Natuurinclusief ontwerpen én bouwen: de transitieopgave van nu

timer6 min
Natuurinclusief ontwerpen én bouwen: de transitieopgave van nu

Natuurontwikkeling is cruciaal voor een gezonde omgeving, biodiversiteit en ons klimaat. De gebouwde omgeving zet dit eens te meer op scherp. Helaas lijken natuur en gebouw elkaar moeilijk te vinden. Vreemd, want er zijn legio kansen om natuur een onderdeel te maken van de gebouwde omgeving. Hoe gaan bouwers hiermee om? We vroegen ontwerpende bouwer Heembouw wat haar voorwaartse route is en om haar groenontwikkeling te duiden. Conclusie: volgens hen leidt deze urgentie tot verrassende nieuwe gebieden. 

Groen: meer dan ooit nodig

Natuur komt niet uit de lucht vallen, maar is vandaag de dag wel meer dan ooit nodig. Dat betekent veel voor de bouw en het ontwerp. We moeten rekening houden met klimaat, natuur en biodiversiteit. En dat los je niet allemaal ruimtelijk en via een gebouw op. Dat betekent bijvoorbeeld dat ‘groot, groter, grootst’ plaats moet maken voor ‘slimmer, minder en beter’. Zoals scherpere locatie-afwegingen voor herontwikkeling, samenwerking via hubs, tijdelijkheid dubbel ruimtegebruik en slimme inzet van data en groene mobiliteit.  

Hiermee ontstaat een compleet ander ruimtegebruik. Aan de andere kant kan natuurinclusief ontwerpen nog veel meer uitgaan van lokale kracht. Welke lokale rol speelt water, schaduw of bodemkwaliteit? Welke lokale materialen kun je oogsten of hergebruiken? Welke biodiversiteit kun je herstellen of opnieuw inbrengen in een gebied. Die balans moeten we maken.

Natuur inclusief: de route voorwaarts

Voor Heembouw is ‘groen’ bekend terrein. Als ontwerper én als bouwer van onder andere grootschalige distributiecentra, is herstel van de natuur en biodiversiteit een belangrijk en bepalend ingrediënt. Juist vanuit deze grootschaligheid kun je positieve impact maken. Maar dat vergt wel enige creativiteit: hoe ga je om met daken, muren en het terrein zelf? Al deze verschillende facetten bieden potentie voor vergroening: zowel voor flora als voor fauna.

Voor Heembouw is natuurinclusief ontwerpen én bouwen de route voorwaarts, een keuze die tekenend is voor ruimtelijke ontwikkelingen in Nederland. In alle ontwerpen staat deze positieve impact centraal, of het nu herontwikkeling of nieuwbouw betreft. Daar staat Heembouw niet alleen in, want vergroening en gezondheid doorklinkt in veel plannen. Maar wat is eigenlijk de definitie van die begrippen en tot welke scherpe keuzes leidt dit? We belichten een aantal sprekende voorbeelden die de voordelen van natuurinclusief bouwen en ontwikkelen illustreren.

Eén kilometer groen: Ara-Almelo

Mooi voorbeeld van deze filosofie komt op dit moment tot realisatie in Almelo. Het distributiecentrum Ara wordt voorzien van één kilometer groen. Dit horizontale scherm neemt een flinke sprong voorwaarts in het vergroenen van dit gebied en het vergroten van de biodiversiteit. Door het ontwerp is dat ook nog eens goed zichtbaar en markant. Los van deze esthetische kwaliteit is de impuls voor de lokale groenverhouding groot. In tegenstelling tot het braakliggende terrein ontstaat hier nu een geheel andere balans tussen gebouw, flora en fauna. Ara Almelo krijgt het certificaat BREEAM-NL Very Good en voldoet als innovatieve koploper in de industrie aan de Europese richtlijnen voor taxonomie (de EU Taxonomie).

Een zo laag mogelijke CO2-footprint vormde het uitgangspunt voor materiaalgebruik en toegepaste techniek. Ara Almelo presteert hierdoor 66% beter dan de wettelijke MPG-norm (Milieu Prestatie voor Gebouwen). De ecologische maatregelen bij Ara Almelo zijn continu meetbaar, waarmee dit aspect ook zorgvuldig gewaarborgd wordt in de exploitatie. Met de beschikbare groen-data ontstaat concreet inzicht in de CO2-opslag en de verbetering van de luchtkwaliteit. Daarnaast levert de vergelijking van deze data inzicht in neveneffecten als ziekteverzuim, koolstofopslag, rioolzuivering en waterschade.

Natuurinclusief ontwerpen én bouwen: de transitieopgave van nu

Impressie van de bestemming Ara Almelo, op dit moment in aanbouw. Dit is een ontwikkeling i.s.m. Stellar Development.

Een nieuw groen dakpark: Virgo-Aalsmeer

Virgo is een XL-distributiecentrum in Aalsmeer. Het braakliggende terrein met oude kassen en weilanden had een minimale biodiversiteitswaarde. Door in het ontwerp rekening te houden met zowel nestelmogelijkheden én voldoende voedsel kon een groene biotoop ontstaan in het verder industriële gebied. Deze gedachte vormt de basis voor het ontwerp. Door de ontwerpfase te starten vanuit een landschapsontwerp, met als uitgangspunt meer biodiversiteit en natuur, ontstaat een nieuwe kijk op een verder vaak functionele ontwerpopgave.

Natuurinclusief ontwerpen én bouwen: de transitieopgave van nu

Impressie van Virgo Aalsmeer, ontwikkeld i.s.m. Stellar Development. Een functioneel bedrijfspand als middel ingezet om de natuur én biodiversiteit te vergroten.

Het uitgekiende gebouwgrid sluit aan bij de voorgaande productielandschappen; hoogstam boomgaarden en kassen. Zo vormt het de drager van het ontwerp. Een ontwerp dat ondanks zijn volume, maar doordachte groene keuzes bijdraagt aan de lokale omgevingswaarde. Biodiversiteit en werkplezier worden gestimuleerd. Van grote daktuin, natuurlijk daglicht, materiaalkeuzes tot vele plantsoorten.

Drie lessen in groenontwikkeling

1. Groen creëer je samen

Natuurinclusief ontwerpen én bouwen staat volop in de schijnwerpers. Scherpe tegenstellingen ontvouwen zich. Waar we voorheen binnen elk vak naar individuele oplossingen zochten, kenmerkt een transitie zich door systeemverandering. Dat vraagt dus ook om andere manieren van samenwerken. Groot en klein samen, integraal en adaptief.

Om klimaat en natuur die rol te geven in planvorming is een sterke onderlinge samenwerking met partners, zoals ecologen, landschapsarchitecten van grote waarde. Daardoor is het belangrijk om vroegtijdig en integraal naar opgaves te kijken en de systeemverandering te omarmen. Vooral nu natuur en ruimte zo tegenstrijdig lijken.

Heembouw werkt al in de realisatiefase met Ara in Almelo aan een datasysteem waarmee het toekomstige groen ook groen blijft. Er kwam een kilometerlang groenscherm dankzij de inzet van parametrisch ontwerpen, een geautomatiseerd proces waarbij op basis van data en relaties tussen onderdelen (deel)ontwerpen worden gegenereerd. Daarmee scheppen we ruimte voor de juiste plant op de juiste plek.

2. Groen doet goed

Vergroening van de omgeving stimuleert niet alleen de biodiversiteit, het kan ook hittestress tegengaan en verkoeling bevorderen. Ook belangrijk: groen stimuleert gezondheid. Als actieve plek om te bewegen, als uitzicht om rust uit te halen en niet in de laatste plaats vanwege de luchtkwaliteit. Het dakoppervlak van grootschalige gebouwen kan hierbij van grote betekenis zijn: dit kan ook een sportveld zijn, een park of zelfs een waterpartij herbergen. Datzelfde geldt voor de wanden en randen. Met een uitgekiende keuze van verticaal groen, nestkasten, insectenhotels, pluktuinen, grasklinkers, inzet van bomen en het creëren van wandelpaden, ontstaat een heel andere omgeving. Vaak zorgen deze maatregelen voor een positieve impuls ten opzichte van de status quo.

3. Groen vraagt een lange adem

Het toevoegen van groen vraagt om een zorgvuldige analyse van een gebied en de mogelijkheden. Een boom groeit niet vanzelf op het dak, een verticale groenwand blijft niet zomaar permanent groen. Het is van belang om vroegtijdig, al in de ontwerpfase, een doordacht plan en analyse te make. Vertaal ook de voordelen van groen tot op exploitatieniveau.

Dat creëert meerwaarde voor mens en natuur en op die manier een hogere beleggingswaarde. Echter: nog steeds moeten plannen stilstaan bij wat een ingreep betekent voor de natuur. Ook kan het oprekken van grenzen leiden tot andere keuzes. Denk aan herontwikkeling in plaats van nieuwbouw, een gebiedsontwikkeling die niet alleen water maar ook groen compenseert binnen lokale grenzen. Waarmee lokale systemen worden hersteld of zelfs verbeterd. De druk op ruimte in Nederland is zo groot dat we creatief moeten zijn.

Natuurinclusief ontwerpen én bouwen: de transitieopgave van nu

Deze whitepaper is beschikbaar gesteld dankzij Heembouw. Op deze pagina lees je meer over Heembouw architecten.

Gerelateerde artikelen, events & downloads

c21 c225
Morgen is het zover: de Klimaattop GO 2024!

Morgen is het zover: de Klimaattop GO 2024!

Over één dag is het zover: de Klimaattop Gebouwde Omgeving 2024. Als voorbereiding op de tweedaagse conferentie bracht Duurzaam Gebouwd het rapport ...

Lees verder

c21 c225
Van netcongestie naar energiezekerheid

Van netcongestie naar energiezekerheid

Het webinar ‘Van netcongestie naar energiezekerheid’ op dinsdag 26 november om 11 uur leert je alles over de kansen die de energietransitie biedt, mits ...

Lees verder

c21 c225
Het wonder van Tholen: blauwdruk voor oplossing netcongestie

Het wonder van Tholen: blauwdruk voor oplossing ...

Op het Zeeuwse Tholen is op maandag 10 juni onder grote belangstelling de eerste energy hub (e-hub) in Nederland in gebruik genomen. In deze e-hub kunnen bedrijven ...

Lees verder

c21 c225
Maximale integrale duurzaamheidsambitie op Klimaattop GO 2024

Maximale integrale duurzaamheidsambitie op Klimaattop ...

De waarde van kennisdeling wordt nog wel eens onderschat, zeker als we kijken naar het invullen van de Klimaatdoelstellingen. Door te innoveren, pionieren en lef ...

Lees verder

c21 c185 c225 c237 c243
Ultieme duurzaamheid is beter benutten wat we nu al hebben 

Ultieme duurzaamheid is beter benutten wat we ...

Ze is al bijna een decennium Duurzaam Gebouwd-expert, deelt kennis tijdens rondetafelgesprekken én is een veelgevraagd spreker voor het podium. Ook laat ...

Lees verder

c21 c41 c225
Urgent rapport over knelpunten en kansen verduurzaming gebouwde omgeving

Urgent rapport over knelpunten en kansen verduurzaming ...

In aanloop naar de Klimaattop Gebouwde Omgeving 2024 lanceert platform Duurzaam Gebouwd maandag 4 november het rapport Op weg naar CO2-neutraal. Het rapport benadrukt ...

Lees verder

c21 c225 c237 c265
Volgende mijlpaal Net Zero: verplichte toepassing CO2-arm beton

Volgende mijlpaal Net Zero: verplichte toepassing ...

Lizzy Butink heeft als manager Duurzaamheid binnen Dura Vermeer Divisie Bouw en Vastgoed BV de afgelopen tijd flink geknokt om de Net Zero-strategie hoog op ...

Lees verder

c21 c225
Dertig jaar duurzaamheid met Paul van Bergen

Dertig jaar duurzaamheid met Paul van Bergen

Om hem Mr. Duurzaamheid te noemen, gaat wellicht net een stapje te ver, maar al ver voordat duurzaamheid een begrip was, was dit voor Paul van Bergen, directeur ...

Lees verder

c21 c225 c243 c265
Kijkje in de keuken bij verduurzaming industrie

Kijkje in de keuken bij verduurzaming industrie

Met de klimaatdoelstellingen en forse ambities voor verduurzaming van ons kikkerlandje in het achterhoofd, is kennisdeling onontbeerlijk. Dat houdt niet op bij ...

Lees verder

c21 c225
Seawood Materials winnaar Ruud van Berkel Award '24 

Seawood Materials winnaar Ruud van Berkel Award ...

Tijdens de Dutch Design Week in Eindhoven deze week is de tweede Ruud van Berkel Award uitgereikt. De winnaar van dit jaar is SeaWood Materials: een 100 procent ...

Lees verder

c21 c225 c237
Zo zorg je voor maximale waarde in beheer- en onderhoudstrajecten

Zo zorg je voor maximale waarde in beheer- en ...

Wat zijn beweegredenen voor bedrijven om hun gebouwen duurzamer, meer circulair en gezond te maken? En hoe zorg je dat je maximale waarde levert in beheer- en onderhoudstrajecten? ...

Lees verder

c21 c225
Aantal ondertekenaars Toekomstbestendig Bouwen groeit door

Aantal ondertekenaars Toekomstbestendig Bouwen ...

Het aantal organisaties dat zich aansluit bij het platform Toekomstbestendig Bouwen blijft groeien. Het convenant werd tijdens het congres Toekomstbestendig Bouwen ...

Lees verder

Reactie plaatsen

keyboard_arrow_up