Bedrijven die inzetten op verduurzaming en circulariteit hebben een nieuw businessmodel nodig, gericht op efficiënt gebruik en hergebruik van producten, componenten en grondstoffen. Maar hoe organiseer je dat een circulair businessmodel ook in de hele organisatie wordt omarmd?

Tijdens een speciale bijeenkomst van het netwerk van Cirkelstad Deventer/Apeldoorn toonde Timber Haaker, lector Business Models bij Hogeschool Saxion (foto onder), de diverse mogelijkheden om je bedrijf of organisatie meer circulair te laten worden. Binnen het Business Model Lab wordt gewerkt aan nieuwe businessmodellen en duurzame waardecreatie.

Haaker: “Bij bouwen gaat de nadruk steeds meer liggen op monteren en demonteren, wat betekent dat je iets wat je bouwt weer uit elkaar kan halen. Om dat duurzaam voor elkaar te krijgen, moet je verschillende transities aan elkaar verbinden. Hierbij kun je denken aan grote thema’s zoals klimaat, energie en circulariteit. In 2050 moet de gebouwde omgeving circulair zijn. Maar niemand weet nog hoe we dit moeten realiseren en hoe dit eruit zal zien”, zegt Haaker.

Standaardisatie

Het circulair maken van onze gebouwde omgeving is een grote opgave. Om dit voor elkaar te krijgen, komt een aantal opties voorbij. Haaker: “Standaardisatie, mass customization en modulair bouwen behoren tot de opties om de opgave te versnellen. Maar ook hergebruik is hier belangrijk, zowel op het niveau van producten als van materialen. En misschien moet je ook meer biobased materialen gaan gebruiken of anders ontwerpen, zodat je bij het einde van de levensduur ook meerdere mogelijkheden hebt voor circulaire toepassingen.”

“Standaardisatie is niet makkelijk, aangezien veel partijen hierbij een rol hebben. Overheid, ketenpartners, producenten en opdrachtgevers moeten op een andere wijze gaan samenwerken om dit ook mogelijk te maken. Daarnaast is het lastig om de lange tijd te overzien. Want wat je vandaag bouwt, staat er mogelijk over tientallen jaren nog. En wie weet hoe de wereld er dan zal uitzien.”

Stimulans

Circulair slopen en bouwen is een proces dat je heel slim op elkaar moet afstemmen. “Daar hebben we bij Saxion over nagedacht en we hebben gekeken hoe we tot nieuwe businessmodellen kunnen komen. Met de tools die we hebben ontwikkeld binnen het Business Model Lab stimuleren we het nieuwe bouwen en andere vormen van samenwerken. Waardebehoud en -creatie realiseren op circulair gebied is mooi, maar het moet voor de betrokken partijen ook aantrekkelijk zijn om mee te doen.”

“Wat kun je als ondernemer doen als je wilt starten met circulair bouwen? Daar is de R-ladder bijvoorbeeld een goede tool voor, een mooi overzicht van hergebruikstrategieën. Hergebruik kan op productniveau, maar ook op componentniveau. Daarna komt recycling, dat al redelijk goed is ingebed in onze maatschappij en waar niet meer de grootste uitdagingen voor de circulaire economie liggen.”

“Een goed voorbeeld”, vervolgt Haaker, “is de swapfiets, een heel nieuw businessmodel, waarbij goed is nagedacht over standaardisatie, hergebruik en huur in plaats van verkoop. Maar ook de bouw kent mooie voorbeelden. Zo heeft de TU Delft een gevel geleased bij Alkondor. De gevel is geplaatst, maar wordt dus ook weer teruggenomen als dat gewenst is. Een ander voorbeeld is de pilot die GEAS Energiewacht, een onderhoudspartner voor cv-ketels, heeft gedraaid in samenwerking met een woningcorporatie en een ketelleverancier. Hierbij is door de ketelfabrikant gekeken naar het hergebruik van onderdelen die uit ketels vrijkwamen bij het onderhoudsproces na de afschrijvingsperiode.”

Nu stappen zetten

Binnen Saxion wordt er door het Lectoraat Businessmodellen in vele projecten met bedrijven samengewerkt aan nieuwe vormen en producten. De tools van het Business Model Lab helpen de bedrijven om hun processen in beeld te brengen, de circulaire opties te optimaliseren en beter samen te werken in de keten. Hierbij geeft Haaker aan dat het proces niet per definitie goedkoper hoeft te worden, maar dat er wel een grote sociale component aan vastzit. Vanuit de maatschappij wordt er steeds meer gevraagd om op een circulaire manier te werken. “Nu kun je nog kiezen, maar op termijn gaat Europese en nationale regelgeving in veel gevallen het duurzamer werken voorschrijven. Laten we dan nu vast accepteren dat de eerste stappen die gezet worden gewoon iets duurder zijn.”

De kracht van het Business Model Lab is dat je de processen heel goed in beeld krijgt met de tools. Bij het maken van een beeld van het proces ontstaan er ook veel vragen. Uitdagingen als eigendom (en dus waarde) van materialen en logistiek (opslag en transport) worden eenvoudig blootgelegd. Met het beantwoorden van de vragen ontstaat er input, die helpt om tot een goede circulaire businesscase te komen. De tools zijn vrij toegankelijk en via een soort navigatie is te zien welke tool je kunt gebruiken voor je vraag.

Bekijk ook de video van het Business Model Lab:

Workshop circulaire businessmodellen

Cirkelstad Apeldoorn-Deventer organiseert binnenkort een workshop, waarbij een casus heel praktisch wordt aangepakt met de genoemde business model tools. Partners vanuit diverse disciplines in de bouw worden hiervoor uitgenodigd om samen meer circulariteit te ontdekken en te leren. Als je ook belangstelling hebt, meld je dan aan bij eric@versnellingnl.nl.

Tekst en beeld: Carmen Oude Wesselink
Meer info: Cirkelstad Deventer en Apeldoorn