Als gesproken wordt over duurzame energiesystemen en systemen om van gas af te komen, komt al snel de discussie op het onderwerp centrale of decentrale energieoplossingen en in het verlengde daarvan de discussie over individuele warmtepompen versus collectieve stadsverwarming. Voor nieuwbouw lijkt er consensus; voor grondgebonden woningen individuele warmtepompen, voor grootschalige gestapelde woningbouw collectieve (stads)verwarming met daartussen het dal van verwarring. Voor de bestaande bouw ligt het complexer.

Ikzelf ben zeer terughoudend over de (monsterlijke) hybrides van warmtepomp/gasketels, omdat dit betekent dat we onnodig vast blijven houden aan gas en daarmee aan de macht van de fossiele industrie. Dat is vanuit CO₂-uitstoot niet wenselijk, maar wat in mijn ogen absoluut onderbelicht blijft, is het veiligheidsaspect van aardgas met meer dan 100 gewonden en 5 doden per jaar¹⁾. Ik vrees dat dat met veroudering van de infrastructuur toe zal nemen.

De uiteindelijke route voor de gebouwde omgeving is in 99% van de gevallen daarom all-electric of het warmtenet. Geen groengas, pellets of waterstof. Daarover in een andere blog meer. Vanuit gebruikers is er een absolute voorkeur voor de all-electric, men voelt zich dan verbonden met het maatschappelijke duurzaamheidsvraagstuk maar niet gebonden aan een systeem. Ik ben er ook van overtuigd dat all-electric in de meeste gevallen de juiste oplossing is. Er is in mijn ogen echter nog sprake van een te beperkt goed en betaalbaar (warmtepomp)product in de markt voor de bestaande bouw. Oftewel er ligt nog een enorme ontwikkelopgave voor fabrikanten en leveranciers om met een beter product te komen.

Warmtenet voor gestapelde bouw

Een duurzaam warmtenet zou ook een forse bijdrage kunnen leveren om met name de gestapelde bouw van het gas af te krijgen. De aanpassing is relatief eenvoudig en het zorgt voor weinig gedoe voor de consument door de beperkte aanpassing in de woning. Je zou kunnen zeggen, stadsverwarming heeft ijzersterke voordelen. We zijn echter op verschillende plekken betrokken bij projecten met stadsverwarming en daar is bij (potentiele) gebruikers een enorme weerstand tegen de stadsverwarming. Dat gaat zelfs zo ver dat enkele woningcorporaties van bestaande flats van hun bestaande warmtenetaansluiting afwillen vanwege de klachten van hun huurders. De argumenten zijn: duur, arrogant en monopolistisch gedrag en gebondenheid. Ik vraag me daarbij af of ‘duur’ en ‘gebondenheid’ wel twee aparte argumenten zijn.

Als de prijs alleszins acceptabel is en er geen betere alternatieven zijn zal die gebondenheid niet zo spelen. Andersom, men gaat pas echt rationeel kijken naar de prijs en vergelijken met andere alternatieven zodra men niet meer gebonden is aan een warmteleverancier. Een conclusie zou dan wel eens kunnen zijn dat, alles overziende, het minder duur is dan men dacht. Stadsverwarmingsleveranciers willen leveringscontracten afsluiten van minimaal 25 jaar of meer met een beroep op zekerheid ten aanzien van de rentabiliteit en hoge voorinvesteringen in de infrastructuur. Goed beschouwd lopen ze achter en zijn ze nog erg star. Vastgoed en huurwoningen kunnen tegenwoordig voor een periode van een jaar of minder worden gehuurd, terwijl de investeringen daarin over een zelfde termijn worden afgeschreven als stadsverwarmingsnetten.

Binden in plaats van gevangen houden

Oftewel het kan wel en het wordt, gezien de noodzaak om weerstanden voor duurzame alternatieven te overwinnen, ook hoog tijd dat stadsverwarmingsmarkt in beweging komt en daarmee indirect ook het signaal afgeeft in haar eigen product te geloven. Dat betekent concreet opzegtermijnen terugbrengen naar minder dan een jaar en ook daadwerkelijk de vrijheid bieden om afscheid te nemen. Open warmtenetten met meerdere aanbieders en een netbeheerder kunnen hierin ook een rol spelen. Het zou enorm schelen in de publieke weerstand tegen stadverwarming en daarmee tegen één van de oplossingen om van het gas af te gaan. En tot slot, het dwingt ze om de klanten aan zich te binden in plaats van gevangen te houden. Uiteindelijk komt het neer op leven in verbondenheid en niet gebondenheid.

In de aanloop naar het Duurzaam Gebouwd Congres publiceert Duurzaam Gebouwd expertblogs als onderdeel van een 10-punten Expertplan, dat op het congres wordt gepresenteerd. Bekijk de website van het Duurzaam Gebouwd Congres en koop direct kaarten. 

Bron: Registratie van gasinstallatieongevallen achter de meter, jaaroverzicht 2015, KIWA