Duurzame troonrede roept op tot integrale systeemverandering

Duurzame troonrede roept op tot integrale systeemverandering

We moeten de crisis gebruiken om duurzamer, socialer en economisch veerkrachtiger te worden. Dat gaat verder dan verduurzaming of circulariteit, zo werd duidelijk uit de oproep van hoogleraar Jan Jonker, die dit jaar op 1 september de Duurzame troonrede hield tijdens de 22e editie van Duurzame Dinsdag.

Welke economische koers gaat ons land varen? Als het ligt aan Jonker, gooien we het marktdenken overboord en richten we ons op de waardering van het menszijn en op de restoratie van onze aarde, zelfs als dat een negatieve economische impact als gevolg heeft.

Algehele systeemverandering

Volgens Jonker gaan we met onze huidige economie ‘de natuur met een kettingzaag te lijf, met alle gevolgen van dien’. Hij pleit daarom voor een stevige afschrijving van ons economische systeem. Dat is een veel hardere transitie dan we tot nu toe voor ogen hadden, een die niet alleen duurzaamheid of een circulair businessmodel centraal zet, maar ook een versterkte sociale inclusie nastreeft.

De lineaire economie die we hebben gemaakt bracht ons veel welvaart, maar heeft ons ook veel gekost. Daarmee doelt Jonker op ecologische vervuiling, op financiële en sociale ongelijkheid en op de uitputting van onze aarde. “Ons socio-economische systeem heeft een kortere houdbaarheid dan we dachten”, aldus Jonker. “Ook onze onderlinge afhankelijkheid is scherp zichtbaar geworden. We zijn ons bewust geworden van de kwetsbaarheid van onze maatschappij.”

Gevaarlijk achterhaald

Toch gaan we vooralsnog niet anders organiseren en juist dát is nu belangrijk, zegt Jonker in de troonrede. Dat doen we niet door ‘simpelweg de welvaart anders te verdelen’ of door ‘cruciale beroepen meer waardering te geven’, maar door iets ‘veel fundamenteler’. “De pandemie is misschien wel een blessing in disguise. Laten we dit momentum niet onbenut laten.” Dat doen we volgens Jonker door nieuwe betekenis te geven aan waarde en de waardering van waarde.

Jonker noemt ons marktdenken in sociaal en ecologisch opzicht ‘gevaarlijk achterhaald’. “We moeten de obsessie loslaten en ons systeem zo inrichten dat het onze gemeenschap, het klimaat en de natuurbronnen beschermt, ook al betekent dat minder, geen of zelfs negatieve economische groei. Het is ronduit naïef om te denken dat we alleen op technologie kunnen vertrouwen om de problemen waar we nu voor staan op te lossen.”

De oplossing is te vinden in een ander socio-economische waarde, waarin community centraal staat. Ook moeten we een transitie maken naar een economie waarin ‘circulariteit, restoratie van biodiversiteit en sociale inclusiviteit leidende beginselen zijn’. Jonker voorziet enkele transitiemechanismen om die transitie in de komende tien jaar vorm te geven.

Transitiemechanismen

Die mechanismen gaan ongetwijfeld voor ophef zorgen, maar volgens Jonker zijn ze absoluut noodzakelijk om ‘te investeren in transitie met oog op duurzaamheid’. Zo stelt de hoogleraar voor om het belasten van arbeid te verschuiven naar het belasten van het gebruik van grondstoffen en uitstoot, alsook een herziening van het fiscale systeem met oog op waardebehoud, in plaats van op basis van afschrijving.

Op sociaal vlak adviseert Jonker om vanuit de overheid meer ruimte te geven aan burgercollectieven op gebied van voedsel, energie en mobiliteit met ‘een passende juridische inbedding en een structurele stabiele en fiscale stimulans’. Ook moeten producenten ‘stapsgewijs verantwoordelijk worden voor de circulaire levenscyclus van hun product’. Om bovendien generationele solidariteit te stimuleren, moet vermogen belast gaan worden in combinatie met een basisinkomen voor iedereen. “In Nederland is economische ongelijkheid een onderbelicht thema”, aldus Jonker.

En, klap op de vuurpijl: “Investeer in het uitfaseren van bedrijven die niet bijdragen aan maatschappelijke en economische waarde door deze te beprijzen en te belasten”.

Winnaars en verliezers

Als we de moed hebben om deze mechanismen op te pakken, gaat volgens Jonker een maatschappij ontstaan met ‘meer veerkracht, gezondheid, schone lucht en gelijkheid’. Daarvoor moeten we wel kunnen rekenen op stabiele en consequente leiderschap vanuit de overheid, ‘ongeachte de politieke kleur’. Sterker nog: “Elke politieke partij die in de komende verkiezingen niet programmatisch inzet op de noodzakelijke domeinen voor transitie, zoals duurzaamheid, biodiversiteit, circulariteit en sociale inclusie, zou geen stemmen moeten krijgen”, aldus Jonker.

Een stabiel en nationaal tienjarenplan, zoals we ook voor onze dijken hebben, zou volgens Jonker een sterk vertrekpunt kunnen zijn. Hij geeft toe dat dit moeilijk gaat zijn. “Transitie zijn complex, ongemakkelijk, pijnlijk en ze kennen zowel winnaars als verliezers”, aldus Jonker. Maar dat is het waard, zo sluit de hoogleraar af, want: “Wij mensen zijn passanten op deze aarde, die we met grote zorg moeten koesteren, beheren en restoreren, zodanig dat de generaties na ons kunnen leven en liefhebben.”

Tekst: Reinoud Schaatsbergen

Zoek verder binnen deze onderwerpen

Gerelateerde artikelen, events & downloads

c21 c225
Morgen is het zover: de Klimaattop GO 2024!

Morgen is het zover: de Klimaattop GO 2024!

Over één dag is het zover: de Klimaattop Gebouwde Omgeving 2024. Als voorbereiding op de tweedaagse conferentie bracht Duurzaam Gebouwd het rapport ...

Lees verder

c21 c225
Van netcongestie naar energiezekerheid

Van netcongestie naar energiezekerheid

Het webinar ‘Van netcongestie naar energiezekerheid’ op dinsdag 26 november om 11 uur leert je alles over de kansen die de energietransitie biedt, mits ...

Lees verder

c21 c225
Het wonder van Tholen: blauwdruk voor oplossing netcongestie

Het wonder van Tholen: blauwdruk voor oplossing ...

Op het Zeeuwse Tholen is op maandag 10 juni onder grote belangstelling de eerste energy hub (e-hub) in Nederland in gebruik genomen. In deze e-hub kunnen bedrijven ...

Lees verder

c21 c225
Maximale integrale duurzaamheidsambitie op Klimaattop GO 2024

Maximale integrale duurzaamheidsambitie op Klimaattop ...

De waarde van kennisdeling wordt nog wel eens onderschat, zeker als we kijken naar het invullen van de Klimaatdoelstellingen. Door te innoveren, pionieren en lef ...

Lees verder

c21 c185 c225 c237 c243
Ultieme duurzaamheid is beter benutten wat we nu al hebben 

Ultieme duurzaamheid is beter benutten wat we ...

Ze is al bijna een decennium Duurzaam Gebouwd-expert, deelt kennis tijdens rondetafelgesprekken én is een veelgevraagd spreker voor het podium. Ook laat ...

Lees verder

c21 c41 c225
Urgent rapport over knelpunten en kansen verduurzaming gebouwde omgeving

Urgent rapport over knelpunten en kansen verduurzaming ...

In aanloop naar de Klimaattop Gebouwde Omgeving 2024 lanceert platform Duurzaam Gebouwd maandag 4 november het rapport Op weg naar CO2-neutraal. Het rapport benadrukt ...

Lees verder

c21 c225 c237 c265
Volgende mijlpaal Net Zero: verplichte toepassing CO2-arm beton

Volgende mijlpaal Net Zero: verplichte toepassing ...

Lizzy Butink heeft als manager Duurzaamheid binnen Dura Vermeer Divisie Bouw en Vastgoed BV de afgelopen tijd flink geknokt om de Net Zero-strategie hoog op ...

Lees verder

c21 c225
Dertig jaar duurzaamheid met Paul van Bergen

Dertig jaar duurzaamheid met Paul van Bergen

Om hem Mr. Duurzaamheid te noemen, gaat wellicht net een stapje te ver, maar al ver voordat duurzaamheid een begrip was, was dit voor Paul van Bergen, directeur ...

Lees verder

c21 c225 c243 c265
Kijkje in de keuken bij verduurzaming industrie

Kijkje in de keuken bij verduurzaming industrie

Met de klimaatdoelstellingen en forse ambities voor verduurzaming van ons kikkerlandje in het achterhoofd, is kennisdeling onontbeerlijk. Dat houdt niet op bij ...

Lees verder

c21 c225
Seawood Materials winnaar Ruud van Berkel Award '24 

Seawood Materials winnaar Ruud van Berkel Award ...

Tijdens de Dutch Design Week in Eindhoven deze week is de tweede Ruud van Berkel Award uitgereikt. De winnaar van dit jaar is SeaWood Materials: een 100 procent ...

Lees verder

c21 c225 c237
Zo zorg je voor maximale waarde in beheer- en onderhoudstrajecten

Zo zorg je voor maximale waarde in beheer- en ...

Wat zijn beweegredenen voor bedrijven om hun gebouwen duurzamer, meer circulair en gezond te maken? En hoe zorg je dat je maximale waarde levert in beheer- en onderhoudstrajecten? ...

Lees verder

c21 c225
Aantal ondertekenaars Toekomstbestendig Bouwen groeit door

Aantal ondertekenaars Toekomstbestendig Bouwen ...

Het aantal organisaties dat zich aansluit bij het platform Toekomstbestendig Bouwen blijft groeien. Het convenant werd tijdens het congres Toekomstbestendig Bouwen ...

Lees verder

Reactie plaatsen

keyboard_arrow_up