Net zomin als dat het stenen tijdperk eindigde omdat de stenen opraakten, zal de huidige lineaire bouweconomie eindigen omdat het beton opraakt. Sterker nog, in de nieuwe, circulaire bouweconomie zal er volop beton worden gebruikt. Want anders dan nogal wat partijen beweren, is niet het opraken van grondstoffen voor de bouw het probleem. Evenmin als teveel bouwafval. De werkelijke drivers voor een bouweconomie die in 2050 volledig circulair moet zijn, liggen elders.

Foto boven: Hans Korbee, schrijver van deze expertpost

Acute problemen

Het grootste probleem van de huidige lineaire bouweconomie is de uitstoot van gassen die zeer schadelijk zijn voor ons milieu. CO₂ en andere broeikasgassen staan daarbij met stip op 1, direct gevolgd door gassen die de biodiversiteit verder aantasten. Dit inzicht is van essentieel belang omdat beide vragen om maatregelen op de kortst mogelijke termijn. Onze bedenktijd is op.

In steeds bredere kring dringt het besef door dat circulair bouwen niet een doel is, maar een middel. Een middel om de schadelijke effecten van de huidige lineaire bouweconomie zo sterk te reduceren, dat deze het draagvlak van de aarde niet meer overschrijden. En dat we snel moeten handelen om onherstelbare schade te voorkomen.

Triodos Bank, foto door Hans Korbee

In principe gaat het hierbij om de milieuschade door aantasting, verontreiniging en uitputting. In de Transitieagenda voor de Maakindustrie krijgt het laatste effect ‘uitputting’ volop aandacht, omdat in delen van de industrie relatief veel schaarse aardmetalen worden gebruikt. In de bouw is hiervan nauwelijks sprake. In de Transitieagenda voor Consumenten speelt het reduceren van het gebruik van plastic een dominante rol. Niet zozeer omdat de grondstof olie op zou raken, maar vanwege de desastreuze effecten van zwerfafval, dat zich in onze oceanen ophoopt tot een plastic soep. Ook hiervan is in de bouw nauwelijks sprake. In de bouw is het met name de uitstoot van schadelijke gassen bij fabricage, transport, op de bouw en tijdens het gebruik die voor acute problemen zorgt: CO₂ vanwege het broeikaseffect en stikstof vanwege de aantasting van natuurgebieden. Problemen waarvoor koplopers oplossingen hebben bedacht en beproefd, maar waar de verantwoordelijken liever voor weglopen onder het motto ‘Nu even niet’. 

Floating Office Rotterdam, foto Sebastian van Damme

Alle zeilen nu bijzetten

Ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan van het vakblad De Architect verscheen onlangs het zeer lezenswaardige boek Manifest / architecten over klimaat en ongelijkheid. In het boek vertelt een twintigtal architecten hoe zij in hun praktijk werken aan de diverse aspecten van dit vraagstuk, geïllustreerd met inspirerende voorbeelden.

Op het titelblad van het boek staan twee citaten. Het eerste is welbekend: ‘Sustainable development is development that meets the needs of the present without compromising the ability of future generations to meet their own needs’. [Our common future 1987] In het tweede citaat komt die toekomstige generatie zelf aan het woord en klinkt het een stuk dreigender: ‘The eyes of all future generations are upon you. And if you choose to fail us, I say- we will never forgive you’. [Greta Thunberg UN Climate Summit 2019].

Intussen moet het PBL in het ICER-rapport [2021] concluderen dat er vier jaar na de start van de transitieagenda’s voor een circulaire economie meer drang en dwang nodig is, blijft de split incentive tussen EPG en MPG intact, blijkt BENG neer te komen op lang-niet-energieneutraal, is de aanscherping van de MPG aangekondigd voor, let wel, 2030, loopt het tekort aan geschoold personeel in de bouw verder op, wil de FNV oudere werknemers vroeger met pensioen sturen en sluit vier jaar Bouwagenda af met een droomuitgave ‘wat wij willen is nog nooit gedaan – de kracht van integraal bouwen’. Zelden was een sector zo verdeeld en machteloos.

We weten het allemaal wel, we kunnen het ook al in vergaande mate – energieneutraal en circulair bouwen-, maar we kiezen er niet voor. Weet u een volhoudbaar antwoord waarom niet?