Door de toename van wind- en zonne-energie krijgt elektriciteit krijgt een steeds grotere rol als energiebron. De variatie in energiestromen maakt het energiesysteem complexer. Om voor meer flexibiliteit in dit systeem te zorgen, hebben 7 partijen USEF opgericht. “Een flexibele inzet van energie vergt een andere denkwijze van consumenten.”

De elektrificatie van de samenleving, noemt Milo Broekmans het. “Met zonnepanelen wekken we zelf elektriciteit op, dat inmiddels ook brandstof voor auto’s is. Elektriciteit wordt een steeds belangrijkere energievorm in Nederland, zeker nu minister Henk Kamp van Economische Zaken heeft besloten om de gaswinning in Groningen terug te draaien.”

Flexibeler omgaan met energie

Als enterprise architect bij netbeheerder Stedin ziet hij dat  het huidige energiesysteem niet meer passend voor het toekomstige energiegebruik. “Zo wekken zonnepanelen met name overdag elektriciteit op, dat we vooral ’s avonds gebruiken. Hierdoor ontstaan grotere pieken in het systeem.”

Daarom pleit het Universal Smart Energy Framework (USEF) voor meer flexibiliteit in het gebruik van energie, met name bij klanten. “Nieuwe kabels aanleggen is duur. Als we flexibeler met de energie omgaan, zorgen we ook voor een lagere belasting van het energiesysteem.”

En volgens hem gebeurt dit al. “Zo stellen we al in dat een vaatwasser pas om bijvoorbeeld 23:00 uur zijn programma draait. Ons doel is dat bewoners aangeven wanneer een vaatwasser of wasmachine klaar moet zijn. Hen maakt het dan niet uit, wanneer dit apparaat aan staat. Zo zorgen we ervoor dat de energie gaat van vraag- naar aanbodgestuurd. Voorwaarde hierbij is wel dat de bewoners hiervan profiteren.”

Van consument naar prosumer

Om voor een gespreide belasting te zorgen, is Stedin samen met 25 andere partijen zo’n 5 jaar geleden, dankzij de subsidieregeling Innovatieprogramma Intelligente Netten (IPIN), het Smart Energy Collective gestart. Hieruit is de stichting USEF ontstaan, dat bestaat uit de bedrijven ABB, Alliander, DNV GL, ICT Automatisering, Essent, IBM en Stedin.

“Met USEF hebben we een raamwerkvoor een nieuwe flexibele energiemarkt ontwikkeld”, legt Broekmans uit. “Hiermee kan energie flexibeler worden ingezet: een bewoner kan bijvoorbeeld de energie, die hij met zijn eigen zonnepanelen heeft opgewekt, in een accu opslaan of terugleveren aan het energienet, afhankelijk van de behoefte van het energiesysteem. Dit maakt van hem een prosumer: een producent en een consument.”

Alle bewoners geven hun flexibiliteit aan, die op wijkniveau bij een aggregator komen. “Deze verzamelde flexibiliteit wordt of aangeboden aan de balansverantwoordelijken die ervoor zorgen dat het energienet in balans blijft. Of het gaat naar de netbeheerder om te voorkomen dat het netwerk overbelast. De aggregatorrol is nieuw voor de Nederlandse markt. Wij zien hierbij een belangrijke rol voor een partij die handelt in flexibiliteit: een energieleverancier, maar wellicht ook een woningbouwcorporatie of zelfs een supermarktketen.”

Slim energiesysteem

In twee zogeheten proeftuinen wordt dit universal smart energy framework getest. In de Heerhugowaardse wijk ‘Stad van de Zon’ (zie foto) maken 200 huishoudens gebruik van elektriciteit en gas. In de nieuwbouwwijk Hoog Dalem in Gorinchem gaat het enkel om elektriciteit.

In beide wijken heeft ieder huishouden slimme apparaten voor opslag en (uitgesteld) energiegebruik. Die communiceren met het slimme energiesysteem in huis en de slimme meter. Dit systeem maakt het mogelijk apparaten op afstand aan en uit te zetten, waarna het de verwachte beschikbare energie en de verwachte energievraag balans brengt. De bewoners hoeven hiervoor niets te doen en hoeven ook niet aan comfort in te boeten.

Transparant over data-uitwisseling

Broekmans gaat hierbij de discussie over privacy niet uit de weg. “Er ligt een dunne lijn tussen privacy en waardecreatie”, vindt hij. “Iedereen beschikt tegenwoordig over een smartphone, waarmee bijvoorbeeld Google je locatie exact kan traceren. Hiermee geef je een deel van je privacy weg, maar krijg je ook waarde terug. Zo kan iedereen je overal bereiken en kun je vanaf iedere plek de juiste routeinformatie krijgen.”

Volgens hem gaat dit verhaal ook op bij energiebesparing. “Om voor die besparing te zorgen, maken we gebruik van data-uitwisseling. We zijn hierbij transparant over welke data dit gaat. Bewoners krijgen hiervoor veel waarde terug, bijvoorbeeld in de vorm van geld of dat ze duurzamer bezig zijn.”

Framework in 5 Europese landen

De testen lopen tot het derde kwartaal van 2016: dan zijn alle seizoenen aan bod geweest. Daarna volgt het volgende doel voor USEF: dat vijf landen in 2020 dit framework hebben geadopteerd. “Via RWE (moederbedrijf van Essent, red) bereiken we Duitsland en inmiddels hebben we ook contacten in Denemarken. Daarnaast zijn USEF-programmadirecteur Jeroen Bode en Alliander-directievoorzitter Peter Molengraaf op audiëntie geweest bij Eurocommissaris Miguel Arias Cañete van Energie, die 1 Europese standaard wil. En het liefst een duurzame. Graag vullen we dit in met het USEF-framework.”

Europese subsidie Stroomversnelling-project

Daarom spreekt Broekmans over een belangrijke stap, dat Stedin en BAM voor het REnnovates-project Europese subsidie van zo’n € 7 miljoen hebben ontvangen. “Dit project omvat 200 woningen in het traject van de Stroomversnelling, waarin woningen gerenoveerd worden naar nul-op-de-meter. Daarnaast worden de gasaansluitingen verwijderd, waardoor ze enkel nog gebruikmaken van elektriciteit. Zonnepanelen wekken elektriciteit op, warmtepompen zorgen voor de warmte.”

In dit REnnovates-project werken naast Stedin en BAM zes Europese partners samen. De bouwbedrijven Mostostal (Polen) en Mondragon (Spanje), MassiveCell Technologies (Finland) bouwt innovatieve batterijsystemen en de Duitse elektronicafirma KEO. Daarnaast komen 3 bedrijven uit België: onderzoeksinstelling Vito, de start-up Enervalis op het gebied van smart grids en de bankinstelling Belfius.