In het Groningse Overschil is een pand met een basisschool, een gymzaal en een dorpshuis vorig jaar verbouwd tot multifunctioneel centrum. Voor een rendabele exploitatie is tot op detailniveau naar het energieverbruik gekeken. Dankzij onder meer zonnepanelen, een warmtepomp en een oplaadboiler draait dit centrum energieneutraal.

Basisschool Schalmelda werd een aantal jaren geleden gesloten vanwege het teruglopend aantal leerlingen. Hierdoor dreigde ook sluiting voor de andere ruimtes in hetzelfde pand: dorpshuis ‘De Pompel’ en een gymzaal. Omdat dit het einde zou betekenen voor een belangrijk deel van het verenigingsleven, stelde een actiecomité voor het oude dorpshuis ‘De Pompel’ in te zetten als multifunctioneel centrum. Dit centrum kan dienen als vergaderruimte, ontmoetingsplek voor jongeren en is naar wens te combineren met de gymzaal.

Plan om energieverbruik te minimaliseren

Uit onderzoek bleek dat exploitatie door middel van huur- en kantineopbrengsten de beste mogelijkheid was om het doel te bereiken. De vaste lasten moesten dan wel zo ver mogelijk omlaag gebracht worden. Belangrijke winsten bleken mogelijk te zijn in het verlagen van het energieverbruik.

Onder meer met een subsidie van de provincie is contact opgenomen met een energie-adviseur. In samenwerking met het bestuur, de architect, gemeente en installateurs, heeft hij een plan geschreven om het energieverbruik te minimaliseren met als doelstelling ‘energieneutraal’.

In de gymzaal staat een nieuw ontwikkeld laag temperatuur luchtverwarmingsysteem.

“Gedurende dit project hebben de verschillende partijen intensief samengewerkt om tot een bruikbaar plan te komen”, weet Jan de Jongh van Installatiebedrijf Groenewoud, die als w-installateur bij het project. “Punten van aandacht hierin zijn onder meer de bouwkundige constructie, de energievoorziening, overige installaties en de gebruikersgroep.”

Warmtelekken opsporen

Op het bouwkundige vlak is vooral de isolatie verbeterd, waarbij infraroodmetingen voor ondersteuning zorgden om warmtelekken op te sporen. Qua energievoorziening zijn 120 zonnepanelen op het dak aangebracht, die energie opwekken voor de (led)verlichting, de keukenapparatuur, de warmtepomp en de cv-ketel. Hierdoor kan het gebouw energieneutraal draaien. Deze panelen wordt 15 maart officieel in gebruik genomen.

Aanvullend warmtesysteem

Een warmtepomp vult de verwarmingsbehoefte van het gebouw grotendeels in. Onder meer vanwege het budget viel de keuze op een zogeheten lucht/water-warmtepomp. Deze variant heeft als voordeel goedkoper te zijn in aanschaf, maar vereist bij lagere buitentemperaturen wel een aanvullend warmtesysteem (bivalent). ‘De Pompel’ gebruikt 1 van de 3 oorspronkelijk beschikbare hr-ketels en de overige 2 te verwijderen. “Je hebt hier nog een aanvullend verwarmingssysteem nodig, maar je bespaart met deze oplossing uiteindelijk toch veel energie”, vindt De Jongh. “Zo hadden de 3 ketels in de beginsituatie een vermogen van 140 kW, terwijl het opgestelde vermogen op dit moment minder dan de helft bedraagt.”

Laag temperatuurverwarming

Door toepassing van een warmtepomp is het noodzakelijk te werken met laag temperatuurverwarming. Hiervoor is vrijwel het gehele gebouw voorzien van een ingefreesde vloerverwarming. De gymzaal beschikt over een nieuw ontwikkeld laag temperatuur luchtverwarmingsysteem.

Technische ruimte met onder meer de aparte oplaadboiler, de warmtepomp en de hr-ketel.

De ketel stookt verder een apart geplaatste oplaadboiler en verwarmt hem uitsluitend wanneer de douchegroepen worden gebuikt. Dit gebeurt slechts enkele keren per maand. “In dit geval is de gebruikersgroep van de warmwatervoorziening doorslaggevend geweest in de keuze om een aparte oplaadboiler te plaatsen”, vertelt De Jongh. “Het is goedkoper om de boiler op te stoken in de sporadische gevallen dat de douches worden gebruikt, dan deze continue op temperatuur te houden en met de warmtepomp te voeden. Bij de toepassing van dit soort relatief nieuwe systemen hebben we ook goed gekeken naar de legionella-aspecten en zijn de passende maatregelen genomen.”

Monitoring en samenwerking

Om nauwkeurig te meten of de geplande oplossingen aan de verwachtingen voldoen, zijn er in samenwerking met de opdrachtgever op diverse plaatsen in de verwarmingsinstallatie sensoren geplaatst. “Hierdoor kunnen we monitoren wat er in de installatie gebeurt en of we eventueel nog veranderingen doorvoeren in bijvoorbeeld de regeling.”