Sinds afgelopen najaar is Cirkelstad Deventer actief in een gemeente die al heel wat duurzame stappen zette. Zo is wethouder Thomas Walder sinds kort vaandeldrager van de circulariteit in Deventer. Voor bedrijven die zich willen vestigen op het A1 Bedrijvenpark zijn de eisen hoog. “Duurzaamheid is niet alleen liefdadigheid, maar loont ook.”

Thomas Walder (onder meer wethouder economie) vertelt trots dat al vijftien jaar geleden besloten werd om het lokale A1 Bedrijvenpark aardgasloos te maken (zie onderaan het artikel). Bovendien is het stadhuis één van de meest duurzame overheidsgebouwen in Nederland en won het de publieksprijs BNA Beste Gebouw van het Jaar 2017. Sinds een klein jaar wordt in Deventer bekeken hoe bij de komende uitbreiding van het A1 Bedrijvenpark ook de circulariteit kan worden ingebed.

Samen met Walder (foto rechts) probeert het pas opgerichte Cirkelstad Deventer diverse circulaire projecten vorm te geven door partijen aan elkaar te verbinden. “De duurzaamheidsthema’s hebben onze interesse sinds wij zelf het stadhuis bouwden”, begint Walder zijn bevlogen betoog. “De aandacht die we daarbij aan duurzaamheid schonken, resulteerde in het certificaat BREEAM-Excellent. We lieten zien dat een duur, nieuw gebouw door een lagere energierekening in de exploitatie goedkoper kan uitpakken dan drie oude gebouwen samen. Dat deed ook veel met het besef van onze eigen mensen. Duurzaamheid is niet alleen liefdadigheid, maar loont ook.”

Naar onze hand zetten

“Circulariteit is een lastiger begrip, dat zich niet gemakkelijk laat definiëren. Wij zijn nog zoekende, omdat we als overheid de neiging hebben om te streven naar vastigheid, controleerbaarheid en verifieerbaarheid. Er bestaan echter niet veel instrumenten om dat naar onze hand te zetten. Er is nu eenmaal wet- en regelgeving nodig, zoals het Bouwbesluit, en die kunnen wij niet afwingen. We proberen nu de circulariteit te verkennen en waar het kan, doen we iets met de randvoorwaarden. Zo stellen we wel eisen aan nieuwbouwprojecten. Het is echter lastig als we bouwprojecten in de markt zetten en aannemers vragen voor circulair bouwen de hoofdprijs.”

Grond circulair uitgeven

“In fase twee van de exploitatie van ons A1 Bedrijvenpark willen we de lat opnieuw hoog leggen. In hoeverre kunnen wij circulariteit verheffen tot de nieuwe standaard? Onze eisen moeten haalbaar zijn, maar we willen bedrijven ook stimuleren om meer te doen dan ze misschien van plan waren.”

“Circulair bouwen kan momenteel veel verschillende soorten circulariteit opleveren. Alléén hergebruikt beton vind ik onvoldoende. Moeten alle nieuwe materialen hergebruikt kunnen worden? Of moet een gebouw louter bestaan uit gerecyclede materialen? Gaat het alleen over circulaire gebouwen of gaan we zelf de grond circulair uitgeven, in erfpacht? Als je een perceel dan na dertig, veertig jaar niet meer gebruikt, verwachten wij een grasveld terug met een paar schaapjes erop. Daarna kijken we vanuit de ruimtelijke ordening wel wat dan de wens is. Dat scheelt het risico van verval en verpaupering van het terrein.”

Inspireren

“Bedrijven vinden dit spannend. Sommigen haken af, anderen voelen zich juist aangesproken tot die sterke, duurzame uitstraling van het terrein en willen erbij horen. Er zijn ook bedrijven die nog niet zover waren, maar zich laten meeslepen door onze standaard of verhalen van toekomstige buren. Zo moesten de koks van Hotel Van der Valk voortaan zonder gas gaan koken, wat ook weer anderen in hun keten heeft geïnspireerd. Dat vind ik het leukste: het overtuigen van de grote meerderheid die er nog niet actief mee bezig is. Dat je als bedrijf ontdekt dat duurzaamheid en kosteneffectiviteit lagere exploitatielasten oplevert en daarmee andere nieuwkomers op het A1 Bedrijvenpark overtuigt.”

“Er zijn nu al twee goede voorbeelden van circulaire bedrijfsgebouwen aanwezig. Nexteria, een spin-off van de VDR Bouwgroep bouwde een experimentele circulaire bedrijfshal met onder meer cementloos beton en veel andere typen materialen. Ik ben er trots op dat we hen in Deventer hebben. Het nieuwe circulaire bedrijfsgebouw van DAVO wordt zeer binnenkort opgeleverd. Zij betalen statiegeld voor het gebouw en krijgen dat terug als ze het pand weer inleveren en het gedemonteerd kan worden. Verder heeft ook de kringloopwinkel Het Goed vergevorderde plannen om de nieuwbouw in Deventer circulair uit te voeren.”

Koplopers

“Wij realiseren nu een bedrijventerrein, waarvan we over twintig jaar geen spijt willen hebben. Bedrijven die toekomstgericht zijn, die kijken naar verantwoordelijkheden over tien of twintig jaar en durven te investeren, zijn precies de bedrijven die wij willen hebben. Van ondernemingen die in de oude economie blijven hangen, vragen wij ons echter af of zij in de toekomst wel voldoende bijdragen aan Deventer.”

“Van de bedrijven binnen Cirkelstad Deventer, de bouwers en de visionaire partijen”, vervolgt Walder, “wil ik graag weten wat de volgende stap moet worden. Niets is dodelijker dan dat we allemaal dezelfde ambitie hebben, maar we moeten wel voorkomen dat onze criteria en normen strijdig zijn met het einddoel en niet aansluiten op de manier waarop de bouw werkt. Het is belangrijk om te laten zien dat koplopers die nu hun nek uitsteken daar ook voordeel van hebben. Als nieuwe bedrijven dan vragen ‘Hoe dan circulair?’, kan ik ze zo een rijtje bedrijven geven die aan de basis hebben gestaan van deze eisen. Bel ze op!”

Cirkelstad Deventer wordt 'bestuurd' door Eric Kouters (foto boven) en Carmen Oude Wesselink (foto rechts).

A1 Bedrijvenpark: zonnepanelen verplicht

Thomas Walder: “Met dit aardgasloos bedrijventerrein zijn we sinds vijftien jaar koploper. Dat was toen nog zeer vernieuwend en leidde tot veel verzet bij klanten. Vanuit onze visie hebben we er toch aan vastgehouden en inmiddels wordt het gemeengoed. We proberen nu op meerdere gebieden de kar te trekken. Bijvoorbeeld met klimaatadaptatie, energiebesparing en natuurinclusief bouwen. Dat laatste punt is opgenomen als eis bij nieuwbouw.

Het A1 Bedrijvenpark is een heel groen terrein met waterberging, groenbuffers, natuurstroken en grenzend aan een bosgebied. Dus kiezen we ook voor een groene, duurzame inrichting met een enorm hoog percentage grond dat niet bebouwd of geasfalteerd wordt. In het bestemmingsplan is ook de verplichting opgenomen om bij nieuwbouw zonnepanelen aan te brengen. Het dak moet daar in ieder geval sterk genoeg voor zijn. Wij vinden de bouw van grote bedrijfspanden zonder zonnepanelen op het dak niet uit te leggen, als we tegelijkertijd meewerken aan zonneparken op landbouwgrond.”

Woningbouw in Deventer

“Wij willen circulair bouwen en verbouwen stimuleren”, aldus Walder. “Als we samenwerken met corporaties of bouwbedrijven, kiezen we voor partners die circulair bouwen. Onze preferred suppliers werken dus circulair. In de nieuwe woonwijk Zandweert zijn we ook bezig de circulariteit te stimuleren. We leggen toekomstige kopers geen verplichtingen op, maar enthousiasmeren hen wel met duurzame concepten, zoals aardgasloos, Nul op de meter, natuurinclusief bouwen en circulair bouwen.

Er komt bovendien restwarmte beschikbaar van de rioolwaterzuivering. Met onder meer een inspiratiedocument proberen we hier architecten te verleiden om inspirerende, duurzame, ecologische en circulaire ontwerpen te maken. Er zijn verder in Deventer al dertien extreem duurzame woningen gebouwd met materialen die later hergebruikt kunnen worden.”

Tekst: Ysbrand Visser

Dit artikel verscheen eerder in Duurzaam Gebouwd #49. Je leest hier de volledige editie, met daarin ook aandacht voor Cirkelstad (Rutger Büch).