Amsterdam is weer een parel rijker: aan de haven van IJburg verrijst ‘Jonas’, een gebouw dat de nadruk legt op een optimale inpassing in het gebied en de creatie van een community. De combinatie van sociale met technische duurzaamheid is een bijzondere en de lat ligt op alle vlakken hoog.

De altijd groeiende woningvraag in Amsterdam moet met de gebiedsontwikkeling IJburg worden bekoeld. Voor ontwikkelaar Amvest, eerder betrokken bij De Havenmeester en het IJland, is het een bekende omgeving. “IJburg laat zien hoe we onze rol zien veranderen”, vertelt Jana Jayakkumaran van Amvest. “We zijn niet alleen meer betrokken bij de realisatie van één gebouw, maar verduurzamen complete gebieden. De complexiteit neemt daarmee toe, maar ook de waarde die we aan de individuele objecten én de omgeving kunnen toekennen. Vanuit de gemeente kwam er voor IJburg een tender met hoge duurzaamheidsambities. We waren overtuigd van de waarde die we aan zowel het gebouw als gebied konden toevoegen en besloten aan de slag te gaan.”

Zonder te aarzelen werd Orange Architects aangetrokken om een invulling te geven aan de vormgeving van een nieuw icoon in IJburg, aan de rand van de stad Amsterdam. Toch werd er geen ‘icon’ geschetst, maar een ‘wecon’, een knipoog naar de gewenste relatie van het gebouw met het gebied en een beoogd ‘wij-gevoel’. “We zijn daarom een intensief traject ingegaan voor bewonerscommunicatie”, gaat Jayakkumaran verder, “om achter de wensen te komen en die te koppelen aan onze uitvoering. We kennen de voordelen van deze co-making aanpak, want we voeren dit in ieder project uit en weten dat dit draagvlak creëert. Daarnaast weten bewoners vaak precies wat er in een omgeving speelt en hebben een belangrijk en interessant netwerk. Zij kennen bedrijven en personen die een positieve bijdrage kunnen leveren aan, in dit geval, Jonas. Een naam die ontleend is aan de legende van Jonas en de Walvis.”

Beter dan Outstanding

Bewonersparticipatie vormde dan ook een belangrijk onderdeel om tot het ontwerp te komen voor het markante gebouw, dat straks 273 huur- en koopwoningen huisvest. “We schakelden ABT in voor de integrale projectbegeleiding, onder andere op bouwfysisch gebied”, vertelt Jayakkumaran. “We spraken samen de BREEAM-NL Outstanding ambitie uit en wisten dat dit een complexe opgave zou worden, ook gekoppeld aan de uitdagende bouwlogistiek. Dan is het belangrijk om een partij aan boord te hebben die op meerdere disciplines waarde kan leveren.” Aan het ontwerpteam de schone taak om het gebouw letterlijk Outstanding te maken, wat vanzelfsprekend de nodige voeten in de aarde had. “Je moet met een grote hoeveelheid factoren rekening houden om uiteindelijk uit te komen op de 5 sterren”, laat Nick Vlaun van ABT weten. “In feite zorgen we ervoor dat we nóg beter dan dit niveau presteren, zodat we zeker weten dat Jonas werkt zoals we het bedoelen.”

Aan de lijst van duurzaamheidsmaatregelen lijkt dan ook geen eind te komen. Het gebouw is volledig energieneutraal, met een grote hoeveelheid zonnepanelen op het dak. “De duurzame energie wordt onder andere ingezet voor de installaties en verlichting, en lage temperatuur verwarming wordt voorzien met een aansluiting op het warmtenet”, aldus Jayakkumaran. Er is een koudeopslagbron met het aangrenzende water als bron: Thermische Energie uit Oppervlaktewater (TEO). “Als afgiftesysteem kozen we voor zowel vloerverwarming als -koeling.”, duidt Vlaun. “Dat zorgt in de winter voor een behaaglijke temperatuur, aangevuld met natuurlijke warmte van de zon die op de grote raampartijen komt. Door ook gebruik te maken van vloerkoeling hebben bewoners geen hinder van airco-onderdelen en wordt het tóch comfortabel in de steeds warmere zomers.” In dat kader wordt ook gebruikgemaakt van zonwering, om de kans op temperatuuroverschrijding te verkleinen.”

Om zeker te weten dat de maatregelen effect hebben en leiden tot een optimaal wooncomfort zijn er dynamische temperatuur- en energiesimulaties gemaakt. Deze nemen de energiemaatregelen onder de loep onder verschillende omstandigheden en zorgen voor bewijslast. “Hiermee weten we zeker dat het comfort voor de bewoners op een constant en hoog niveau blijft”, gaat Vlaun verder. “Die bewijslast is interessant voor de beoordeling van BREEAM-NL en voor Amvest, die voor bewoners natuurlijk alleen het allerbeste wil.”

Energie en materialen

Naast de toekomstbestendige energievoorziening wordt bijna vanzelfsprekend ook ingezet op het reduceren van het materiaalgebruik en hergebruik bij het toepassen van grondstoffen. “De milieu-impact van materialen was een belangrijk selectiemiddel en we hebben gedurende het proces meerdere malen de inzet van diverse grondstoffen heroverwogen”, aldus Vlaun. Het beton is CSC-gecertificeerd en het granulaat bestaat uit minimaal een kwart gerecycled materiaal, bijvoorbeeld uit bouwafval. Om gedegen keuzes te maken voor de constructiematerialen gebruiken we de  in huis ontwikkelde Milieu-Impact Monitor. De uitdaging schuilt in het scoren van BREEAM-credits voor zowel energie als materialen, want je ziet dat die twee elementen elkaar vaak bijten. Een voorbeeld: installeer je meer zonnepanelen, dan draagt dat bij aan je productie van duurzame energie, maar heeft dat een negatieve impact op je materiaalgebruik.”

Om ervoor te zorgen dat het niveau ‘Outstanding’ zich niet alleen beperkt tot de technische eigenschappen van Jonas, wordt ook fors ingezet op de beleving. Want wat een bewoner of bezoeker voelt bij een verblijf is van cruciaal belang om betrokkenheid te creëren, een essentieel onderdeel bij het bouwen van een community. “Dat doen we allereerst met de vormgeving van het gebouw, gekoppeld aan de thema’s water, kade en maritiem ambacht”, weet Jayakkumaran. “Aan de buitenzijde springt de gevel in het oog, gemaakt van geprepatineerd zink. Binnen is vooral de ‘canyon’ de publiekstrekker, een bijzondere ruimte die diverse functies verbindt, zoals de huiskamer, horeca en zelfs een filmzaal.” “Ook het omliggend terrein en buitenruimten, naar ontwerp van Felixx Landscape Architects, dragen bij aan het verbeteren van de woonkwaliteit en leefomgeving”, vult Vlaun aan. “Het natuurinclusief landschapsontwerp is gericht op het versterken van de ecologische waarden van de regio. Om tegemoet te komen aan de habitatvereisten van verschillende kwetsbare diersoorten is een reeks aan maatregelen ingebracht door Bureau Stadsnatuur. Zo wordt inheemse oevervegetatie aangeplant. Bovendien worden in het water mosselriffen gecreëerd als een natuurlijke manier om de waterkwaliteit te verbeteren en de biodiversiteit te vergroten.”

Community managers

Nog wel het meest bijzonder is de mate van service, vergelijkbaar met die van een hotel. Er zijn community managers ofwel gastheren en -dames aangesteld die dichtbij bewoners staan en geraadpleegd kunnen worden. “Als bewoner kun je bij hen bijvoorbeeld aangeven dat je graag gebruik wilt maken van deelmobiliteit”, geeft Jayakkumaran aan. “Dat kun je overigens ook via een app doen, maar we willen ook de menselijke variant onder de aandacht brengen. We willen ontmoetingen stimuleren en ervoor zorgen dat Jonas een verzamelplek wordt van activiteiten en een eigen, kleine, economie wordt.” Hoewel de servicekosten omhoog gaan, is Jayakkumaran ervan overtuigd dat de voordelen hier overduidelijk tegenop wegen. “Je creëert betrokkenheid en zorgt ervoor dat dit gebied een bruisend geheel wordt. Naast de technische duurzaamheid willen we hier laten zien dat sociale duurzaamheid een belangrijk uitgangspunt is en misschien nog wel de grootste waarde heeft voor het succes van een gebouw en gebied.”

In het volledige artikel, dat in Duurzaam Gebouwd Magazine 46 verschijnt (editie maart), lees je alle details over de BREEAM-NL Credits en vertellen we je meer over het in de wacht slepen van wel twee BREEAM Awards door Jonas. Dit magazine verschijnt in de tweede helft van maart op je mat en kun je ook in onze kennisbank digitaal lezen. 

Tekst: Marvin van Kempen, Beeld: Amvest