Een circulaire en gezonde werkomgeving is allerminst een utopie. Dat bleek tijdens SWP op Locatie bij Tarkett in Waalwijk, waar succesvoorbeelden voorbijkwamen van duurzame werkomgevingen. 

De deelnemers van SWP op Locatie waren te gast bij Tarkett en waren vanzelfsprekend benieuwd hoe deze gastheer positieve bijdrages levert aan het binnenklimaat en milieu. De verbinding tussen gezondheid en circulariteit is voor spreker Rob Kragt duidelijk: “Het gaat dan wel om bewuste keuzes, voor échte circulariteit.”

Foto bovenaan: Rob Kragt legt uit dat het gaat om bewuste keuzes voor échte circulariteit

Een slide maakt duidelijk dat als we kijken naar de voetafdruk van Tarkett, dat grondstofwinning en verwerking de grootste impact maken: respectievelijk zorgen die voor 45 en 30 procent van de CO₂-uitstoot. “Dat heeft verreweg de meeste impact. Daarnaast willen we zoveel mogelijk materialen in de keten houden omwille van nóg een reden. Earth Overshoot Day laat zien dat alles wat de aarde genereert, jaarlijks steeds eerder wordt opgebruikt. Dit jaar al op 1 augustus.”

Veilig voor mens en milieu

Om de introductie van circulariteit in de vloerenindustrie te onderzoeken, blikt Rob terug naar Cradle to Cradle, van de heren William McDonough en Michael Braungart zijn er al een tijdje meer bezig. “Zij begonnen hier al in de jaren 1990 mee, met vijf principes”, geeft Kragt aan. “Gezonde materialen, productcirculariteit, hernieuwbare energie, watermanagement en sociale verantwoording. Het uitgangspunt is dat alle stoffen die we gebruiken, veilig zijn voor mens en milieu.”

Op welke manier vertaalt circulariteit zich naar gezondheid voor gebruikers? Kragt gaat verder: “De pandemie drukte ons met de neus op de feiten. Iedereen wil een veilige leef- en werkomgeving. Onderzoeken wijzen uit dat lawaai altijd het grootste probleem was. Maar tegenwoordig is de luchtkwaliteit en het binnenklimaat de belangrijkste factor. De binnenluchtkwaliteit is nu voor de mensen het belangrijkste. Daar moet je als bedrijf en als werkgever iets mee doen, want 90 procent van de tijd brengen we binnen door. Een van de elementen is dat tapijt de mogelijkheid heeft om fijnstof vast te houden.”

Van afval naar grondstof

Door het ReStart-programma kunnen partners van Tarkett installatieafval en vloeren na gebruik laten inzamelen. Deze worden vervolgens volledig hergebruikt of alle materialen worden gerecycled. In dat laatste geval worden de verzamelde afvalstoffen zorgvuldig verzameld, waarna ze weer als grondstof dienen voor nieuwe producten. Die gesloten kringloop ontdekten deelnemers in het Carpet Recycle Center, waar twee hoofdzakelijke componenten van tapijttegels – garen en tapijtrug – worden gescheiden.

Hierdoor blijft meer dan 95 procent garenzuiverheid behouden. Dat niveau is essentieel om het garen polyamide 6 door Aquafil te laten recyclen en later te transfomeren naar ECONYL-nylongaren. Hierdoor is het mogelijk om het recyclen en daarmee het hergebruik van materialen te faciliteren, maar Kragt geeft de deelnemers nog wel mee dat “het terugkrijgen van de materialen vanuit gebouwen nog wel een uitdaging vormt”. Hij benoemt wel dat het noodzakelijk is dat we onze mindset veranderen, zodat we anders omgaan met het milieu en onze beschikbare grondstoffen.

Circulair gemeentehuis

Het bewustzijn om zorgvuldig om te gaan met materialen en de ambitie om CO₂-uitstoot te verminderen, ontdekten deelnemers ook in het volgende praktijkvoorbeeld: het meest circulaire gemeentehuis van Nederland, van gemeente Krimpenerwaard. Reg Bilardie van gemeente Krimpenerwaard en Louk Linders van HEVO over het circulair gemeentehuis Krimpenerwaard vertelden over de businesscase, de ambities en het Programma van Eisen.

Na vijf jaar voorbereiding wordt het gemeentehuis nu werkelijkheid. Bilardie blikt dan ook terug en vertelt over de businesscase: “We hadden een hoge ambitie op het gebied van circulair en klimaatneutraal bouwen en de nieuwe gemeentelijke huisvesting moest daar een voorbeeldfunctie voor vervullen. Daarnaast waren de eisen dat het gebouw binnen budget en op tijd gerealiseerd werd. Eind 2025 moet het gereed zijn.”

Diversiteit ambities

De diversiteit van ambities was fors: van reductie van autokilometers tot aan verbetering van duurzaamheidsscore gebouwniveau. Maar ook: de multifunctionaliteit van de accommodatie. Bilardie: “We kijken ook naar bereikbaarheid en naar de effecten op organisatorische lasten zoals reistijd en –kosten. Met alle criteria in het achterhoofd kwamen we tot de conclusie dat we naar één nieuw gemeentekantoor wilden, waarin we duurzaamheid onderbrachten. Het nieuwe gebouw moet zorgen voor minder vervoersbewegingen, zodat er minder schadelijke broeikasgassen worden uitgestoot, een betere dienstverlening en bereikbaarheid.”

Louk Linders en Reg Bilardie vertellen over het circulaire gemeentehuis van Krimpenerwaard

Daarnaast was een gezonde en aantrekkelijke werkomgeving het uitgangspunt, wat ook terugkomt in het Programma van Eisen. Bilardie: “Het moet een huisvesting worden waar medewerkers zich thuis voelen. Dat uitstraalt waar de gemeente voor staat. Een gebouw dat bijdraagt aan ambities duurzaamheid, een gezonde werkomgeving en professioneel werkgeverschap. Dat zie je ook terug in het technisch PvE, waarin we onder andere elementen van optimale mobiliteit, meer hergebruik van grondstoffen en meer afvalscheiding onderbrengen.”

Gezond en circulair

Al die maatregelen vertalen zich naar een GPR Gebouw score van 8,5. “Als ambitie”, nuanceert Bilardie. “Voor ieder thema geldt dat er met drie ambitieniveaus gewerkt werd. Op alle thema's lucht, klimaat, licht willen we minimaal klasse A of B, op programma van eisen gezonde kantoren 2021. Om op die manier toe te werken naar een gezond gebouw.”

Linders voegt toe over het onderwerp circulariteit: “Samen met collega Mark werkte ik aan de leidraad CB’23, een platform gericht op circulair bouwen. Het gemeentehuis was een mooie businesscase om dit in de praktijk te brengen. We wilden de circulaire ambities scherp neerzetten. Om dat goed te doen begonnen we met een workshop met een brede vertegenwoordiging van de gemeente. Dat deden we in Utrecht bij de Metaal Kathedraal, waarin gemeente Utrecht vertelde over hun aanbestedingen, om van te leren. Met de gemeente Krimpenerwaard verkenden we waar we op inzetten met dit project. We kozen maatregelen waar de architect iets mee kan.”

Circulaire doelen

Circulair aanbesteden, hoe pakten de partijen dat aan? Linders laat weten hoe dit werkte: “Door middel van een Scoutstaat vanuit het ontwerpteam, werden uitvoerende partijen uitgedaagd om nog een stap verder te gaan. Belangrijk is dat je accepteert dat niet alles kan, maar wel circulariteit integraal onderdeel van je proces maakt. Begin dus met een ambitie en laat je inspireren.” Met die geleerde lessen in het achterhoofd is nu het meest circulaire gemeentehuis van Nederland in wording. Het resultaat laat hij dan ook met trots zien: “We halen een MPG-score van 0,621 en een MPG2-score van 243, een BCI-score van 43 procent en ruim 1 miljoen kg CO₂-opslag", illustreert Linders. “Het zijn bovengemiddelde scores, getoetst bij Alba Concepts.”

Omdat gemeente Krimpenerwaard van vier naar één gebouw gaat, vraagt een van de deelnemers naar het begeleiden van werknemers, omdat er voor hen wellicht iets verandert. “Draagvlak is heel belangrijk”, gaat Bilardie verder. “Communiceer regelmatig met de raad om mee te denken en zorg ervoor dat je transformatie krijgt waar mensen in mee worden genomen. Ook in de verschillende bijeenkomsten om bijvoorbeeld aan het Programma van Eisen vorm te geven.”

Succesvoorbeelden

Van het meest circulaire gemeentehuis naar de duurzaamste universiteit: Wageningen Universiteit. Thijs van Rossum vertelt eerst over de omvang van de campus en neemt deelnemers daarna mee naar een aantal actuele succesvoorbeelden: “We hebben in totaal 600.000 vierkante meter vloeroppervlak, waarvan de helft op de campus ligt. De andere helft zit in gebouwen en locaties door heel Nederland. Het is heel divers wat we aan vloeroppervlak hebben. De campus is als geheel net zo groot als het dorp dat er tegenaan ligt.”

Daarna geeft Van Rossum een aantal succesvoorbeelden van realisaties de afgelopen jaren. Want door successen te vieren, inspireer je elkaar om het goede te doen. “We doen onderzoek en het leuke is dat als je onderzoek met bedrijfsvoering combineert. Zoals ons onderzoek naar de effecten van zonnepanelen en duurzame energie. We werken hier met verschillende opstellingen van zonnepanelen, om te onderzoeken wat de effecten zijn.”

Thijs van Rossum over de duurzaamheidsambities van Universiteit Wageningen

Biodiversiteit vergroten

Een ander onderdeel is de biodiversiteit op de campus. “We ondertekenden een pledge om met alle andere universiteiten en instellingen wereldwijd om biodiversiteitsverlies naar nul te brengen in 2030. Twintig jaar later willen we volledig hersteld zijn in 2050.” Is er al dan al een definitie van biodiversiteitsverlies? “Naast het monitoren onderzoeken we hoe we dit biodiversiteitsverlies kunnen verminderen en naar recovery kunnen gaan. We hebben nu een baseline van werkzaamheden en mensen en als we aan een gebouw werken, wat zijn dan de effecten op biodiversiteit.”

Daarnaast legt Van Rossum de nadruk op een datamodel voor circulariteit en vermindering van CO₂-uitstoot. “In deze database brengen we informatie onder over wat we inkopen. Want als we serieus met circulariteit aan de slag willen, dan moeten we precies weten wat we inkopen. Dat doen we niet alleen voor materialen, maar ook voor CO2-uitstoot vermindering, voor scope 1 2 en 3 emissies. Ook de vervoersbewegingen brengen we hierin onder.” Het belang van een grote en centrale database is volgens Van Rossum niet te onderschatten: “Zo weten we waar we staan en hoeveel we eventueel kunnen besparen.”

Groene en sociale duurzaamheid

Om onderwerpen als het vergroten van biodiversiteit, het stimuleren van circulariteit en het verminderen van CO2-uitstoot impact te laten maken, ligt de focus van de universiteit op duurzame bedrijfsvoering. Van Rossum: “Hier beginnen we met een praatplaat, zodat we aan iedereen duidelijk maken dat we richting duurzame bedrijfsvoering gaan. Dit bestaat uit groene en sociale duurzaamheid. Hoewel we geneigd zijn om vooral aandacht te geven aan eerstgenoemde pijler, wil ik een lans breken om ook het sociale element te vergeten.”

SWP op Locatie is een van de vele events en activiteiten die Smart WorkPlace organiseert. Je blijft hiervan op de hoogte door je in te schrijven voor de nieuwsbrief en door de agenda te bekijken.