval, gezondheid, mobiliteit en circulariteit. WUR is nauw betrokken geweest bij de visie- en ontwikkelfase van de Groene Toren.

Het Living Lab laat zien hoe innovatie vanaf de start van grootschalige ontwikkelprojecten een integraal onderdeel kan zijn. “In het Groene Toren Living Lab testen we duurzame innovaties op basis van ‘learning by doing’. Veelbelovende innovaties kunnen daarna opgeschaald worden tot oplossingen die we in kunnen zetten voor duurzame stadsvernieuwing”, vertelt Stephan van Dijk, Director of Innovation bij AMS Institute. “Zo kan het Living Lab bijdragen aan de duurzaamheidsambities van Bajeskwartier, maar nadrukkelijk óók als voorbeeld dienen voor duurzame ontwikkeling van andere gebieden in de stad Amsterdam.”

Innovatie en duurzaamheid als bezoekerservaring

Bezoekers en toekomstige bewoners kunnen in het Living Lab kennis maken met de innovaties en leren over oplossingen die in Bajeskwartier geïmplementeerd kunnen worden om de wijk duurzaam en circulair te maken. Voor de toekomstige innovaties wordt zowel gekeken naar de ecologische als de materiële kringloop om zo een gezonde leefomgeving te creëren. Hieronder valt bijvoorbeeld het opwekken van energie uit organische afvalstromen van het gebied, zoals voedselresten en tuinafval. Of het hergebruiken en terugwinnen van grondstoffen uit bijvoorbeeld afvalwater en urine.

Wat gaan we zien en ervaren van de Groene Toren?

Een eerste stap is het testen van een toepassing die de huidige grijze gevel van de toren kan vergroenen. Hiervoor worden delen van buitengevels in het gebied gestuukt met een betonlaag die de groei van mos mogelijk maakt. Dit is ontwikkeld door Respyre, een start-up vanuit TU Delft. Hierbij wordt eerst de kwaliteit van het ‘mosbeton’ onderzocht en hoe het mos zich op het beton ontwikkelt. Daarna wordt er getest hoe het mos op dergelijke constructies bijdraagt aan de leefomgeving voor bewoners: heeft het bijvoorbeeld een positief effect op de hittestress in gebouwen en helpt het bij het vasthouden van regenwater? Er wordt gekeken of het mosbeton uiteindelijk kan worden toegepast op de gehele toren, om zo de naam de ‘Groene Toren’ te eren.

Je kunt op de hoogte blijven van alle experimenten en ontwikkelingen via ams-institute.org/groenetorenlivinglab en bajeskwartier.com.