Een vraag waar we ons allemaal wel eens mee bezig houden is: hoe ziet de toekomst eruit? Iemand die daar dag in, dag uit mee bezig is, is futurist Marcel Bullinga. Duurzaam Gebouwd neemt samen met hem een kijkje in de toekomst.

Hoe word je futurist?
“In 1993 schreef ik een boek over de democratie en technologie, Spinnen in het digitale web, werd zo een van de eerste internetgebruikers, en had een eigen website toen alle websites van Nederland nog op 1 scherm pasten. Kun je het je voorstellen? Ik ging lezingen geven, eerst over internet, wat iedereen flauwekul vond maar waardoor ik me niet liet tegenhouden, en later breder over technologie. Toen werd het strategie en uiteindelijk belandde ik in de toekomst, want breder en weidser dan dat is onmogelijk.”

Ben je optimistisch over de toekomst?
“Ja, per definitie. Optimisme is een manier om uit een crisis te komen. Waar zitten de kansen, de mogelijkheden? Zo kan je een probleem omtoveren tot oplossing. Energieprobleem? Welnee. Energie zit overal: in de lucht, in ons, in onze gebouwen. Je moet alleen maar zo slim zijn het eruit te halen, manieren te vinden om het te oogsten. Dan krijgen we vanzelf de lokale, transportloze energiebronnen die we zo bitter hard nodig hebben. Er is meer dan zat energie voor uitbundig leven en consumeren tot je scheel ziet, genietend van het leven.

Als je uitgaat van de extrapolaties van gezaghebbende bronnen, en dat moet je altijd doen, dan zijn er heel veel problematische toekomsten op komst op tal van vlakken. Die geven aanleiding tot zorg, ja. Maar er zijn ook toekomsten waar het de goede kant op gaat. De kunst is de ene toekomst te verslaan en de andere te vriend te houden.”

Is er een algemeen besef dat we gezien de klimaatveranderingen zaken heel snel, heel anders moeten gaan invullen met betrekking tot de toekomst?
“Ontzettend! De laatste tijd word ik steeds vaker uitgenodigd rondom het thema duurzaamheid. Overigens is niet zozeer de klimaatverandering het uitgangspunt, maar eerder de zorgwekkende mix van klimaat, stijgende en veranderlijke energieprijzen, files, en geopolitieke afhankelijkheid van instabiele en terreurstaten. Noodzaak is de moeder van innovatie; dat zie je hier heel goed.”

Hoe ziet de toekomst eruit voor de bouw?
“Het businessmodel is dan: Groen = winst. Je bent als bouwbranche gek als je op de huidige voet doorgaat. Maar er komen nu langzamerhand schitterende voorbeelden van innovatie in de sector. Voorbeelden die ik jaren terug niet kon laten zien in mijn presentaties omdat er nog niets te tonen viel! Zaken als de Zonneterp en Greenoffice 2015 en Zeekracht in Nederland, en de gebouwenprinter in de VS. Dat zijn verrukkelijke zaadjes van de toekomst.”

Halen we dan bouwmaterialen alleen nog maar uit de regio?
“Die kant gaat het wel op, ja. Het is ook het verstandigst. We hebben heel lang de maatschappelijke kosten van vervoer kunnen veronachtzamen. Die kosten zaten nooit in de prijs, dus we vlogen de wereld rond, wijzelf en onze goederen. Het goede nieuws is dat die kosten langzamerhand wel worden meegewogen, dus dat globale gesleep en gesjouw is over.

We krijgen twee soorten economieën in de toekomst: een virtuele economie die globaal is. Een globale standaard voor de kwaliteit van diensten en producten. Alle diensten die op afstand via een beeldscherm kunnen worden genoten, zoals marketing en research en bestellen, maar ook onverwachte diensten zoals veiligheid en babysitten. Daarnaast krijgen we een fysieke economie die regionaal is. Dat zijn alle echt fysieke producten, beroepen en grondgebonden diensten die de virtualiseringsslag hebben overleefd, en die regionaal worden afgenomen.

Verder zal er een tussencategorie ontstaan: en virtueel en fysiek. Voor de bouw heb je de gebouwenprinter. Je print casco en binnenwerk uit op de werkplek met een gigantische printer, in zijn geheel of in modules. Een gepersonaliseerd, logistiek geoptimaliseerd gebouw tegen de helft van de kosten in de helft van de tijd met nul afval en energie, en dat levert dan dubbele kwaliteit op. In dat businessmodel van de toekomst zit ook inbegrepen een extreme mate van flexibiliteit. Minder loondienst, meer freelancers, flexibeler personeel. Personeel dat niet langer bij 1 bedrijf in dienst is maar bij een keten van bedrijven, je regionale netwerk. Dat zorgt ervoor dat je crises beter doorstaat. Ketenwinsten zijn in.”

Leveren alle woningen energie in 2020?
“Alle nieuwbouw-kantoren: ja. Alle nieuwbouw-woningen: het grootste deel. Alle oudbouw: nee, slechts voor een deel. Transformatie van het bestaande is stukken moeilijker dan nieuwbouw. Maar het levert enorm veel meer op in termen van duurzaamheid. De drive voor die transformatie moet in principe voortvloeien uit je businessmodel, groen = winst, maar als dat er niet in zit of het duurt te lang, dan moet de overheid het doel dwingend voorschrijven: ‘Alle gebouwen en voertuigen energieplus en klimaatbestendig in 2020, en hoe je dat doet zie je zelf maar. Als onderdeel van het grote streven: Nederland energie zelfvoorzienend en klimaatbestendig in 2030.’ Zo fungeert de overheid als innovatiemonitor, en dat is een toekomstvaste rol.”

Hoe zien kantoren eruit in 2020?
Het zijn er minder; ze zijn leger; ze zijn mooier, ze lijken meer op thuis, ze zijn vormlozer, ze generen energie, en de mensen die erin werken zijn beter opgeleid en hoger betaald. Het kantoor van de toekomst is minder “kantoor” en meer restaurant en meer gaming zone. Zie het als een denktank waar je acties onderneemt die echt alleen maar daar kunnen. Dus niet suf op een laptopje zitten te rammelen, dat kan overal, maar wel bedrijfsgemasseerd worden en samen lunchen. Je gebruikt er ook nieuwe communicatiemiddelen die nog te duur of te groot zijn voor de thuiswerkplek, zoals de virtuele kantoorbol die de opvolger is van de laptop. Daarin ontwerpen we onze nieuwe gebouwen, logistiek geoptimaliseerd vanuit de gebruiker.

Kantoren krijgen concurrentie van werkplekken onderweg, het mobiele kantoor dus: thuis, in de auto, in de trein, op het strand. Er zijn minder mensen die op hetzelfde moment van de dag zitten op een kantoor zitten, en ze doen daar wel betekenisvollere dingen.Hetzelfde geldt ook voor fabrieken. Met dat verschil dat die steeds meer bemand worden door robots.

Gebouwen anno nu vormen een vergiet: het gebouw gaat op ontstellend slordige wijze om met de informatie en de energie. Het gebouw van de toekomst lijkt eerder op een ei. In de toekomst is een gebouw gestolde identiteit. Vastgoed wordt roerend, en de vastgoedmanager wordt een gamemaster.

Krijgen we een Jetsons’achtige wereld in 2020.
“Voor een deel wel. Lekker makkelijk.”

En wat is jouw rol in het dichterbij halen van die Jetson-wereld?
“Ik heb het altijd eerst over mogelijke en waarschijnlijke toekomsten; pas daarna over de wenselijke toekomst. De kunst is de waarschijnlijke toekomst te koppelen aan je businessmodel en aan je mensen in het hier & nu. Welke toekomstvaste elementen kan je introduceren in je bedrijf? Wat voor soort mensen heb je daarvoor nodig? Op welk soort productieproces moet je op mikken? Welke diensten en producten moet je per se leveren om succesvol te zijn in 2020?

Dat zijn de vragen die ik stel in de Futurecheck, en die niet ik, maar de zaal moet beantwoorden. Ik zorg voor de vragen, de zaal voor de antwoorden. In mijn langer durende, resultaatgerichte futuring sessies laat ik de zaal de rode draad voor de organisatie in kwestie formuleren en laat ik ze handvatten bedenken om die toekomst vorm te geven of te voorkomen.”


In & Uit in 2020
- Baksteen is Uit, Zelfhelend Piepschuim is In
- Milieu & Klimaat zijn Uit als kostenpost en In als winstmakers
- Ronde vormen zijn In
- Domme Verf is uit, Licht- & Energieverf is In
- De Bouwvakker is Uit, de Gebouwenprinter is In
- De uurtjefactuurtje schilder is Uit, de gebouwenonderhouder is In.
- Serie-bouw is Uit, Serie-design is In
- Kantoren zijn Uit, restaurants zijn In
- Vastgoedmanagers zijn Uit, Gamemasters zijn In
- Nomadisch Werken is In
- Lege kantoren zijn In
- Ketenwinsten zijn In
- Innoveren & Werken tegelijkertijd is In
- Thuiskantoor is In, Kantoor als Thuis is In
- Standalone is Uit, Samen is In
- Afgeronde Beroepsopleiding is Uit
- Onbeperkt consumeren is In, Genieten is In
- Loondienst is Uit, Freelance Economie is In
- In dienst bij 1 Bedrijf is Uit, in dienst bij een Ketennetwerk is In
- De Meester-Gezel relatie is In
- Lokaal is In, Self is In
- Niewkomers in de bouw zijn In, Transparantie is In
- Vaststaande Kennis is Uit, Updaten is In

Futurist Marcel Bullinga is visueel spreker over de toekomst & innovatie. Meer informatie is te vinden op www.futurecheck.nl. Daar staat ook een Youtube-clipje over Europa in 2020 en een clipje met een overzicht van alle trends bij elkaar die uw organisatie zullen beïnvloeden.

Tekst: Gerard Vos