Labyrint besteedt dinsdag 18 januari om vijf voor half 10 op Nederland 2 aandacht aan fosfor.

Voor elk organisme, zowel planten als dieren, is fosfor van levensbelang. In de meeste bodems komt het van nature voor, waardoor er planten op kunnen groeien, die weer dienen als voedsel voor mens en dier. Deze natuurlijke bodemvruchtbaarheid is echter niet voldoende om alle 6,5 miljard bewoners van de aarde te voeden.

Daarom is kunstmest, gemaakt van fosfaat-erts, essentieel voor de wereldvoedselproductie. Maar het einde van de winbare voorraden fosfor dreigt in zicht te komen.  Wat moeten we doen als de fosfor voorraden op zijn? Moeten we weer rond met de poepkar? Toch lijkt juist die ouderwetse regeling van voor de tijd van riolering het beste alternatief. 

Kringloop
In traditionele landbouwmethoden is sprake van een fosforkringloop: planten nemen fosfor uit de bodem op. Mensen en dieren eten vervolgens planten en andere dieren en krijgen daarmee de fosfor binnen die essentieel voor hen is. Een deel van die fosfor wordt door dier of boer weer op het land gebracht, zodat er voedselgewassen geteeld kunnen worden.
Vroeger werden daarvoor menselijke uitwerpselen gebruikt, maar na de aanleg van riolering viel deze bron van bodemvruchtbaarheid weg. De vele voedingsstoffen die nog in rioolwater zitten komen niet terecht op landbouwgrond, maar verdwijnen ongebruikt via het riool  in afvalverbrandingsovens of onder nieuwe snelwegen.

Echte poep
Met kunstmest kan het fosfaatgehalte van de bodem goedkoop op peil blijven. Jarenlang was kunstmest een goede vervanger voor echte poep. Er zijn echter steeds meer signalen dat de makkelijk winbare fosfaatvoorraden op termijn opraken.

Volgens bodemkundige Eric Smaling zullen daardoor op de wereldmarkt tekorten aan fosfor ontstaan, met mogelijk desastreuze  gevolgen voor de voedselproductie. Bovendien is de fosformarkt erg kwetsbaar omdat alleen Marokko en China fosfor exporteren. China heeft zijn fosfaatuitvoer al beperkt, waardoor de prijs van kunstmest omhoog geschoten is.

Woonwijk zonder rioolaansluiting
Alle reden dus om het gebruik van fosfaat-erts te beperken. In de eerste plaats moet de fosforcyclus zo veel mogelijk gesloten worden. Uit rioolwater kun je fosfaat terugwinnen, maar daarbij blijft het niet. In Sneek is een woonwijk in aanbouw die niet op het riool is aangesloten. Urine en ontlasting worden opgevangen, het fosfaat wordt eruit gehaald en de warmte wordt gebruikt voor de verwarming van de huizen.

Volgens Bert Palsma, coördinator taakveld waterketen STOWA (Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer), zullen rioolwaterzuiveringsinstallaties er over dertig jaar heel anders uit zien dan nu. Het zijn dan fabrieken die kunstmest, drinkwater en elektriciteit kunnen produceren uit rioolwater. Volgens hem moeten we urine en ontlasting niet zien als afval, maar als een grondstof. Net als in de tijd dat in steden de poeptonnen werden opgehaald, is poep geld waard.

Direct na de uitzendingkan kan er worden doorgepraat met wetenschappers in de wekelijkse Labyrint Twittersessie.

Kijk mee op de site en stel je vragen via twitter of chat: http://www.labyrint.nl/