In provincie Noord-Holland worden duurzaamheidsdoelstellingen zoals het transformeren naar een circulaire economie ingevuld met innovatieve beheer- en onderhoudscontracten. De aanpak is bijzonder te noemen: provincie Noord-Holland gaat met SPIE samen op weg, om circulaire keuzes te maken in vastgoedbeheer en -onderhoud.

Foto bovenaan: Houtplein 33 Haarlem, Noord-Holland/Bas Beentjes

De twee partijen zijn zeker niet onbekend met elkaar. Dat illustreert Jeffrey de Bruin van SPIE, die uitlegt hoe zijn organisatie tien jaar samenwerkte met provincie Noord-Holland. “Destijds in een andere contractvorm dan we nu aanhouden. Begin 2023 kwam er een aanbesteding en schreven we ons in. Om deze vervolgens te winnen en vanaf juni 2023 een hernieuwde samenwerking op te zetten, een verse start.” Daarna gaat Jeffrey verder over wat de belangrijkste verschillen zijn ten opzichte van het voorgaande contract: “De integraliteit is onderscheidend, evenals de focus op zowel digitalisering en circulariteit. Daarnaast richten we ons op duurzaamheid in brede zin en doen we aan ondernemend samenwerken. We stellen gezamenlijk doelen vast in een board, waarin management van SPIE Nederland en van de provincie plaatsnemen. Hier zorgen we voor de aansluiting van korte- en langetermijndoelstellingen van onze organisaties.”

Jeffrey de Bruin: "We richten ons op duurzaamheid in de brede zin en doen aan ondernemend samenwerken." 

Circulariteit als uitgangspunt

Hierover licht Daan van Rijnswou van provincie Noord-Holland toe: “Dat doen we met een cross-functioneel team, met professionals vanuit zowel SPIE als provincie Noord-Holland. Het is voor ons belangrijk dat de besluiten die we nemen binnen het contract, een goede vertaling zijn van onze duurzaamheidsdoelstellingen. Onze provincie heeft diverse doelstellingen op dit gebied en circulariteit is er één van. Zo moet er in 2022 minimaal tien procent en in 2025 minimaal vijftig procent circulair worden ingekocht. Vervolgens groeien we naar honderd procent circulair inkopen en opdrachtgeverschap in 2030. Reden te meer om circulariteit als uitgangspunt te nemen en hierop in te spelen.” Zo valt ook te lezen op de website van de provincie: circulair ondernemen én het circulair maken van grondstofketens stimuleren en opschalen, in samenwerking met het bedrijfsleven en kennisinstellingen.

Het vastgoed dat verduurzaamd en circulair aangepakt wordt, is ontzettend divers. Van nieuwbouw met een A+++ label, volledig gasloos, tot panden, waaronder Rijksmonumenten, die een revitalisatie nodig hebben vanwege bijvoorbeeld een gebrek aan isolatie. Hoewel er dus een grote variatie aan vastgoed is en ieder plan van aanpak verschilt, zijn er wel degelijk standaarden te creëren: in de vorm van een jaarplan op basis van het MJOP. Daaraan zijn duurzaamheidsdoelstellingen gekoppeld. Over die basis vertelt Gerwin van Zon: “We hebben standaard processen en stappenplannen in verschillend fases. Zo zoekt het cross-functionele team naar circulaire mogelijkheden en onderzoeken projectteams welke maatregelen mogelijk zijn om toe te passen. Als zowel provincie Noord-Holland en SPIE achter die uitvoering staan, is er een go.” Om ervoor te zorgen dat wat er aan de voorkant wordt bedacht, ook achteraf wordt getoetst, is er een materiaalbalans. Deze is bedoeld om inzicht in het materiaalverbruik te krijgen, om hier een circulaire overweging over te maken. De output kan verschillen ten opzichte van de input en hier wordt dus onderzocht wat de meest circulair mogelijke oplossing is, voor zowel de in- als de uitstroom.

Daan van Rijnswou: "Onze provincie heeft diverse doelstellingen op dit gebied en circulariteit is er één van. Zo moet er in 2022 minimaal tien procent en in 2025 minimaal vijftig procent circulair worden ingekocht."

Jaarplan

Vanzelfsprekend wordt er bij de toe te passen verduurzamingsmaatregelen goed gekeken naar het laaghangende fruit. Daar valt – meestal – op korte termijn veel te halen, als je het maar goed aanpakt. Daan: “Van bepaalde producten is bekend dat er circulaire oplossingen zijn, die nu al toepasbaar zijn. Denk aan een bepaald soort armaturen voor licht of circulaire oplossingen voor pompen. Sommige gebouwen zijn interessanter om binnen nu en enige tijd aan te vliegen, dan anderen. Daar letten we op.” En Gerwin vult aan op die aanpak: “We hebben een jaarplan met alle projecten die gaan lopen. Een aantal projecten zijn aangewezen als belangrijke kanshebbers op circulaire maatregelen. We willen leveranciers uitdagen en prikkelen om na te denken over de oplossingen die we kunnen toepassen. Die gesprekken zijn erg waardevol.”

Tegelijkertijd ligt hier nog een uitdaging voor de sector. De hoeveelheid innovaties op het vlak van circulaire installaties blijven namelijk nog achter, zeker als we het vergelijken met de bouwkundige kant. Dat beaamt ook Jeffrey: “Het is vooral samen met deze partijen ontdekken wat er al wél mogelijk is. Daar richten we ons op. Hoewel we zien dat leveranciers dit als een vrij onbekend onderwerp zien, moeten we elkaar daar echt in vinden. Het helpt als er een persoonlijke drive is om dit te gaan ontwikkelen.” Het afgelopen jaar werd volgens Jeffrey met name gebruikt om het contract goed op te starten. “Met onder meer energiemonitoring en databewaking. Nu zijn we druk doende om de basis te leggen. Het voelt als pionieren, dat tijd in beslag neemt, maar het geeft ook energie en inspiratie.”

Stappen in de praktijk

Het basiskamp opzetten kost tijd, maar in de praktijk worden al stappen gezet en is er geen sprake van stilstand. Zo vertelt Daan over circulaire stappen: “In een monumentale villa hadden we eerst PL en Tl-verlichting en in onze uitvraag naar SPIE vroegen we voor twee vervangingsopties naar ledverlichting. Een traditionele variant en een circulaire oplossing. Na onderzoek kwamen we erachter dat een partij armaturen kon leveren die zijn opgebouwd uit duurzaam verantwoorde grondstoffen. De onderdelen zijn los van elkaar te vervangen bij een storing en bij het einde van de levensduur kan het armatuur volledig worden gerecycled.” En zo zijn er meer voorbeelden. “Het worden er alleen nog maar meer, maar we zetten nu ook stappen in de revisie van een bronpomp. De reden dat dit überhaupt op de agenda komt, is omdat je merkt dat er veel kennis bij SPIE aanwezig is.”

Zo heeft Daan met Gerwin regelmatig overleggen rondom energiemanagement en ontdekken ze welke circulaire alternatieven er zijn. Daan: “Het gaat dan niet alleen om de technische kennis, maar ook om de expertise op het vlak van duurzaamheid en circulariteit. Wij willen vervolgens onze organisatie meenemen in die kennisdeling. Want als team kunnen we veel, maar niet alles. Daarom is het belangrijk dat we laten zien hoe plannen gemaakt worden en laten zien wat onze aanpak wordt voor het vastgoed. Mooi dat we doelstellingen en ambities van onze provincie op deze manier concreet kunnen maken.”

Voorbeeldfunctie

Communicatie blijkt dan ook een belangrijke component van deze verduurzamingsslag. Niet alleen doen, maar ook uitleggen hoe en waarom je stappen neemt. Hierover zegt Daan: “We willen een voorbeeldfunctie hebben en goed naar voren brengen welke stappen we nemen. In sommige projecten benoemen we al dat we een circulaire toepassing deden, maar er zijn nog meer mogelijkheden. Denk bijvoorbeeld aan één duidelijk en gestandaardiseerd meetinstrument voor circulariteit.” Hier legt Jeffrey de verbinding met het belang van bewijslast, data en digitalisering. “Voor duurzaamheid en energie is dit een groot facet, waarvoor we PULSE Core gebruiken. Kijken we naar circulariteit, dan speelt dit nu nog niet zo’n grote rol, maar op termijn verandert dat. Het menselijke aspect is belangrijk, omdat we willen zorgen dat dit circulaire gedachtengoed omarmd wordt.”

Gerwin van Zon: "We gaan onder andere pilots doen met de Building Circularity Index (BCI)."

Om dat te doen blijft het team in beweging. Dit jaar [2025, red.] staan er volgens Gerwin belangrijke punten op het programma. Zoals de door Daan genoemde meetmethodieken. “We gaan onder andere pilots doen met de Building Circularity Index (BCI). We zorgen ervoor dat er minimaal onderzoek wordt gedaan naar mogelijkheden. Naar alle aangewezen circulaire projecten wordt onderzoek gedaan en de doelstelling is om minimaal zes projecten ook circulair uit te voeren. Die gaan alle fases doorlopen en hier worden circulaire toepassingen uitgevoerd. Minimaal bij één project willen we een meetmethodiek als de BCI toepassen en daar de resultaten van onderzoeken.” En hij deelt een andere ontwikkeling die gaat bijdragen aan circulaire versnelling: “Een dashboard ontwikkelen van wat hebben we nu in circulariteit gedaan.” En Jeffrey voegt toe: “Belangrijk om niet steeds het wiel opnieuw uit te vinden. Dus bekijken we of er een handboek kan komen met circulaire oplossingen erin genoteerd. En leren we van andere projecten die we uitvoeren, onder andere van Windesheim, die ook stappen zetten op het gebied van circulariteit.”    

Marc Kooij, senior business development manager, illustreert het belang van kennisdeling en de samenwerking tussen SPIE en Duurzaam Gebouwd: “Wij vinden het essentieel om kennis uit te wisselen met de achterban van Duurzaam Gebouwd, over actuele verduurzamingsonderwerpen als circulariteit en digitalisering. Door dit samen op te pakken creëren we enthousiasme, energie en handelingsperspectief. Vanzelfsprekend blijven wij een actieve rol in het netwerk vervullen.”

Marc Kooij: Wij vinden het essentieel om kennis uit te wisselen met de achterban van Duurzaam Gebouwd, over actuele verduurzamingsonderwerpen als circulariteit en digitalisering.

Visie is bepalend

Het team lijkt dus op stoom te zijn en geven aan om na enkele mijlpalen dit jaar Duurzaam Gebouwd opnieuw te willen spreken. “Om vervolgens wederom kennis te delen over wat we hebben gerealiseerd en welke uitdagingen we zijn tegengekomen”, illustreert Jeffrey. En Marc Kooij van SPIE voegt toe dat deze samenwerking alleen mogelijk is dankzij de visie vanuit een opdrachtgever. “Die is bepalend. Het begint allemaal bij een opdrachtgever die vanuit een ambitie aangeeft welke stappen ze willen zetten in duurzaamheid en circulariteit. Dat is bij provincie Noord-Holland zeker het geval. We bouwen samen verder.”