“We overschatten altijd de innovatieve ontwikkelingen die binnen twee jaar zullen optreden, en onderschatten de ontwikkelingen in de komende 10 jaar”, zei Bill Gates al jaren geleden. Gaat dit ook op voor warmtenetten?

Vanuit het Klimaatakkoord uit 2019 wordt voor de gebouwde omgeving vol ingezet op het toepassen van warmtenetten. De helft van de CO₂-reductiedoelstelling die we in 2030 moeten halen, komen uit warmtenetten. In 2018 is ingeschat dat zo’n 40 % van de gebouwde omgeving op een warmtenet wordt aangesloten. Daarom is de wijkgerichte aanpak populair, onder andere via het Programma Aardgasvrije Wijken. Ook de Transitievisies Warmte van de gemeenten [op te leveren in 2021, red.] richten zich op wijken, met wijkplannen daarna.

Tempo van besluitvorming en aanleg

De besluitvorming over een warmtenet neemt vele jaren in beslag. Het is dan ook een groot en complex vraagstuk. De doorlooptijd van een besluitvormingsproces ligt al vaak minimaal tussen de 5 en 10 jaar. Met zulke lange trajecten is de kans groot dat je wordt ingehaald door innovaties en veranderende wetgeving. Dit is bijvoorbeeld te zien bij aansluitingen van nieuwbouwwoningen die met een lage temperatuur warmtepomp zeer efficiënt verwarmd kunnen worden, terwijl meer dan 10 jaar geleden het akkoord met de gemeente is gesloten om deze nieuwbouw op een hoog temperatuur warmtenet aan te sluiten.

Elk gebouw zijn eigen tempo

Geen mens is gelijk, geen gebouw standaard. Elk bestaand gebouw heeft tot nu toe zijn eigen verduurzamingstempo, afhankelijk van natuurlijke momenten, zoals een verbouwing, vervanging, verhuizing of transactie. Het is een combinatie van het reduceren van de warmtevraag via isolerende maatregelen en het zo duurzaam mogelijk opwekken van de warmte. Dit zijn twee verschillende stappen die los of tegelijk kunnen plaatsvinden, afhankelijk van het natuurlijke moment.

Duurzaam Gebouwd-expert Jan-Maarten Elias, schrijver van deze expertpost

Snelheid van innovaties

Hoe snel de ontwikkelingen gaan, zien wij in onze dagelijkse praktijk. Als specialist in het verduurzamen van bestaande gebouwen met een blokverwarming, hebben wij voor twee identieke gebouwen in zowel 2018 als 2020 een vergelijkbare blokverwarming geanalyseerd en het verduurzamingsplan afgeprijsd. Waarbij in 2020 met de laatste stand van de techniek en verbeterde processen.

Het resultaat in 2018 was een 0,25 kg CO₂-reductie per geïnvesteerde euro, in 2020 was dit 0,35 kg per euro (40 % hoger). Zo combineren we vandaag kleine hoog-temperatuur warmtepompen met slimme regel- en buffertechniek en plaatsen we batterijen, zodat we het elektriciteitsnet niet extra belasten. Met een steeds hogere aardgas- en CO₂-reductie is de businesscase voor verduurzaming op gebouwniveau nu al interessant.

Ook zijn er financiële innovaties te zien. Zo zijn op gebouwniveau nieuwe financieringsmogelijkheden ontwikkeld op basis van een shared incentive in plaats van een split incentive. En ook voor VvE’s zijn er heel goede mogelijkheden voor lage langjarige leningen via bijvoorbeeld het nieuwe Warmtefonds.

5^e generatie warmtenetten

Ook de warmtenetten ontwikkelen zich verder, bijvoorbeeld met de 5^e generatie. Daarbij worden enkele gebouwen aan elkaar gekoppeld en eilandjes gecreëerd, om later verder gekoppeld te worden. Flexibiliteit, schaalbaarheid en lagere kosten zijn elementen van deze ontwikkeling. De complexiteit om met meerdere eigenaren gelijktijdig tot een akkoord te komen voor een aansluiting, die blijft. Ook de nieuwe Warmtewet 2.0 geeft eigenaren de vrijheid te kiezen of ze willen aansluiten of zelf te gaan verduurzamen.

Wat moet je vandaag dan doen?

Met de stelling dat we de veranderingen over 10 jaar onderschatten, weten we niet wat de situatie op dat moment is. De gemeentelijke besluitvorming rondom warmtenetten wordt steeds concreter, terwijl er wel een urgentie is voor duurzame bronnen. Daarnaast zijn eigenaren continu bezig met onderhoud aan hun gebouwen.

Wij raden aan om op gebouwniveau tijdens elk natuurlijk moment zoveel mogelijk te isoleren en/of duurzaam op te wekken. De extra investering loont altijd! Je hoeft immers niet binnen 1 jaar aardgasvrij te zijn, dat mag ook over, zeg, 15 jaar. En de laatste stap naar 100% aardgasvrij kan dan via een nieuwe techniek zijn. Bijvoorbeeld een nieuw type warmtepomp, lokaal opgewekt biogas uit je eigen GFE-afval, waterstof of een toekomstig duurzaam warmtenet.

Jan-Maarten Elias, Managing Partner Energy Bridge