Klimaatadaptatie deel 4: Waddenzee

Klimaatadaptatie deel 4: Waddenzee

Klimaatadaptatie gaat de effecten van klimaatverandering tegen en kan een bijdrage leveren aan een klimaatbestendig Nederland. De adaptatie is mogelijk door het aanleggen van klimaatbuffers. In het vierde deel van een zesdelige artikelreeks komt klimaatadaptatie rond de Waddenzee aan bod.

De Waddenzee is een binnenzee tussen de Waddeneilanden en de Noordzee aan de ene kant en het vaste land van Nederland, Duitsland en Denemarken aan de andere kant. De zee heeft een lengte van 500 kilometer en een gemiddelde breedte van 20 kilometer. Sinds 2009 is de Waddenzee, met uitzondering van het Deense deel, onderdeel van het UNESCO Werelderfgoed. Typerend voor de Waddenzee zijn de bij eb droogvallende en begaanbare zandplaten, gescheiden door geulen. De naam Waddenzee (in het Fries: Waadsee) is dan ook afkomstig van het Latijnse Vadum, dat doorwaadbare plaats betekent.

De Waddenzee is een relatief jonge zee. De Noordzeekust is gevormd door een reeks van strandwallen, die ons land steeds groter hebben gemaakt. Zo'n 5000 jaar geleden ontstond door invloed van de wind, die zand opstuwde, een stevige strandwal ter hoogte van de huidige Waddeneilanden. Het land daarachter bleef droog. In de Middeleeuwen brak de strandwal in stukken en kreeg de zee weer vrij spel. Een deel van het land kon door de bewoner met dijken worden beschermd, en in de loop van de tijd zelfs teruggewonnen worden op de zee. Deze strijd tegen het water is af te lezen aan de vele terpen en dijken langs de Waddenkust in Nederland, Duitsland en Denemarken.

Waarde
Het ondiepe, relatief warme water van de Waddenzee is het leefgebied van veel planten- en diersoorten. Zeehonden krijgen er hun jongen, vissen zetten er hun kuit af en het is een belangrijke foerageerplek voor trekvogels door het rijke bodemleven. Door deze functies als kraamkamer en pleisterplaats heeft de Waddenzee een zeer hoge natuurwaarde en vormt het een belangrijke ecologische schakel in Noord-Europa. Daarnaast heeft de Waddenzee een grote economische waarde; van oudsher zijn visserij en scheepvaart de economische pijlers, die nu vervangen worden door toerisme, gasboringen en andere energie- en grondstoffenwinning.

Bio-bouwers
De ondiepe Waddenzee, volledig gevormd door natuurlijke processen, is de grootste natuurlijke klimaatbuffer in Nederland. De Waddenzee kent een hoge dynamiek. Zowel het getij als stormen en veranderende (sediment-)stromingen zorgen ervoor dat zandplaten, geulen en zelfs de Waddeneilanden continue verplaatsen. Op diverse plekken wordt gewerkt aan de versterking van dit systeem, waarbij de fysische en ecologische krachten in het gebied ingezet worden. Op Ameland wordt het voorland voor de waddendijk versterkt en natuurwaarden en recreatie verstevigd.

Op diverse plekken worden biobouwers ingezet om de robuustheid van de Waddenzee te vergroten. Biobouwers zijn soorten die het milieu in sterke maten kunnen veranderen. Op deze manier ontstaan natuurlijke, zelf-bouwende ecosystemen die ingezet worden om bepaalde diensten te leveren in bijvoorbeeld de kustverdediging. Rifbouwende oesters en andere schelpdieren kunnen stroming veranderen en de impact van golven op de kust en op dijken verminderen. Zeegras, riet en schorren kunnen sediment invangen en zo zandbanken creëren.

Zeegrasvelden
In 1932 bestond de Waddenzee uit duizenden hectares zeegrasvelden. Het zeegras werd geoogst voor de bouw van dijken, maar ook het vissen met boomkotters, de bouw van de afsluitdijk, vervuiling en een virusinfectie hebben het zeegras geen goed gedaan waardoor het nu vrijwel volledig is verdwenen. De Waddenvereniging heeft samen met Rijkswaterstaat in 2011 en 2012 op verschillende plekken op het wad nieuw zeegras geplant. Uit een donorveld in het Duitse deel werden zaadstengels van het Groot Zeegras verzameld.

De rijpende zaadstengels werden opgehangen op zorgvuldig gekozen plekken in de stroming, waardoor het zaad zich nop natuurlijke wijze kon verspreiden. In 2012 en 2013 bleek op verschillende plekken het zeegras aangeslagen te zijn en voor verdere verspreiding te zorgen. De velden worden gemonitord, en het experiment krijgt in samenwerking met Natuurmonumenten een vervolg. De verwachting is dat het zeegras zorgt voor een verlaging van de stroomsnelheid van het water, het neerslaan van sediment, helderder water, betere leefomstandigheden, kan dienen als voedselbron, biotoop en kraamkamer.

De artikelen in deze reeks belichten elk een landschapstype en de mogelijkheden voor klimaatadaptatie.
Hieronder vindt u de vorige artikelen in deze reeks:

Klimaatadaptatie deel 1, gepubliceerd op 13 juni 2013
Klimaatadaptatie deel 2, rivieren: gepubliceerd op 27 juni 2013
Klimaatadaptatie deel 3, ijsselmeer: gepubliceerd op 11 juli 2013

Meer informatie vindt u op de website van klimaatbuffers.

Auteur: Joep van der Veen, architect, stedenbouwkundig ontwerper en onderzoeker bij Bokkers van der Veen Architecten & Planners.

fotobijschriften:

Foto’s:

1 De Waddenzee, Waddenvereniging
2 Verzamelen donorgras voor zeegras herstel, Waddenvereniging
3 Uitzaaiend groot zeegras, Waddenvereniging

Gerelateerde artikelen, events & downloads

c21 c225
Morgen is het zover: de Klimaattop GO 2024!

Morgen is het zover: de Klimaattop GO 2024!

Over één dag is het zover: de Klimaattop Gebouwde Omgeving 2024. Als voorbereiding op de tweedaagse conferentie bracht Duurzaam Gebouwd het rapport ...

Lees verder

c21 c225
Van netcongestie naar energiezekerheid

Van netcongestie naar energiezekerheid

Het webinar ‘Van netcongestie naar energiezekerheid’ op dinsdag 26 november om 11 uur leert je alles over de kansen die de energietransitie biedt, mits ...

Lees verder

c21 c225
Het wonder van Tholen: blauwdruk voor oplossing netcongestie

Het wonder van Tholen: blauwdruk voor oplossing ...

Op het Zeeuwse Tholen is op maandag 10 juni onder grote belangstelling de eerste energy hub (e-hub) in Nederland in gebruik genomen. In deze e-hub kunnen bedrijven ...

Lees verder

c21 c225
Maximale integrale duurzaamheidsambitie op Klimaattop GO 2024

Maximale integrale duurzaamheidsambitie op Klimaattop ...

De waarde van kennisdeling wordt nog wel eens onderschat, zeker als we kijken naar het invullen van de Klimaatdoelstellingen. Door te innoveren, pionieren en lef ...

Lees verder

c21 c185 c225 c237 c243
Ultieme duurzaamheid is beter benutten wat we nu al hebben 

Ultieme duurzaamheid is beter benutten wat we ...

Ze is al bijna een decennium Duurzaam Gebouwd-expert, deelt kennis tijdens rondetafelgesprekken én is een veelgevraagd spreker voor het podium. Ook laat ...

Lees verder

c21 c41 c225
Urgent rapport over knelpunten en kansen verduurzaming gebouwde omgeving

Urgent rapport over knelpunten en kansen verduurzaming ...

In aanloop naar de Klimaattop Gebouwde Omgeving 2024 lanceert platform Duurzaam Gebouwd maandag 4 november het rapport Op weg naar CO2-neutraal. Het rapport benadrukt ...

Lees verder

c21 c225 c237 c265
Volgende mijlpaal Net Zero: verplichte toepassing CO2-arm beton

Volgende mijlpaal Net Zero: verplichte toepassing ...

Lizzy Butink heeft als manager Duurzaamheid binnen Dura Vermeer Divisie Bouw en Vastgoed BV de afgelopen tijd flink geknokt om de Net Zero-strategie hoog op ...

Lees verder

c21 c225
Dertig jaar duurzaamheid met Paul van Bergen

Dertig jaar duurzaamheid met Paul van Bergen

Om hem Mr. Duurzaamheid te noemen, gaat wellicht net een stapje te ver, maar al ver voordat duurzaamheid een begrip was, was dit voor Paul van Bergen, directeur ...

Lees verder

c21 c225 c243 c265
Kijkje in de keuken bij verduurzaming industrie

Kijkje in de keuken bij verduurzaming industrie

Met de klimaatdoelstellingen en forse ambities voor verduurzaming van ons kikkerlandje in het achterhoofd, is kennisdeling onontbeerlijk. Dat houdt niet op bij ...

Lees verder

c21 c225
Seawood Materials winnaar Ruud van Berkel Award '24 

Seawood Materials winnaar Ruud van Berkel Award ...

Tijdens de Dutch Design Week in Eindhoven deze week is de tweede Ruud van Berkel Award uitgereikt. De winnaar van dit jaar is SeaWood Materials: een 100 procent ...

Lees verder

c21 c225 c237
Zo zorg je voor maximale waarde in beheer- en onderhoudstrajecten

Zo zorg je voor maximale waarde in beheer- en ...

Wat zijn beweegredenen voor bedrijven om hun gebouwen duurzamer, meer circulair en gezond te maken? En hoe zorg je dat je maximale waarde levert in beheer- en onderhoudstrajecten? ...

Lees verder

c21 c225
Aantal ondertekenaars Toekomstbestendig Bouwen groeit door

Aantal ondertekenaars Toekomstbestendig Bouwen ...

Het aantal organisaties dat zich aansluit bij het platform Toekomstbestendig Bouwen blijft groeien. Het convenant werd tijdens het congres Toekomstbestendig Bouwen ...

Lees verder

Reactie plaatsen

keyboard_arrow_up