Earthships karakteriseren zich door het gebruik van afvalmaterialen (zoals autobanden, glazen flessen en aluminium blikjes) en het gebruik van op aarde gebaseerde materialen. Dit autarkische bouwconcept is inmiddels bijna overal in de wereld te vinden. Ook in Nederland.

De Amerikaanse architect Michael Reynolds heeft het concept van een Earthship in de jaren 70 bedacht. Sinds de initiatie is niet veel veranderd op architectonisch, bouwtechnisch en bouwfysisch vlak. Het gevolg hiervan is dat Earthships tegenwoordig gezien worden als ‘junk-aesthetic’ en ‘post-apocalyptic’ [Hewitt et al, 2007]. Dit zijn harde, maar terechte woorden voor een – in mijn ogen – briljant bouwconcept. Een woning gemaakt van aarde en afvalmaterialen schrikt veel mensen af.

Earthships als comfortabele woonhuizen

Het doel van mijn masterthesis aan de Technische Universiteit Eindhoven was daarom om een gemodificeerd Earthship te ontwerpen, waarin de huidige aandachtspunten omtrent conventionele Earthships grotendeels opgelost zijn. Maar misschien nog belangrijker: een modern, autarkisch, iconisch en comfortabel woonhuis waarin mensen wel graag willen wonen. Hopelijk inspireert dit project mensen om meer van dit soort duurzame en ecologische aardewoningen in de toekomst te realiseren. 

Het ontwerp – met als naam de ‘Earth-Ship Based Home’ (ESBH) – ligt net als conventionele Earthships voor een deel in de grond. De bovenverdieping bestaat uit gewelven die het iconische element zijn van het ontwerp en gebaseerd zijn op het belasten op druk. De gewelven rusten op de geïsoleerde aardewanden van de benedenverdieping.

Aangezien de ruimten op de benedenverdieping zich onder maaiveld bevinden en over een lagere daglichtfactor/illuminantiewaarde beschikken, bevinden zich hier de (privacy)ruimten waarin mensen minder lang verblijven (badkamer, slaapkamers).

Daglicht op de beneden- en bovenverdieping

De benedenverdieping ontvangt daglicht vanuit het glazen dak boven de hal en vanuit de ruimten aan de zuidzijde – daar waar geen grond tegenaan gekeerd is. De bovenverdieping krijgt volop daglicht door de grote glazen façades aan de zuidzijde. Naast de gewenste zonnewarmte in de winter, kan het in de zomer ongewenst warm worden.

De gewelven hebben een plafondhoogte van 3 tot 4 meter, zijn lichtelijk hellend en bevatten ronde tuimelramen. Hierdoor wordt de warmte in de zomer op natuurlijke wijze weg geventileerd. Tevens bevatten de aardewanden accumulatieve eigenschappen om overtollige warmte tijdelijk op te slaan. De wanden bestaan uit ’Compressed Earth Blocks’, die bijna 45% van het totale materiaalvolume omvatten. Indien de afgegraven aarde op de locatie – ook als afval te categoriseren – in kleine hoeveelheid gebruikt wordt om de aardeblokken te persen (mits geschikt), neemt het volumepercentage van afvalmaterialen toe. Andere op afval gebaseerde afvalmaterialen zijn houtvezelisolatie (16 vol-%) en ecoboards (0,6 vol-%). Dit zijn moderne afvalmaterialen dan de eerder genoemde afvalmaterialen, die in conventionele Earthships toegepast worden. In totaliteit bestaat het ontwerp voor 95,6 vol-% uit lokaal verkregen (tot maximaal 200 km) duurzame materialen.

Gebruik van aarde en afvalmaterialen

Visueel lijkt het ontwerp totaal niet op een conventioneel Earthship. Conceptueel zijn er genoeg raakvlakken, zoals de gesloten waterkringloop, het gebruik van aarde en (in dit geval modernere) afvalmaterialen. Het ontwerp is echter niet geheel autarkisch. De toegepaste windturbine voorziet het ontwerp niet van zijn totale energiebehoefte. Er worden geen zonnepanelen toegepast, aangezien deze afbreuk doen op de natuurlijke uitstraling van het ontwerp – die onder andere verkregen wordt door het toepassen van terracotta panelen.    

Bouwen met aarde

Deze blog eindig ik met een citaat van Kevin McCloud uit Earthships: Building a zero carbon future for homes van Mischa Hewitt en Kevin Telfer (2007): “Experimental projects are essential. Sustainable development would not be possible on a large scale if there were no straw bale houses, no cob construction and no superadobe Earthships.” Daarbij past de ESBH ook en hopelijk inspireert dit ontwerp mensen om te bouwen met aarde in de nabije toekomst.

Auteur Roel Lafleur is afgestudeerd aan de Technische Universiteit op het onderwerp 'Earth-Ship Based Home'. Naast deze blog komt hij deze maand ook met een blog over de bouwtechnische uitwerking van Earth-Ships.