De gemeente Enschede heeft flinke ambities op het gebied van klimaatbeleid. Op termijn wil de gemeente klimaatneutraal zijn. Zo’n ambitieuze doelstelling vergt uiteraard de nodige inspanningen.

Om heel gericht bezig te zijn, heeft de gemeente de huidige CO₂-uitstoot in kaart gebracht, toekomstscenario’s ontwikkeld en een strategie uitgestippeld om de uitstoot de komende jaren te reduceren.

Lange Termijn
De gemeente Enschede wil werk maken van haar klimaatbeleid. In een op te stellen ‘Lange Termijn Visie Duurzaamheid’ moeten concrete doelstellingen, plannen en projecten opgenomen worden om te komen tot een duurzaam Enschede.

Om deze visie te onderbouwen en uit te werken heeft Enschede DWA installatie- en energieadvies in de arm genomen. Dit adviesbureau ontwikkelde een tool waarmee gemeenten op basis van concrete berekeningen en analyses inzicht krijgen in de huidige CO₂-uitstoot en de mogelijkheden om deze te reduceren. Deze tool is inmiddels ingezet bij een groot aantal gemeenten in Nederland.

Meetbare doelstellingen
Projectleider Hans van der Heide: “Als je als gemeente ambities hebt op het gebied van klimaatbeleid, is het belangrijk dat je visie ontwikkelt, realistische en meetbare doelstellingen formuleert en hier heel gericht naartoe werkt. Het model brengt de huidige situatie in kaart, werkt toekomstscenario’s uit en berekent welke doelstellingen realistisch zijn.”

“Vervolgens wordt bekeken welke energiebesparende maatregelen genomen moeten worden en op welke manier duurzame energie kan worden ingezet om de doelstellingen te realiseren,” aldus projectleider Hans van der Heide.

Onderzoeksmethode
Op basis van nieuwbouwplannen en de prognose van de bevolkingsgroei is de autonome ontwikkeling van de CO₂-emissies ingeschat (zie plaatje 2, peildatum 2008). Door een minimale bevolkingsgroei van circa 0,26% per jaar, zal de CO­₂-emissie licht stijgen tot 892 kton. (Zie plaatje 3 Autonome ontwikkeling CO₂-emissie in 2020).

Scenario’s en reductie
Vervolgens is bepaald welk potentieel voor energiebesparing en duurzame energie in Enschede aanwezig is. Het energiegebruik kan nog gereduceerd worden met minimaal 20% door het treffen van energiebesparende maatregelen.

Daarnaast kan circa 35% van het energie op duurzame wijze worden opgewekt met de huidige technieken. In onderstaand plaatje is dit potentieel onderverdeeld naar de verschillende technieken. (Zie plaatje 4 Bijdrage duurzame energieopties aan totaal potentieel).

De potentieelbepaling vormt de basis voor de scenario-analyse. Voor de gemeente Enschede zijn de volgende vier scenario’s uitwerkt om de CO₂-uitstoot binnen de gemeente te reduceren:

Scenario 1: continuering ingezet beleid tot 2020
In dit scenario wordt verkend wat het effect is van het huidige klimaatbeleid op de CO₂-reductie wanneer dit wordt gecontinueerd tot 2020. Aangezien het steeds moeilijker zal worden om de beoogde inzet aan energiebesparing en duurzame energie te realiseren (het ‘laaghangend fruit’ wordt eerst geplukt), zal dit een steeds intensievere inzet aan middelen vergen.

Scenario 2: aanscherping en versnelling beleid tot 2020 conform de ‘Blauwe Nota’ Duurzaamheid
In dit scenario worden de effecten op de CO₂-emissie van de voorgestelde maatregelen, zoals beschreven in de gemeentelijke ‘Blauwe Nota Duurzaamheid, berekend.

Scenario 3: realisatie doelstellingen Klimaatakkoord
In dit scenario wordt verkend op welke wijze de doelstellingen van het Klimaatakkoord kunnen worden gerealiseerd binnen de gemeentegrenzen. In dit Klimaatakkoord zijn voor 2020 de volgende doelstellingen opgenomen:
- 30% CO₂-reductie ten opzichte van 1990;
- opwekking van 20% duurzame energie in 2020.

Scenario 4: realisatie van een klimaatneutrale gemeente in 2020
Realisatie van een klimaatneutrale gemeente betekent dat de netto CO₂-uitstoot gelijk is aan nul. Dit scenario onderzoekt in hoeverre het mogelijk is om dit te realiseren binnen de gemeentegrenzen. De resterende CO₂-uitstoot wordt gecompenseerd door compensatie en/of inkoop van groene stroom. 

Plaatje 5 laat zien dat met scenario 2 ‘Blauwe Nota’ bijna wordt voldaan aan het Klimaatakkoord. Daarnaast geeft de grafiek weer dat CO₂-compenserende maatregelen en/of inkoop van groene energie noodzakelijk is om een klimaatneutrale gemeente te realiseren.

‘Klimaatakkoord-Plus’
Om te laten zien dat de gemeente Enschede koploper wil zijn, adviseerde DWA om als doelstelling voor 2020 ‘Realisatie Klimaatakkoord-Plus’ op te nemen.

Van der Heide: “Op basis van de resultaten van deze verkenning lijkt die doelstelling realistisch en haalbaar. Het houdt in dat naast realisatie van de doelstellingen uit het Klimaatakkoord een aantal extra maatregelen worden genomen, zoals de realisatie van klimaatneutrale nieuwbouwwijken en onderwijsgebouwen, deelname aan pilotprojecten en optimale benutting van vrijkomende reststromen binnen de gemeente (voornamelijk bij de industrie).”

Vertaling naar klimaatdoelstelling
Enschede heeft dit advies overgenomen. De gemeentebrede doelstelling van 30% CO₂-reductie in 2020 is onderverdeeld naar doelstellingen voor de verschillende programma’s (afdelingen). De verdeling naar de verschillende programma’s is in onderstaande figuur weergegeven. 

Elke programmadirecteur is verantwoordelijk voor de realisatie van zijn eigen doelstelling. Met de medewerkers binnen de verschillende programma’s worden werksessies georganiseerd om gezamenlijk met hen de huidige lijst aan projecten verder aan te vullen met projecten waar zij nu mee bezig zijn en waar zij in de toekomst kansen voor zien.  De optelling van het totaal aan projecten per programma dient te leiden tot de realisatie van de programmadoelstelling.

Om de voortgang van het klimaatbeleid te kunnen monitoren, is van elk project bepaald welke CO₂-reductie en duurzame energieopwekking wordt beoogd.

De voortgang wordt gemonitord met de CO₂-monitor (www.co2-monitoring.nl)  waarin zowel elk programma afzonderlijk als het totale gemeentelijke klimaatbeleid wordt gemonitord. (Zie plaatje 6: Verdeling van de klimaatdoelstelling naar de verschillende programma’s).