Duurzaam bouwen gaat vaak over vooruitkijken, maar het is misschien wel interessanter om terug te blikken. Met enige regelmaat belichten we duurzame projecten. Dit keer de Herstructurering van Malburgen in Arnhem.

In het kader van de herstructurering van Malburgen in Arnhem werd besloten het wegkwijnende winkelcomplex aan de Hoefbladlaan te revitaliseren. De bestaande winkels en kiosken, gelegen onder een flatgebouw van 3 lagen hoog met woningen uit de wederopbouwperiode, zijn met de nieuwe uitbreiding verbouwd tot één grote supermarkt.

Het ontwerp
De vernieuwde supermarkt moest niet alleen het voorzieningenniveau in de wijk verbeteren, ook wilde we dat het ontwerp een kwaliteitsimpuls zou geven aan het vernieuwde voorplein. Een dilemma leek zich voor te doen, hoe kan een vanuit zijn functionaliteit introverte supermarkt toch openheid uitstralen en bijdragen aan een prettige woonomgeving?

Gekozen is om de gehele gevel in glas uit te voeren op een plint van hardsteen. Om te voldoen aan de supermarktspecifieke eisen zijn op bepaalde plaatsen heldere en op andere plaatsen translucente glasstroken toegepast. Door panelen in de huiskleuren van de supermarkt achter de glazen gevel te plaatsen, ontstaat een gelaagde en afwisselende gevel. Met de integratie van reclame en bouwdelen is de gevel één groot ontworpen logo geworden, waardoor de onvermijdelijke losse reclameborden en lichtbakken tot een minimum worden beperkt.

De transparantie van de gevel maakt van het nieuw ingerichte voorplein een aangename openbare ruimte en draagt zo bij aan de levendigheid in de buurt. ’s Avonds wordt de gevel van de supermarkt op een bijzondere manier aangelicht en wordt het een lichtobject aan het plein.

Duurzaamheid in het ontwerp
Duurzame ontwikkeling bestaat uit vijf kwaliteiten: sociaal, milieu, economisch, proces en natuurlijk ruimtelijk ontwerp. Deze kwaliteiten kunnen niet op zich zelf staan, maar moeten geïntegreerd worden toegepast wil er sprake zijn van duurzame ontwikkeling.

Sociale kwaliteit
Door de komst van de supermarkt in Malburgen-west kunnen de bewoners nu boodschappen doen in hun eigen buurt. Door het nieuw ingericht plein zijn de winkels aan de overzijde ook weer levensvatbaar, en is de veiligheid vergroot.

Milieu kwaliteit
We hebben er voor gekozen voor hergebruik van het casco. De afgegraven grond van de uitbreiding en slooppuin is gebuikt voor de opvulling van de oude kruipruimte en begane grond waardoor er sprake is van een gesloten grondbalans. Gekozen is voor een licht en demontabel stalen draagconstructie, met als bijkomend voordeel dat het staal in de toekomst hergebruikt kan worden. Op het dak van de supermarkt is sedum geplant. Het groene dak levert niet alleen een aantrekkelijk zicht op voor de bovengelegen woningen, het is tevens een goede isolatie en een uitstekende waterbuffer.

Economische kwaliteit
Een extreem korte bouwtijd - zes maanden - kon gerealiseerd worden door waar mogelijk gebruik te maken van prefabricage. Maar ook aan de toekomst is gedacht. Door de gevel volledig uit glas te maken en deze zo neutraal mogelijk vorm te gegeven - de dichte delen zijn als meubels achter het glas geplaatst - kan in de toekomst de functie van het gebouw op eenvoudige wijze veranderen; de supermarkt kan een zorg- of buurtcentrum worden. Ook kunnen de huiskleuren en logo’s van de supermarkt eenvoudig worden aangepast.

Proceskwaliteit
Door hergebruik konden de benodigde bouwprocedures sneller worden doorlopen. Al in een vroeg stadium is overleg gevoerd met bewoners boven de winkel en ondernemers aan de overzijde, hierdoor werd het draagvlak voor de bouw van de supermarkt vergroot..

Ruimtelijk ontwerp
Of iets een geslaagd ontwerp is, is ter beoordeling van anderen. De supermarkt werd genomineerd voor de BNA gebouw van het jaar 2008.

Uit het Juryrapport
"De jury beoordeelt deze uitbreiding van de supermarkt als een opsteker voor de buurt. Het plan
is goed passend bij de stedenbouwkundige uitleg ter plaatse mede door de zichtlijn naar een mooie waterpartij. Bijzonder gedetailleerd. Zeer positief plan. De transparantie van de gevel maakt van het nieuw ingerichte voorplein een aangename openbare ruimte en draagt zo bij aan de
levendigheid in de buurt. ’s Avonds wordt de gevel van de supermarkt op een bijzondere manier
aangelicht en wordt het een lichtobject aan het plein. Pogingen om het interieur naar buiten te
halen zijn moedig omdat daarmee het gezicht van de supermarkt naar voren komt.'

Duurzaamheid vanuit de onderneming
Om het duurzaamheidsconcept werkelijk succesvol te laten zijn, moet ook de gebruiker een inspanning leveren. Jan Linders supermarkten heeft een aantal innovatieve maatregelen genomen om het gebruik van fossiele energie terug te dringen. Zo wordt de restwarmte van de koelingen teruggewonnen om het gebouw te verwarmen, gasaansluiting waren daardoor niet nodig. De koeling zelf gebruikt CO₂ als koelmiddel.

Hiermee wordt het gebruik van het schadelijke Freon vermeden. Alle koel- en vriesinstallaties zijn uitgerust met een adap-cool installatie, wat een energiebesparing oplevert tot 30 procent. De vrieskasten en -bakken in de zaak zijn allemaal afgesloten.

In de vrieskasten wordt gebruik gemaakt van Led-verlichting, de Led’s gebruiken minder energie dan traditionele TL-verlichting, en ze geven minder warmte af, waardoor de koeling minder energie vraagt. Op de deuren van de kasten wordt een folie gebruikt die er voor zorgt dat deze niet beslaan bij het openen. Dat voorkomt dat de deuren verwarmd moeten worden en de koeling daarachter daardoor weer harder moet werken. Ook in de winkelpui is gewerkt met een nieuw soort Led-verlichting waardoor enorm bespaard wordt op het aanlichten van het pand.

Deze inspanningen van Jan Linders supermarkt leverde het bedrijf eerste Gelderse Energie Prijs 2008, omdat 'het werkt in een branche waar nog veel winst te behalen valt op energiegebied en goede voorbeelden relatief schaars zijn', aldus het juryrapport.