Afgelopen zomer is de nieuwe Parkzaal van Musis Sacrum, huis voor de muziek, in gebruik genomen. Een grote glazen corridor brengt de symbiose tussen deze nieuwe concertzaal en het gerenoveerde ‘oude’ gebouw tot uitdrukking. 

Leidraad bij dit ontwerp was de doelstelling dat het oorspronkelijke beeld van het oorspronkelijke Musis Sacrum uit 1847 in ere hersteld moest worden. Hiermee hield architectenbureau Van Dongen en Koschuchrekening in haar ontwerp: ze zorgde onder meer voor een grote kelder in het nieuwbouwgedeelte om de state of the art technische installaties onder te brengen.

Besparing door ondergrondse bouw 

“Het interessante van ons voorstel was met name de besparing die we wisten te bereiken. Hiervoor hebben we veel onder de grond laten bouwen en slim gebruik gemaakt van de lage grondwaterstand”, vertelt interim-directeur Gijsje van Honk van Musis & Stadstheater Arnhem (MSA). “Het oude en het nieuwe gedeelte zijn harmonisch met elkaar verbonden via een lange centrale gang zowel in de kelder, op de begane grond als op balkonniveau. Verder hebben we nieuwe technische installaties op elkaar laten afstemmen.”

Stroomversnelling door beschikbaar budget

Om aan het eerdergenoemde uitgangspunt te voldoen, is nauw samengewerkt met Monumentenzorg en de Gemeente Arnhem. “Niet al onze ideeën zijn in de samenwerking gehonoreerd”, geeft architect Ralph van Mameren aan. “Zo wilden wij het interieur van het oude pand veel lichter maken. Op dat punt liepen de meningen uiteen. De plannen voor renovatie en nieuwbouw bestonden al lang. Ze raakten in een stroomversnelling toen 3 jaar geleden budget van circa € 20 miljoen beschikbaar kwam. Dit bedrag diende in 2015 te worden besteed. Daarom stond er druk op de ketel: we moesten in een paar maanden tijd een bestek opleveren.”

Gijsje van Honk (directeur Musis Sacrum en Stadstheater) met rechts Wiebren Buma, directeur van het Gelders Orkest, in concertzaal tijdens de bouw.

Van Mameren beschouwt Musis als een van de meest uitdagende projecten. “Het ging bij dit gebouw om 12.000 m² gegaan. Aan het ‘oude’ Musis is jarenlang ‘geknutseld’: zonder een consistente langetermijnvisie is dit gebouw steeds weer uitgebreid en bijgebouwd.” Volgens directeur Van Honk zijn er verschillende verbouwingen geweest. “De monumentale concertzaal echter is steeds intact gebleven. Ook het hoofdgebouw met de torentjes is hetzelfde gebleven.” Bouwbedrijf Mertens Bouwvoerde de werkzaamheden uit.

Sloop en renovatie

“Om het oorspronkelijke ontwerp van het gebouw tot zijn recht te laten komen, diende de halfronde uitbouw tussen de torens van het monumentale gebouw volledig te worden gesloopt”, weet Van Mameren nog. “Daarbij werd die uitbouw werd als lelijk ervaren. Die stond immers niet in het oorspronkelijke ontwerp. Verder hebben we het interieur van het oude gebouw volledig gerenoveerd.”

Waar mogelijk zijn de boogvormen doorgezet en 5 nieuwe ramen toegevoegd. Dit laatste verleidt passanten om naar binnen te kijken. Waar nodig zijn leidingen vernieuwd en aan het zicht onttrokken. Ook is asbest verwijderd en het gebouw brandveiliger gemaakt. “We hebben overal het oude tapijt verwijderd, de kleurstelling van wanden en plafonds aangepast en de verlichting vernieuwd”, somt Van Mameren op. “Bij het verwijderen van het tapijt ontdekten we  een prachtig visgraatparket. Dat is natuurlijk gerenoveerd.”

Technische installaties

De bijzondere combinatie van nieuwbouw en renovatie van het monumentale pand biedt voordelen, voor wat betreft de technische installaties. Volgens projectmanager Laurens van Cuijk van Nelissen Ingenieursbureau profiteert het gerenoveerde pand van de nieuwe installatie in de kelder van de nieuwbouw. “Zo hebben we de verse luchttoevoerinstallatie geheel vernieuwd: deze wordt geïntegreerd in de monumentale uitstraling van de zaal. Bovendien hebben we de zaal voorzien van een upgrade van de audio- en visuele theatertechniek. In de nieuwbouw bevindt zich een centrale warmte- en koude-opwekking via warmtepompen. De ventilatie beschikt over de optie ‘vraaggestuurde ventilatie’. Dit houdt in dat de ventilatie plaatsvindt op basis van de temperatuur en de aanwezige hoeveelheid CO₂. Bovendien kan de luchtinstallatie ingeregeld worden op het type concert dat plaatsvindt, zoals een klassiek concert of een popconcert. Ook hebben we rekening gehouden om de verwarming in de toekomst aan te sluiten op het stadsverwarmingsnet van de gemeente Arnhem.”

Duurzamer, sneller en econmischer

Bij de bouw hebben de partijen gebruik gemaakt van de bekende BIM-methode. Ze hebben alle gegevens tijdens het ontwerp en bouw in digitale 3D-modellen gedeeld, waardoor de bouw duurzamer, sneller en economischer plaatsvindt. Het keramiek van de gevel is een product van Koninklijke Tichelaar uit Makkum. De basis vormde rivierklei uit het Duitse Emmerich. De gebakken kleistaven zijn in Makkum geglazuurd.

Al met al vindt Van Honk dat nieuwbouw en oudbouw perfect op elkaar zijn afgestemd. “Het historische gebouw wordt niet overvleugeld, maar komt nu zelfs beter tot zijn recht. De nieuwbouw  is bovendien harmonisch afgestemd op het groen van het achtergelegen park. Door de groene keramische stenen wisselt de gevel steeds van kleur, van grijs groen naar blauwgroen naar geelgroen, afhankelijk van de lichtval.”

Bron foto bovenaan: Bart van Hoek