Klimaatadaptatie deel 4: Waddenzee

Klimaatadaptatie deel 4: Waddenzee

Klimaatadaptatie gaat de effecten van klimaatverandering tegen en kan een bijdrage leveren aan een klimaatbestendig Nederland. De adaptatie is mogelijk door het aanleggen van klimaatbuffers. In het vierde deel van een zesdelige artikelreeks komt klimaatadaptatie rond de Waddenzee aan bod.

De Waddenzee is een binnenzee tussen de Waddeneilanden en de Noordzee aan de ene kant en het vaste land van Nederland, Duitsland en Denemarken aan de andere kant. De zee heeft een lengte van 500 kilometer en een gemiddelde breedte van 20 kilometer. Sinds 2009 is de Waddenzee, met uitzondering van het Deense deel, onderdeel van het UNESCO Werelderfgoed. Typerend voor de Waddenzee zijn de bij eb droogvallende en begaanbare zandplaten, gescheiden door geulen. De naam Waddenzee (in het Fries: Waadsee) is dan ook afkomstig van het Latijnse Vadum, dat doorwaadbare plaats betekent.

De Waddenzee is een relatief jonge zee. De Noordzeekust is gevormd door een reeks van strandwallen, die ons land steeds groter hebben gemaakt. Zo'n 5000 jaar geleden ontstond door invloed van de wind, die zand opstuwde, een stevige strandwal ter hoogte van de huidige Waddeneilanden. Het land daarachter bleef droog. In de Middeleeuwen brak de strandwal in stukken en kreeg de zee weer vrij spel. Een deel van het land kon door de bewoner met dijken worden beschermd, en in de loop van de tijd zelfs teruggewonnen worden op de zee. Deze strijd tegen het water is af te lezen aan de vele terpen en dijken langs de Waddenkust in Nederland, Duitsland en Denemarken.

Waarde
Het ondiepe, relatief warme water van de Waddenzee is het leefgebied van veel planten- en diersoorten. Zeehonden krijgen er hun jongen, vissen zetten er hun kuit af en het is een belangrijke foerageerplek voor trekvogels door het rijke bodemleven. Door deze functies als kraamkamer en pleisterplaats heeft de Waddenzee een zeer hoge natuurwaarde en vormt het een belangrijke ecologische schakel in Noord-Europa. Daarnaast heeft de Waddenzee een grote economische waarde; van oudsher zijn visserij en scheepvaart de economische pijlers, die nu vervangen worden door toerisme, gasboringen en andere energie- en grondstoffenwinning.

Bio-bouwers
De ondiepe Waddenzee, volledig gevormd door natuurlijke processen, is de grootste natuurlijke klimaatbuffer in Nederland. De Waddenzee kent een hoge dynamiek. Zowel het getij als stormen en veranderende (sediment-)stromingen zorgen ervoor dat zandplaten, geulen en zelfs de Waddeneilanden continue verplaatsen. Op diverse plekken wordt gewerkt aan de versterking van dit systeem, waarbij de fysische en ecologische krachten in het gebied ingezet worden. Op Ameland wordt het voorland voor de waddendijk versterkt en natuurwaarden en recreatie verstevigd.

Op diverse plekken worden biobouwers ingezet om de robuustheid van de Waddenzee te vergroten. Biobouwers zijn soorten die het milieu in sterke maten kunnen veranderen. Op deze manier ontstaan natuurlijke, zelf-bouwende ecosystemen die ingezet worden om bepaalde diensten te leveren in bijvoorbeeld de kustverdediging. Rifbouwende oesters en andere schelpdieren kunnen stroming veranderen en de impact van golven op de kust en op dijken verminderen. Zeegras, riet en schorren kunnen sediment invangen en zo zandbanken creëren.

Zeegrasvelden
In 1932 bestond de Waddenzee uit duizenden hectares zeegrasvelden. Het zeegras werd geoogst voor de bouw van dijken, maar ook het vissen met boomkotters, de bouw van de afsluitdijk, vervuiling en een virusinfectie hebben het zeegras geen goed gedaan waardoor het nu vrijwel volledig is verdwenen. De Waddenvereniging heeft samen met Rijkswaterstaat in 2011 en 2012 op verschillende plekken op het wad nieuw zeegras geplant. Uit een donorveld in het Duitse deel werden zaadstengels van het Groot Zeegras verzameld.

De rijpende zaadstengels werden opgehangen op zorgvuldig gekozen plekken in de stroming, waardoor het zaad zich nop natuurlijke wijze kon verspreiden. In 2012 en 2013 bleek op verschillende plekken het zeegras aangeslagen te zijn en voor verdere verspreiding te zorgen. De velden worden gemonitord, en het experiment krijgt in samenwerking met Natuurmonumenten een vervolg. De verwachting is dat het zeegras zorgt voor een verlaging van de stroomsnelheid van het water, het neerslaan van sediment, helderder water, betere leefomstandigheden, kan dienen als voedselbron, biotoop en kraamkamer.

De artikelen in deze reeks belichten elk een landschapstype en de mogelijkheden voor klimaatadaptatie.
Hieronder vindt u de vorige artikelen in deze reeks:

Klimaatadaptatie deel 1, gepubliceerd op 13 juni 2013
Klimaatadaptatie deel 2, rivieren: gepubliceerd op 27 juni 2013
Klimaatadaptatie deel 3, ijsselmeer: gepubliceerd op 11 juli 2013

Meer informatie vindt u op de website van klimaatbuffers.

Auteur: Joep van der Veen, architect, stedenbouwkundig ontwerper en onderzoeker bij Bokkers van der Veen Architecten & Planners.

fotobijschriften:

Foto’s:

1 De Waddenzee, Waddenvereniging
2 Verzamelen donorgras voor zeegras herstel, Waddenvereniging
3 Uitzaaiend groot zeegras, Waddenvereniging

Gerelateerde artikelen, events & downloads

c21 c225
'Opname in NMD bevestigt toewijding aan duurzaamheid'

'Opname in NMD bevestigt toewijding aan duurzaamheid'

Categorie 1 producten van ABB zijn nu opgenomen in de Nationale Milieu Database (NMD). De nadruk in deze eerste fase ligt op bekende installatiedozen van ABB zoals ...

Lees verder

c21 c40 c225
'Kies vroegtijdig voor duurzaamheid'

'Kies vroegtijdig voor duurzaamheid'

Op de Klimaattop GO 2024 vindt een gezamenlijke zoektocht plaats. Naar nieuw beleid en ambities om klimaatdoelstellingen in te vullen en naar partijen die uit de ...

Lees verder

c21 c185 c225 c279
Circulariteit stimuleren in de bouw

Circulariteit stimuleren in de bouw

Door materialen en producten te registreren, krijgen ze een identiteit en wordt hun waarde inzichtelijk. Daarmee wordt het onder andere eenvoudiger om te voldoen ...

Lees verder

c21 c225 c265
Innovatie stimuleren voor Net Zero

Innovatie stimuleren voor Net Zero

Nul uitstoot vóór 2050: dát is de ambitie die Dura Vermeer voor ogen heeft en waar hard aan wordt gewerkt. Deze visie vraagt om actie, niet ...

Lees verder

c21 c225
“We verrassen onze opdrachtgevers altijd”

“We verrassen onze opdrachtgevers altijd”

Een groene gevel zorgt voor de integratie van een gebouw in een natuurlijke omgeving en voor een natuurlijke aanblik. Om dat te bereiken dient een architect wel ...

Lees verder

c21 c41 c225 c243
“Oplossingen voor verduurzamen binnen netcongestie zijn er al lang”

“Oplossingen voor verduurzamen binnen ...

Netcongestie: is dat een obstakel, of een kans? Dat laatste, als het aan Duurzaam Gebouwd ligt. We zoeken vooral naar oplossingen om de energietransitie nú ...

Lees verder

c21 c35 c162 c225
Ontdek de toekomst van duurzame innovaties 
mrt20

Ontdek de toekomst van duurzame innovaties 

Extern evenement Ontdek de toekomst van duurzame innovaties voor de gebouwde omgeving tijdens de CFP Innovatiedag! Kom op 20 maart langs bij CFP Green Buildings voor een inspirerende ...

Dit betreft een extern evenement uit het netwerk van Duurzaam Gebouwd

Lees verder

c21 c225 c237 c265
CO2-rapportage zorgt voor strategie, inzicht en actie

CO2-rapportage zorgt voor strategie, inzicht ...

Het inzichtelijk maken van CO2-uitstoot is complex, maar essentieel voor organisaties om te voldoen aan wet- en regelgeving én aan een duurzame toekomst ...

Lees verder

c21 c185 c225
Slimmer bouwen met minder materiaal

Slimmer bouwen met minder materiaal

Het rondetafelgesprek ‘Slimmer bouwen met minder materiaal’ richtte zich op het verminderen van materiaalgebruik en de integratie van duurzaamheid en ...

Lees verder

c21 c162 c225 c243
Bouwpoort: verhelderend perspectief op netcongestie
feb20

Bouwpoort: verhelderend perspectief op netcongestie

Netcongestie is een groeiend probleem in Nederland. Hoe zorgen we ervoor dat we in de maatschappelijke behoeften kunnen voorzien, zoals woningbouw en verduurzaming. ...

Lees verder

c21 c35 c162 c225
Banden versterken tijdens Green Buildings Regatta 
sep05

Banden versterken tijdens Green Buildings Regatta 

Extern evenement Dit belooft een bijzondere editie te worden: de 20e editie van de Green Buildings Regatta! Deze zeilrace is een mooie kans om de banden met klanten of collega’s ...

Dit betreft een extern evenement uit het netwerk van Duurzaam Gebouwd

Lees verder

c21 c185 c225
Versnelling naar volledige circulariteit

Versnelling naar volledige circulariteit

De bouwsector blijft sterk afhankelijk van primaire, niet-hernieuwbare materialen. Dat zorgty voor hoge materiaalgebonden emissies, zoals beschreven in Op weg naar ...

Lees verder

Reactie plaatsen

keyboard_arrow_up