De aandacht voor het onderwerp circulaire economie begint te groeien. Met dank aan de pioniers en koplopers, zoals Patrick Schreven, ecologisch bouwer sinds 2013. Volgens hem moet er echter nog wel het een en ander veranderen. “Er heerst echt heel veel onkunde en dat gebrek aan kennis vertraagt de versnelling die heel hard noodzakelijk is.”

Het recente regeerakkoord bevat veel mooie woorden en doelstellingen over de circulaire economie. Voldoende dwingende maatregelen van de overheid zijn er echter nog niet, zo concludeerde de Volkskrant (1-2-2022) op basis van het jaarbericht van het Planbureau voor de Leefomgeving. Om te begrijpen hoe je wel circulair kunt doen, spreken we met Patrick Schreven, oprichter en directeur van ECO+BOUW.

Schreven (foto rechts) deed veel ervaring op in de traditionele woningbouw en utiliteit en ontwikkelde in een timmerfabriek een passie voor hout. Hij werkte daar als tekenaar en calculator en was daarna werkvoorbereider, projectleider en bedrijfsleider bij enkele traditionele bouwbedrijven. Geruime tijd sluimerde de ambitie om met een eigen bedrijf houten huizen te gaan bouwen. In 2013 volgde Schreven zijn hart en nam tegen de stroom in de handschoen op.

Beschermende kleding

Schreven verwonderde zich in die periode over een ander aspect in de bouw. “Ik zag veel afval langskomen en mensen die zich moesten uitdossen met beschermende kleding. Als je dat moet aantrekken om isolatiematerialen te kunnen verwerken, moet je je afvragen wat het met jou doet en met de mensen die daar wonen. Vandaar dat bij mij het besef groeide dat het anders moet. En het kán ook anders.”

“Je moet het dan wel gaan doen, maar hoe start je zoiets. Dat is best wel lastig. In 2013 begon ik met ecologisch bouwen en dat was toen nog relatief onbekend. De vraag was of je je 100% kunt richten op deze materie en tegelijkertijd je broek kunt ophouden? Dat was echt een experiment. Bouwen met hout was op dat moment, los van houtskeletbouw, nog een vies woord. Ik werd nog net niet uitgelachen. En soms was het echt wel zweten. Komt het volgende project wel?”

“Ik begon samen te werken met een ecologisch architect. Die leerde van mij hoe de traditionele bouw dacht en ik leerde van hem welke materialen er allemaal waren. Het waren allemaal onbekende materialen en de informatie lag niet voor het oprapen. Hoe verwerk je die het beste? Hoe bewerk je ze? Waar moet je ze kopen? Waarom is het niet altijd voorradig? Natuurlijk liep ik weleens tegen problemen op en daar bedenk je dan oplossingen voor. Zo leer je door het te doen en stapelt de kennis zich in je organisatie op. De meesten beginnen nu waar wij negen jaar geleden stonden.”

Natuurlijke kringlopen

“Zo zagen wij dat het thema biobased kwam opzetten. Als je denkt vanuit natuurlijke kringlopen en je herplant wat je oogst, creëer je een onbeperkte hoeveelheid grondstoffen. Aanvankelijk landde dat alles nog niet, omdat bouwers de materialen niet kenden. Daarna kwam ineens circulair bouwen om de hoek kijken. Veel traditionele bouwers deden al aan een vorm van recycling en vonden zichzelf daarom ook circulair. Dan moet je uitleggen dat recyclen niet hetzelfde is als circulair. Wat wij deden, het denken in natuurlijke en technologische kringlopen met aandacht voor gezondheid en de planeet, bleek al helemaal biobased en circulair.”

Ecologische nieuwbouw van ECO+BOUW in Zutphen.

“Naast die thema’s zijn wij één van de eersten die communiceerden over de opslag van CO₂ in hout. Dat werd in 2013 nog voor kennisgeving aangenomen en kreeg weinig aandacht. Langzamerhand is dat gaan groeien. Inmiddels zijn we negen jaar verder en hebben we vastgehouden aan de koers die we vanaf dag één hebben ingezet. Bijzonder is dat we nog nooit concessies hoefden te doen.”

Parijs 2015

“In die negen jaar zijn er twee momenten geweest die zorgden voor een grote verandering. Eerst was dat in 2015 de Klimaattop in Parijs, waar ik ook heb gesproken. Ik moest mezelf wel even in de arm knijpen. Dat ik daar als Patrick Schreven uit Nijmegen tussen de wereldleiders zat. De volgende grote verandering volgde op de tv-uitzending van Tegenlicht over houtbouw. Langzamerhand begrepen de mensen beter wat wij deden en op dit moment zien wij dat het circulair en ecologisch bouwen explodeert. Houtbouw is nu in één keer omarmd.”

Het veelvuldig bekroonde Ecodorp in Boekel.

“Bouwen met hout is lichtgewicht bouwen. Bijna alles kun je dan elektrisch uitvoeren, dus is het ook een oplossing voor een te hoge stikstofuitstoot. Dat alles heb ik in 2018 aan verschillende partijen voorgehouden. Was het geen goed idee om boeren bouwmaterialen te laten verbouwen of reststromen te gebruiken als bouwmaterialen? Daar werd aanvankelijk niets mee gedaan, maar inmiddels is het bij diverse partijen beleid aan het worden.”

Onbekend

“Ik heb inmiddels geleerd om vooral geen genoegen te nemen met de eerste oplossing die aangedragen wordt. In de traditionele bouw is men geneigd een leverancier te bellen en die zegt welk bouwmateriaal je moet nemen. Je moet niet met het eerste de beste product genoegen nemen, want er is heel veel meer op de markt. Het is alleen onbekend. Je moet er zelf naar op zoek gaan, maar veel partijen vinden dat te veel werk. Ze krijgen het liefst een oplossing op een presenteerblaadje aangereikt. Zodra ze zich er echt in moeten gaan verdiepen, haken ze af.”

Modulair bouwsysteem mHome.

“Verder zijn de marges op dit soort materialen klein, zodat men er in de keten niet heel veel aan kan verdienen. Onbekend maakt onbemind, maar door die onbekendheid maakt men zich onterecht zorgen over garanties, keurmerken en levensduur. Men bestelt dan liever traditioneel bouwmateriaal, want dat is bekend en ze kunnen er meer geld aan verdienen.”

Onkunde

“Er heerst echt veel onkunde en dat gebrek aan kennis vertraagt de versnelling die heel hard noodzakelijk is. Sommigen zijn onbewust onbekwaam en dat is best gevaarlijk. Dat zijn partijen die blindelings op deze materie duiken, zich niet inlezen en geen idee hebben wat ze aan het doen zijn. Zelf hebben we door deze onkunde al een paar keer een huis moeten afbreken.”

“De mensen die bewust onbekwaam zijn, weten in ieder geval dat ze nog wat te leren hebben. Maar onbekendheid met de materialen zorgt ook voor weerstand, bijvoorbeeld over de garantie of de kosten. Dan gaat men marges inbouwen en dat maakt een ecologische oplossing onnodig duur. Vervolgens schakelt men weer over naar een traditioneel product. De architect met wie ik samenwerkte, liep daar heel vaak tegenaan.”

“Bijna alle producten waarmee wij werken hebben een certificering. Dus we proberen met zoveel mogelijk natuurlijke materialen alles te bouwen, te isoleren en af te werken. Dat heeft ons uiteindelijk in negen jaar tijd heel waardevolle kennis en informatie opgeleverd en nu iedereen ermee aan de slag wil, delen we die kennis en informatie graag.’

Om de genoemde ‘onkunde’ te tackelen, heeft ECO+BOUW met enkele partners, waaronder de provincie Gelderland en de gemeente Nijmegen, een onafhankelijke stichting in het leven geroepen. De kennis wordt voortaan verspreid via het Kenniscentrum Circulaire Bouw.

Tekst: Ysbrand Visser
Beeld: ECO+BOUW; foto boven: vijf nieuwbouwwoningen (CLT) in Lent.