De opdrachtgevers voor de eerste woning in het HIB systeem in Almere stelden ontwerper en leverancier Finnhouse al direct voor een flinke uitdaging.

De wensen van de opdrachtgevers ten aanzien van isolatie en geluidsreductie, én de duurzaamheideisen van de gemeente konden echter in het systeem met de houten bouwstenen probleemloos worden gerealiseerd. En Finnhouse gaf met deze eerste woning in Nederland niet alleen een mooi visitekaartje af, maar bedacht ook nog een aantal slimmere 'trucs'.

De houten bouwstenen zijn een welkome aanvulling op bestaande houtbouw- en andere bouwsystemen. Aldus motiveerde de jury van de Houtinnovatieprijs 2010 waarom het HIB (Hout Isolatie Bouw) systeem met houten bouwstenen de 2^e prijs kreeg.

De jury zag ook: 'Een nieuw en innovatief product op de Nederlandse markt. De handzame elementen hebben alles in zich om snel en effectief een volledige wandopbouw te creëren, inclusief isolatiepakket. Het systeem sluit aan bij de wens naar flexibel en demontabel bouwen en hogere isolatiewaarden. Hierbij wordt gebruik gemaakt van hout als natuurlijk materiaal.'

Kort nadat de jury de prijs aan het houten bouwsysteem toekende, legde Adri Duivesteijn, wethouder Ruimtelijke Ordening en Wonen van Almere, de eerste houten bouwsteen van de eerste HIB-woning in Nederland. Uitvinder en ontwikkelaar van het systeem is Dieter Junker van HIB System AG uit Nordrach in Duitsland.

Duurzaam bouwen
Voor de kavel in Almere waarop Basil Kühne en Annelies Handcock hun woning wilden bouwen, gold duurzaam bouwen als belangrijke voorwaarde. De keuze viel daarom al snel op hout: 'Een houten huis voelt voor ons écht als een huis. Dat we bovendien met de houten bouwstenen zelf konden meebouwen, was voor ons ook een belangrijk pluspunt."

Bovendien konden hun wensen van onder andere grote ramen op het zuiden, een gebogen dakvorm en extra geluidsisolatie in verband met een muzikale hobby moeiteloos worden meegenomen in het HIB systeem.

Hun schets toonde een woning met onder andere een grote gebogen rieten kap en een woonkamer die met grote raampartijen uitkijkt over het achterliggende water. Deels onder de woning moest ook nog een kelder komen. Al deze wensen stelden ontwerper en leverancier Finnhouse al direct voor een flinke uitdaging.

Hoewel voor hout als constructiemateriaal gekozen was, hoefde dit niet overal zichtbaar te blijven: twee van de vier gevels zijn voorzien van stucwerk; de andere twee van gepotdekselde vurenhouten rabatdelen.

Opbouw
De gevels zijn opgebouwd uit de houten bouwstenen van het HIB systeem, die bestaan uit vier vurenhouten stijlen h.o.h. 250 mm, met een binnen- en buitenbeplating. De stijlen zijn met zwaluwstaartverbindingen met de beplating verbonden en vormen daarmee verticale open kanalen.

De stenen hebben een standaardmaat van 1000 x 500 x 240 mm (l x h x d) en er zijn pasmaten met een lengte van 500 en 750 mm. Andere bouwstenen, bijvoorbeeld naast kozijnen, worden exact op maat gemaakt. De dikte van 240 mm is gekozen in verband met de gewenste isolatiewaarde (Rc van circa 4,5 m²K/W).

Zowel de binnen- als de buitenbeplating van de bouwstenen bestaat uit drie lagen hout die kruislings zijn verlijmd, met lijm op ecologische basis. De buitenste lagen zijn 5 mm dik en verticaal aangebracht, de binnenste laag is circa 25 mm dik. De beplatingen verspringen aan alle randen van de bouwstenen zo'n 30 mm en de stijlen verspringen ook nog eens 30 mm.

Dit zorgt ervoor dat de bouwstenen in verband goed in elkaar passen. Extra compriband dat in de fabriek al in de horizontale naden van de bouwstenen is aangebracht, zorgt voor een extra goede kierdichting. Alleen de naden bij de kozijnen en het plafond worden nog met ecotape afgeplakt.

Vrij ontwerp
De woning in Almere is niet afgestemd op de standaardafmetingen van de houten bouwstenen, zowel niet in de lengtematen als in de hoogtematen.

Oscar Walraven, directeur van Finnhouse: "We wilden natuurlijk de vrijheid van het ontwerp zo min mogelijk beperken. Door het bijzondere ontwerp met het gebogen dak en ook de kleine ramen in de entreegevel waren er al zoveel niet-standaard bouwstenen nodig, dat we hebben besloten geen beperkingen op te leggen."

Dit betekende wel dat bijvoorbeeld voor de hoogte van de gevels niet alleen de standaard bouwstenen van 500 mm hoog zijn toegepast, maar ook bouwstenen van 700 mm hoog. Om een verdiepingshoogte van 2,66 m te realiseren. Pasmaten van circa 200 mm hoog zijn namelijk niet reëel in verband met de verspringende stijlen en beplatingen; er zou dan erg weinig 'body' overblijven.

Hoge isolatie
De dikte van 240 mm van de HIB bouwstenen is gekozen vanwege de gewenste isolatiewaarde (R_c = 4,5 m²k/W). In de holle ruimten van de bouwstenen is houtvezelwol (Steico Zell) als isolatie ingeblazen.

De gevels zijn bovendien voorzien van extra houtvezelplaten (Pavatex) aan de buitenzijde. Dit zorgt niet alleen voor een hogere isolatiewaarde (ongeveer gelijk aan de 300 mm dikke variant houten bouwsteen), maar ook voor een betere kierdichting.

De vezelplaten zijn bovendien dampopen, zodat geen folies nodig zijn. Ook de bouwstenen zijn - door gepatenteerde gleuven - naar buiten dampopen. In de zijgevels zijn 55 mm dikke platen toegepast, in verband met de afwerking met stuc; de kopgevels hebben 22 mm dikke houtvezelisolatieplaten.

Vloeren en gebogen kap
Voor de oplegging van de vloeren op de houten wanden is - gebruikelijk in het systeem - eerst een randbalk geplaatst met een profilering die aansluit op de randafwerking van de bovenste laag houten bouwstenen. Deze randbalk zorgt voor spreiding van de vloerlasten. Op de randbalk is de (houten) vloer opgelegd én opnieuw geprofileerde balken voor de eerste laag stenen van de verdiepingswanden.

In de diverse houten bouwstenen voor de gevels op de verdieping waren in de fabriek al de sparingen aangebracht voor de oplegging van de houten gordingen van het gebogen dak. Dit gebogen dak had tot gevolg dat er vijftien gordingen nodig waren. Boven op de gordingen is multiplex aangebracht, aan de onderzijde eerst folie op papierbasis, vervolgens is isolatie in de holle ruimte ingeblazen én is de kap aan de onderzijde afgewerkt met gipsplaten. Op het dak is een (geschroefde) rieten dakafwerking aangebracht.

Extra's in het HIB systeem
In de houten bouwstenen kunnen op eenvoudige wijze leidingen worden opgenomen. Hiervoor worden - af fabriek - de stijlen in de bouwstenen voorzien van gleuven, waarin met behulp van een hardboardplaat een vrije zone wordt gevormd voor leidingen tot 30 mm dik. In Almere zijn de leidingen hierin naderhand aangebracht. In de houten HIB bouwstenen zitten bovendien standaard zaagsneden in de buitenbeplating die tot op de buitenste beplating doorlopen (5 mm vanaf de buitenzijde). Deze sleuven zorgen voor een dampopen constructie, waardoor geen waterdichte folie nodig is.

Alle tussenwanden in de woning zijn óf wanden van 160 mm dikke houten bouwstenen óf houtskeletbouwwanden van 120 mm dik. De houten bouwsteenwanden zijn gevuld met kiezels waardoor deze zorgen voor een goede warmteaccumulatie, ofwel voor een gelijkmatigere binnentemperatuur. De grotere massa zorgt bovendien voor een hogere geluidsisolatie, wat in deze woning gewenst was in verband met een muzikale hobby.

Nóg slimmer
Ondanks dat het HIB systeem al zo'n tien jaar op de - vooral Duitse - markt is, vond Walraven het systeem nog wel voor verbetering vatbaar: 'Vóór plaatsing van de eerste laag houten bouwstenen wordt eerst een houten onderregel geplaatst met daarop een geprofileerde randbalk. Deze bovenste balk sluit aan op de profilering van de eerste laag stenen. Dat betekent echter wel dat er twee balken uitgelijnd en vastgeschroefd moeten worden. Ons idee was om van deze twee balken één balk te maken. Dat scheelt uiteraard in tijd.'

Finnhouse bedacht ook dat het aanbrengen van de isolatie veel slimmer kon: "Gebruikelijk was een wand met bouwstenen na de opbouw vanaf de bovenzijde te vullen met isolatie. Daarbij moet voorkomen worden dat de isolatie nat wordt; afdekken dus. Maar het betekende ook dat het isolatiebedrijf drie keer moest komen met de pomp: zowel voor de wanden op de begane grond als later voor de wanden op de verdieping en het dak. Onhandig, vonden we. Daarom besloten we het hele casco op te bouwen zonder isolatie. En vervolgens - toen dit klaar was - gaten te boren door de buitenbeplating en zó in één keer alle isolatie aan te brengen."

Meer informatie: Finnhouse

Facts & Figures
Opdrachtgever: Basil Kühne en Annelies Handcock
Systeempartner HIB systeem: Finnhouse, Gorinchem, hib-systeem
|Architect: ErasmusX, Schijndel
Aannemer: Finnhouse Bouw, B.V.
Start bouw: november 2010
Oplevering: (gepland) april 2011
Bruto vloeroppervlak: 157 m²
Bruto inhoud: 480 m³
Stichtingskosten: € 245.000,-