Aan het eind van dit jaar dient de Stadhuistoren van de gemeente Eindhoven gerenoveerd en verduurzaamd te zijn. Tot 2025 gelden in deze toren 2 verdiepingen als living lab. “Ons doel is niet om de gebouwen, maar om de hele organisatie te verduurzamen.”

Een paar jaar geleden verhuisde de gemeentelijke organisatie van Eindhoven van het Kennedyplein naar de Nachtegaallaan. Aan de voorkant van dit proces is de gemeente Eindhoven aan de hand van The Natural Step op zoek gegaan naar een duurzamere aanpak. "Zo hebben we bij de renovatiewerkzaamheden in het nieuwe kantoorpand onder meer 6.200 m² aan tapijttegels hergebruikt. Die waren nog goed te gebruiken”, legt adviseur duurzaam bouwen Joop Ketelaers van gemeente Eindhoven uit. "Met The Natural Step als richtsnoer willen we nu ook 7 gemeentelijke panden verduurzamen en de materiaalstromen sluiten.” Deze methodiek draait om 4 principes:

• niet meer en sneller stoffen uit de aarde in het milieu brengen dan de natuur kan verwerken
• niet meer en sneller chemische stoffen in het milieu brengen dan de natuur kan verwerken
• de natuur niet sneller afbreken dan de tijd die nodig is om te herstellen
• geen dingen doen waardoor we mensen beperken in het vervullen van hun basisbehoeften

Living lab in Stadhuistoren

De Stadhuistoren speelt hierbij een belangrijke rol. Tot 2025 gelden 2 verdiepingen als living lab, want dan dienen alle gebouwen verduurzaamd te zijn. “We nodigen mkb-bedrijven uit om hier hun innovaties te presenteren”, vertelt Machiel Karels, adviseur namens het consortium !MPULS, dat de panden verduurzaamt. “In de toren testen we hun noviteiten ook, want hiermee willen we zorgen voor een prettige omgeving en dit continu verbeteren.”

Gebouwprestaties en tevredenheid medewerkers vergelijken

Bij de verduurzaming spelen energie- en comfortmanagement een belangrijke rol, legt hij uit. “Hiervoor hebben we 2 tools: met de software Simaxx meten we de gebouwprestaties, met Work Place Analytics de tevredenheid van de medewerkers. Die vergelijken we met elkaar.” Daarnaast spelen duurzaamheidsadviseurs een belangrijke rol, geeft Ketelaers aan. “We willen niet alleen de gebouwen, maar de hele organisatie verduurzamen. Voor 3 gebouwen streven we naar in het totaal 20 ambassadeurs. Hiervoor werven we medewerkers, maar over de exacte invulling zijn we nog niet uit. Hun doel is wel om de duurzaamheidsgedachte dieper in de organisatie te krijgen.”

In de Stadhuistoren kunnen mkb-bedrijven hun noviteiten tonen en testen. (Illustratie: DOOR Architecten)

Mede met de hulp van die ambassadeurs heeft !MPULS zich als doel gesteld om een gebruikerstevredenheid van 7,5 te halen. “Dit is een ambitieus doel”, vertelt Karels. “Via verschillende onderzoeken zijn we tot dat cijfer als prestatiebewering bij de inschrijving gekomen. Als we een 9 als streven hadden gehad, dan hadden we dat niet kunnen realiseren.” Dit beaamt Ketelaers: “We hebben een kritische organisatie, maar een 7,5 is haalbaar.”

Reacties medewerkers voor goede resultaten

Voor beide heren staat de techniek dan ook niet centraal. “Alleen met techniek redden we het niet”, weet Karels. “Het gaat om de gebruikers, we willen hen in hun kracht zetten. In het eerste kwartaal volgt een 0-meting, zodat we het effect van iedere verandering kunnen meten. Uiteindelijk hebben we de reacties van de medewerkers nodig om tot goede resultaten te komen.”

Bekijk gebouwen  in hun omgeving

Het consortium streeft naar 50% energieneutraliteit. “Van begin af aan zijn we hierover realistisch geweest: 100% is gebouwgebonden niet haalbaar”, laat Karels weten. “We zijn afhankelijk van de huidige gebouwen.” Bij het stadhuis bijvoorbeeld was sloop namelijk niet mogelijk, geeft Ketelaers aan. “Dit gebouw geldt als gezichtsbepalend voor de stad Eindhoven en staat op de nominatie om een monument te worden.” Volgens Karels zijn ook daken van andere gebouwen nodig om het percentage van 50 te halen. “Met enkel dit gebouw komen we tot maximaal 35% energieneutraal. Daarom willen we ook graag zonnepanelen op bijvoorbeeld scholen plaatsen. Momenteel onderzoeken we overigens om in samenwerking met het gebied op 100% te komen.” Karels ziet het gebouw altijd in combinatie met zijn omgeving. “Zo zorgen we voor een wko-hub onder het Stadshuisplein”, legt hij uit. “In de toekomst willen we hieraan ook andere gebouwen aansluiten, die aan dit plein liggen.”

Eindhoven gasloos

Uiteindelijk heeft Ketelaers het doel om de stad volledig van het gas te krijgen. “Onze ambitie is om in 2050 95% minder CO₂ uit te stoten, maar vanwege het Bouwbesluit mag ik marktpartijen niet altijd vragen om opdrachten zonder gas op te leveren. Dankzij de nieuwe manier van vragen en samenwerken bij deze grote verduurzamingsopgave hebben we een nieuwe manier gegeven om toch dit te kunnen bereiken."

Dit verhaal sluit aan bij het artikel 'Flexibiliteit helpt bij verduurzaming', dat in Duurzaam Gebouwd Magazine #36 staat. Hierin staat de manier van samenwerken tussen de gemeente Eindhoven en het consortium !MPULS centraal. De afbeelding bovenaan (bron: DOOR Architecten) is een illustratie van het toekomstige gemeentehuis van Eindhoven.